سروقامتان 8 سال دفاع مقدس

خرازی در آزادسازی بستان، مانور عملیاتی قوی‌ای را با دور زدن عراقی‌ها از چزابه و تپه‌های رملی و محاصره کردن آنها انجام داد و پس از عملیات طریق‌القدس بود که تیپ امام حسین متشکل از رزمندگان اصفهان تشکیل شد.

چیزی نگذشت که این یگان به لشکر ارتقا یافت و خرازی به مقام فرماندهی آن رسید. در عملیات فتح‌المبین نیروهای عراق را در جاده عین‌خوش حدود ۱۵ کیلومتر دور زد و آنها را غافلگیر کرد.

یگان او در عملیات بیت‌المقدس جزو اولین لشکرهایی بود که از رود کارون عبور کرد و به جاده اهواز - خرمشهر رسید و در آزادسازی خرمشهر سهم بسزایی داشت.

پس از آن در عملیات مختلفی همچون رمضان، والفجر مقدماتی، والفجر ۴ و خیبر در سمت فرماندهی لشکر امام حسین شرکت داشت.

وی فرماندهی عملیات کربلای ۵ را عهده‌دار بود که سرانجام هشتم اسفند ۶۵ در این عملیات به شهادت رسید.

احمد متوسلیان / فرمانده آزادسازی مریوان

احمد متوسلیان، سال ۱۳۳۲ در یکی از محلات جنوب شهر تهران به دنیا آمد. او که دارای سوابق مبارزه علیه رژیم پهلوی بود با پیروزی انقلاب و پس از شکل‌گیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به این ارگان پیوست و به سازماندهی نیروها همت گماشت. پس از شروع آشوب‌های کردستان در اسفند سال ۱۳۵۷ داوطلبانه عازم کردستان شد و بخشی از ناآرامی‌های آنجا را سامان بخشید. اوایل خرداد ۱۳۵۹ موفق شد شهرستان مریوان را که در تصرف ضدانقلاب بود، آزاد کند. در دوران دفاع مقدس عملیات محمد رسول‌الله از دو محور مریوان و پاوه روی منطقه خرمال توسط وی و ابراهیم همت رهبری شد. او نقشی کلیدی در آزادسازی خرمشهر ایفا کرد.

او اواخر خرداد ۶۱ در مأموریتی همراه یک هیات عالی‌رتبه دیپلماتیک از مسئولان سیاسی نظامی ایران راهی سوریه شد تا راه‌های مساعدت به مردم لبنان را بررسی کند. آنجا هنگام ورود متوقف و توسط نیروهایی اسرائیلی ربوده و گروگان گرفته شد.

سمیر جعجع، یکی از رهبران فالانژها پس از آزادی از زندان اعتراف کرد گروگان‌های ایرانی به نیروهای وی تحویل داده و سپس توسط آنان کشته شده‌اند. البته مقامات ایرانی این ادعا را مشکوک دانسته‌اند.

مهدی باکری / آبروی اروند

مهدی باکری که سال ۱۳۳۳ در میاندوآب متولد شده بود، فرماندهی لشکر ۳۱ عاشورا را در جنگ به عهده داشت. او یک سال بعد از برادرش حمید باکری در عملیات بدر و در بیست و پنجم بهمن 63 شهید و پیکرش در اروندرود ناپدید شد.

مهدی باکری در مدت کوتاهی مدارج ترقی را در جبهه طی کرد. در عملیات فتح‌المبین با عنوان معاون تیپ نجف اشرف توانست در کسب پیروزی موثر باشد.

در همان عملیات از ناحیه چشم مجروح شد. پس از بهبود به جبهه بازگشت و در عملیاتی چون بیت‌المقدس، رمضان، مسلم بن عقیل، والفجر مقدماتی، والفجر یک تا 4 و عملیات خیبر در سمت‌های مختلف شرکت کرد. باکری در مجموعه عملیات والفجر با عنوان فرمانده لشکر عاشورا در جبهه حضور داشت.

در عملیات خیبر زمانی که خبر کشته شدن برادرش را به وی دادند، بدون ابراز اندوه با خانواده‌اش تماس گرفت و گفت: شهادت حمید یکی از الطاف الهی است که شامل حال خانواده ما شده ‌است.

عباس بابایی / خلبان حماسه‌ساز

عباس بابایی که سال 1329 متولد شد، سرلشکر خلبان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی بود که در دوران دفاع مقدس رشادت‌های بسیاری از خود نشان داد.

او که تحصیلات خود را در آمریکا گذرانده بود، یکی از کسانی بود که بارها از راه هوایی خاک عراق را مورد حمله قرار داد. بابایی در سی و هفت سالگی و پس از ۶۰ ماموریت جنگی موفق و پس از یک عملیات برون‌مرزی در منطقه عملیاتی سردشت در تاریخ پانزدهم مرداد ۶۶ به شهادت رسید.

حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان که آن زمان فرمانده پدافند هوایی وقت بود درباره نحوه مرگ بابایی می‌گوید او به دست نیروهای پدافند هوایی به اشتباه مورد هدف واقع نشد، بلکه هنگام عبور از مرز ایران به دست سربازی بسیجی به اشتباه و به زعم این که هواپیمای دشمن حمله کرده است با شلیک توپ زمینی و اصابت آن به گردنش کشته می‌شود.

آیت‌الله هاشمی نیز در کتاب خاطراتش اشاراتی به پیگیری موضوع کشته شدن شهید بابایی توسط نیروهای خودی (به اشتباه) کرده است.

 محسن رضایی / فرمانده سیاستمدار

محسن رضایی میرقائد که امروز سیاستمداری تمام‌عیار در کشور است، ابتدای پیروزی انقلاب از افراد پایه‌گذار سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی بود و پس از آن وارد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد و به مدت 16 سال از ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶ فرماندهی این نهاد را به عهده داشت.

او از سال ۷۶ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیر فعلی این نهاد است. رضایی که همراه با بسیاری از شهیدان در جنگ حضور داشته است، در تمام دوران دفاع مقدس، فرماندهی سپاه را به عهده داشت. بعد از کناره‌گیری از سپاه، او وارد دنیای سیاست شد و امروز به یکی از سرشناس‌ترین سیاستمداران کشور تبدیل شده است. او یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری طی سه دوره اخیر بوده است.

مصطفی چمران / فرمانده دانشمند

شهید چمران را باید از دانشمندترین شهدای ایران دانست. او که دانش‌آموخته آمریکا بود، پس از تحصیل به لبنان رفت و آنجا همراه امام موسی صدر سازمان امل را تشکیل داد.

با پیروزی انقلاب، او پس از ۲۱ سال به کشور بازگشت و پس از آموزش نیروهای سپاه از سوی مهندس بازرگان به معاونت نخست‌وزیری دولت موقت در امور انقلاب منصوب شد.

بعد از موفقیت در امنیت پاوه، امام خمینی مسئولیت وزارت دفاع را به وی سپرد. از دیگر مسئولیت‌های وی می‌توان به نمایندگی تهران در اولین دوره مجلس شورای اسلامی و نمایندگی رهبری در شورای عالی دفاع اشاره کرد. او در مصر و لبنان در عملیات نظامی شرکت کرد.

در دوران دفاع مقدس، چمران بر اثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش در دهلاویه به شهادت رسید. امروز در مقتل او یادمانی ساخته‌اند که همه ساله کاروان راهیان نور از آن دیدن می‌کنند. ابراهیم حاتمی‌کیا، فیلمساز برجسته انقلاب مشغول ساخت فیلمی از زندگی شهید چمران است که «چ» نام دارد.

محمدعلی جهان‌آرا / فرمانده محبوب خرمشهر

سید محمدعلی جهان‌آرا، معروف به محمد جهان‌آرا یکی از فرماندهان سپاه پاسداران در جنگ ایران و عراق بود که در زمان این جنگ بر اثر سانحه هوایی به شهادت رسید. او با شروع جنگ دوش به دوش مردم از شهر دفاع کرد. بعد از سقوط خرمشهر و عزل بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا، مرحله جدیدی از جنگ آغاز شد. اولین گام شکست حصر آبادان بود. این پیروزی در مهر ۶۰ روی داد. به دنبال این پیروزی جهان‌آرا و تعداد دیگری از فرماندهان راهی تهران شدند تا گزارش عملکرد نیروها را به امام خمینی بدهند، اما در میانه راه بر اثر سقوط هواپیمای پرواز هرکولس سی ۱۳۰ نیروی هوایی ارتش به شهادت رسید.

نوحه معروف «ممد نبودی ببینی» پس از آزادسازی خرمشهر اوّلین بار توسط حسین فخری، همرزم او بر سر مزارش خوانده شد و یک‎‌سال بعد توسط غلام کویتی‌پور همزمان با آزادسازی خرمشهر خوانده شد. 

علی صیاد شیرازی / شهید ترور

امیر سپهبد علی صیاد شیرازی، فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، عضو شورای عالی دفاع و همچنین یکی از فرماندهان جنگ ایران و عراق بود.

صیاد شیرازی با وجود رشادت‌های فراوان در دوران دفاع مقدس به درجه رفیع شهادت نائل نشد، بلکه سال‌ها پس از جنگ در سال 78 مقابل در منزلش به دست نیروهای مسلح سازمان مجاهدین خلق ترور شد.

او با مشارکت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عملیات طریق‌القدس، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان، مسلم‌بن‌عقیل، مطلع‌الفجر، محرم، والفجر۱، ۲، ۳، ۴، ۸، ۹، خیبر، بدر و قادر شرکت کرد و پیروزی‌های بزرگی برای ایران به ارمغان آورد.

ابراهیم همت / مرد عملیات بزرگ

محمدابراهیم همت از برجسته‌ترین فرماندهان سپاه پاسداران ایران در جنگ میان ایران و عراق بود.

او پیش از پیروزی انقلاب از فعالان ضد حکومت پهلوی بود. پس از انقلاب و در سال ۶۱ مدت کوتاهی را در جبهه جنگ لبنان و اسرائیل گذراند سپس به ایران بازگشت و در جبهه‌های جنگ در عملیات مهمی همچون فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان و خیبر مسئولیت‌های مهمی را عهده‌دار بود. او اسفند ۶۲ در عملیات خیبر شهید شد.

او همچنان که نیروهای ایرانی در برابر ارتش عراق مقاومت می‌کردند هنگامی که برای بررسی وضع جبهه جلو رفته بود بر اثر اصابت گلوله توپ در نزدیکی‌اش همراه با معاونش اکبر زجاجی در غروب هفدهم اسفند ۶۲ در محل تقاطع جاده‌های جزایر مجنون شمالی و جنوبی کشته شدند.