هیپنوتراپی: درمانی برای لکنت زبان کودکان

جام جم سرا: این اختلال گفتاری که معمولاً بین سنین ۲ تا ۷ سالگی آغاز می‌شود، به‌ صورت‌های متنوعی بروز می‌کند اما در همه‌ی آن‌ها، نوعی اختلال غیر ارادی در ریتم و روانیِ کلام دیده ‌می‌شود. شیوع آن در پسران، سه تا چهار برابر دختران است؛ درصورتی‌که پدری مبتلا به لکنت باشد،۲۰‌درصد فرزندان پسر و ۱۰‌درصد فرزندان دختر نیز مبتلا خواهند شد.
معمولاً لکنت به ‌یک‌باره اتفاق نمی‌افتد، بلکه در عرض چند هفته تا چند ماه و به ‌تدریج شکل‌ می‌گیرد. این افراد، هنگام صحبت دچار مکث‌ها، کشیدن‌ها یا تکرارهای غیرارادی کلمات می‌شوند و گاهی برای پرهیز از قطع کلام، کلماتی غیر از آن‌چه قصد بیان آن را داشته‌اند، جایگزین‌می‌کنند. برخی مبتلایان ممکن‌است موقع حرف‌زدن، حرکات اضافی در بدن (تیک)، تغییر شکل‌هایی در صورت و یا پلک‌زدن‌های مکرر نیز داشته باشند. مبتلایان به لکنت، اغلب برای پیش‌گیری از قطع کلام و بیان سریع موضوع، با سرعت بالایی حرف‌می‌زنند که همین امر، موجب تشدید لکنت می‌گردد. مجموعه‌ی این علایم، برای‌شان تنش‌زا و آزاردهنده است و همین تنش، لکنت را تشدید می‌کند.
اغلب علایمی از اضطراب اجتماعی، احساس شرم و یا امتناع از رفتن به مدرسه و دانشگاه را نیز نشان‌می‌دهند. بنابراین در بسیاری‌ از موارد برای پیش‌گیری از این احساس شرم، به انزوا طلبی و کناره‌گیری تدریجی از فعالیت‌های گروه ی روی‌ می‌آورند.
همین اجتناب، موجب افزایش اضطراب، تثبیت باور ناتوانی در حرف ‌زدن و درنتیجه، تشدید بیماری‌شان می‌گردد. در طی زمان، مواقعی از شدت و ضعف در روند بیماری دیده‌می‌شود. گاهی فرد برای چندهفته تا چندماه می‌تواند بدون لکنت حرف‌بزند اما پس از مدتی (و معمولاً با یک استرس) دوباره دچار لکنت می‌شود. آموزش خانواده ‌برای برخورد مناسب با فرد دچار لکنت، در کاهش استرس و کمک به روند بهبودی، نقش قابل‌توجهی دارد.
اگرچه شکایت اصلی بیماران، مکث‌های غیرارادی هنگام حرف‌زدن است، اما آن‌چه بیش از همه موجب تشدید لکنت می‌شود، تمایل به سریع‌صحبت‌کردن است. این افراد اغلب سعی ‌می‌کنند پیش از بروز لکنت و به‌سرعت، حرف‌هایشان را بزنند. به‌همین علت، استفاده از تمرینات تنفسی و تشویق فرد به کاهش سرعت کلام، می‌تواند در بهبودی مؤثرباشد.
این واقعیت که بیش‌تر مبتلایان موقع شعرخوانی، بدون لکنت، کلمات و عبارات را بیان‌می‌کنند، نشان‌دهنده‌ی اهمیت ریتم در روانیِ کلام است. هم‌چنین کودکان مبتلا، هنگام حرف‌زدن با حیوانات خانگی و عروسک‌های خویش نیز به‌راحتی و بدون لکنت صحبت‌می‌کنند. این موضوع، اهمیت استرس و احساس تحت ارزیابی‌بودن را در تشدید لکنت نشان‌می‌دهد.

علت لکنت زبان

در مورد علت ایجاد لکنت، نظریات مختلفی مانند تعارض‌های دوران کودکی، ترس‌ها، یادگیری، اِشکال مرکز کلام در مغز، وراثت و عادت مادر به تند‌حرف‌زدن مطرح‌شده اما هیچ‌کدام به اثبات نرسیده است.
به‌نظر می‌رسد لکنت، تحت‌تأثیر مجموعه‌ای از عوامل ژنتیک و محیطی عارض می‌شود. «مؤسسه‌ی گفتار آمریکا» معتقد است، لکنت، یک بیماری و یا حتی نشانه‌ای از یک بیماری نیست بلکه رفتار ناکارآمدی ‌ست که آموخته‌شده و می‌تواند تغییرکند. بر همین اساس هنگام درمان، باید بر یادزدایی این اختلال و جایگزینی آن با یادگیری فنون صحیح بیان، تأکیدنمود. هم‌چنین باید این بیماران را یاری‌داد تا دیدگاه جدیدی نسبت به لکنت پیداکنند. لازم‌است به آنان کمک‌کنیم تا از داشتن لکنت، احساس شرم نکنند و به ‌راحتی به حرف‌زدن ادامه‌دهند.
گفتاردرمانی (چنان‌چه با حوصله و درست به‌کار گرفته شود)، یکی از درمان‌های مناسب لکنت محسوب‌می‌شود. کاهش سرعت کلام، شروع نرم و آسان جملات و همین‌طور حرکت ملایم و نرم بین هجاها، سیلاب‌ها و کلمات، از بهترین تکنیک‌های گفتاردرمانی محسوب‌می‌شود. از تکنیک‌های مختلف هیپنوتیزمی نیز می‌توان برای تقویت اثر گفتاردرمانی استفاده‌کرد.
هدف اصلی تکنیک‌های هیپنوتیزمی، کمک ‌به مراجع برای غلبه بر اضطراب، افزایش عزت‌نفس، رعایت ریتم مناسب تنفس، تن‌آرامی و شمرده و آهنگین صحبت‌کردن است. هیپنوتراپی با استفاده‌ی درست از تکنیک‌های تقویت اعتمادبه‌نفس و روش قدرتمندی به‌نام تکنیک «اتاق‌های کنترلِ ذهن» می‌تواند موجب کاهش قابل‌توجه لکنت گردد.
قسمت عمده‌ی ذهن یا همان «ناخودآگاه»، اثر قدرتمندی بر رفتارهای شخص می‌گذارد اما از دیدِ او پنهان است و در شرایط معمول، فرد قادر به درک و شناسایی آن نیست. «ناخودآگاه» منشأ اغلب افکار، احساسات و رفتارهای ماست. خیلی از حس‌ها و حرکت‌های ما تحت اختیار «ناخودآگاه» اتفاق‌می‌افتند بدون این‌که ما نسبت به آن‌ها هوشیارباشیم و یا به‌طور ارادی در آن نقشی داشته‌باشیم.
به‌نظر می‌رسد «لکنت زبان» نیز نوعی رفتار غیرارادی‌ست که تحت کنترل «ناخودآگاه» اتفاق‌می‌افتد و فرد از علت دستور نابه‌جایی که مغز به عضلات مربوطه می‌دهد، بی‌اطلاع است. با این توضیح، «هیپنوتیزم» به‌دلیل دست‌یابی به ذهن «ناخودآگاه» می‌تواند در کنترل و تخفیف لکنت، اثر قابل‌ِتوجهی داشته‌باشد.
در پایان، بیان چند نکته‌ی مهم را در زمینه لکنت زبان کودکان ضروری‌می‌دانیم.
۱- مقدار بهره‌مندی بیمار از فواید هیپنوتراپی، به میزان توانایی او برای هیپنوتیزم‌شدن بستگی‌دارد.
۲- هیپنوتیزم، یک درمان کمکی مؤثر در لکنت است، بنابراین استفاده‌ی هم‌زمان از گفتاردرمانی، معمولاً نتایج بهتری را به‌همراه خواهد داشت.
به‌دلیل ماهیت مزمن لکنت زبان، یادگیریِ استفاده از خودهیپنوتیزم برای تقویت و تداوم اثر درمان، بسیار کمک‌کننده است. همه‌ی افرادی که دچار لکنت زبان هستند، از هیپنوتراپی (به‌درجات مختلف) بهره‌ی درمانی خواهند برد.
>> روزگار نو