سرمایه‌گذاری برای حمایت از خلاقیت و آموزش کودکان

آیا استفاده از حامیان مالی (اسپانسر) در تولید برنامه‌های کودک و نوجوان مجاز است؟اگر ممانعتی ندارد، مشارکت شرکت‌‌ها، نهادها و حتی کارخانه‌های تولید مواد مصرفی، خوراکی و... باید در این برنامه‌ها چگونه باشد؟

گرچه استفاده از حامیان مالی در برنامه‌های کودک تلویزیون کشور ما پدیده‌ای نوپاست، اما می‌توان با نظر مشاوران این مساله را نه تنها به یک مسیر درست هدایت کرد، بلکه آن را به یک فرصت هم تبدیل کرد تا به رشد فکری و خلاقیت در کودکان منجر شود. کافی است دیگر نهادهای فرهنگی با سازمان صدا‌وسیما همراه شوند و برنامه‌سازان کودک را در این راه حمایت کنند.

برای یافتن پاسخ این پرسش که راه و رسم همکاری با حامیان مالی در برنامه‌های کودک و نوجوان باید چگونه باشد، به سراغ مدیر گروه خردسال و کودک شبکه دو، مدیر گروه کودک و نوجوان شبکه تهران و یکی از برنامه‌سازان کودک رفتیم و نظر آنها را در این باره جویا شدیم.

تبدیل تهدید به فرصت

علی زارعان، مدیر گروه خردسال و کودک شبکه دو درباره چگونگی حضور حامیان مالی در برنامه‌های کودک به جام‌جم گفت: استفاده از حامی مالی در برنامه‌های کودک و غیرکودک در دو حوزه تعریف می‌شود. اول این‌که مشارکت در محتوا باشد. برخی سازمان‌ها و نهادها مسئولیت‌هایی دارند که باید آنها را به اطلاع مردم برسانند. در این موارد آنها می‌توانند با برنامه‌های سازمان صدا و سیما همراه شوند تا هر دو نهاد در کنار هم بتوانند به اهدافشان برسند.

وی ادامه داد: موضوع‌هایی همچون کارآفرینی، محیط‌زیست و الگوی استفاده صحیح از آب، دغدغه‌های همیشگی مسئولان کشور است. طبیعی است سازمان‌های مربوط می‌توانند به صدا و سیما کمک کنند تا برنامه‌های مناسب در این زمینه تولید شود. بدون تردید چنین مشارکتی امری پسندیده و خوبی است. شبکه دو سریال آب پریا را تولید کرد. سازمان محیط زیست می‌توانست از این سریال حمایت کند اما هیچ گونه حمایتی از این سریال نکرد، در حالی که اگر حمایت می‌کرد هم به نفع سازمان بود هم به نفع خودشان.

مدیر گروه خردسال و کودک شبکه دو با اشاره به استفاده از حامیان مالی در برنامه عموپورنگ هم گفت: برنامه عمو پورنگ درباره کتاب و کتابخوانی است. بنابراین وزارت ارشاد می‌توانست برای ترویج فرهنگ کتابخوانی به این برنامه کمک کند، اما این کار را نکرد.

وی تاکید کرد: من موافق مشارکت هستم و این امری بسیار ضروری، خوب و ارزشمند است، اما متاسفانه برخی نهادها نسبت به صدا و سیما کم‌کاری می‌کنند، ولی برخی نهادها هم همکاری می‌کنند. مثل همکاری وزارت کار با تولید برنامه کار و کوشا. وقتی دو نهاد دغدغه‌های فرهنگی مشترک داشته باشند، به‌نتایج خوبی منجر می‌شود.

زارعان درباره راه دیگر استفاده از مشارکت گفت: نوع دیگر مشارکت مبتنی بر مصرف است و تبلیغات در زیرساخت‌ها به گونه‌ای است که به اهداف فروشنده و مصرف‌کننده نزدیک می‌شود. یعنی یا فروشنده نیاز دارد یا این‌که تصور نیاز را ایجاد می‌کند. این نوع مشارکت مصرف محور است و هدف بالا بردن محصولات فرهنگی مثل فروش عروسک دارا و سارا، سی‌دی‌های آموزشی یا خوراکی‌ها در راستای تغذیه سالم است. بنابراین مشارکت اتفاق خوبی است، به شرط آن‌که از اهداف برنامه دور نباشد.

مدیر گروه خردسال و کودک در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از مشارکت مصرف محور برای برنامه‌های کودک مناسب است یا نه، توضیح داد: بر اساس استانداردهای جهانی در ارتباط با برنامه‌های کودک، تبلیغات مصرف محور در شبکه‌های کودک و نوجوان امری پسندیده نیست و باید از این نوع تبلیغات پرهیز شود، اما بعضی مواقع شرایط عمومی اقتضا می‌کند کمی در این باره انعطاف داشته باشیم.

وی اشاره کرد: اما در این مواقع ما تهدید را می‌توانیم به فرصت تبدیل کنیم؛ یعنی تبلیغات مصرف محور تبدیل به یک فرصت مناسب شده و تبلیغات وارد بدنه برنامه شود، به گونه‌ای که تار و پود برنامه محسوب شود.

زارعان در ادامه گفت: ما در ابتدای راه استفاده از حامی مالی در برنامه‌های کودک هستیم. بنابراین باید به سازندگان این برنامه‌ها فرصت داده شود. شاید در ابتدای راه با ایرادهایی رو‌به‌رو شویم اما می‌توانیم به مرور به استانداردها نزدیک شویم و تبلیغات مصرف محور در بدنه برنامه و به شکل غیرمستقیم پنهان باشد. مثلا در این برنامه‌ها برای تبلیغ یک ماده غذایی می‌توانیم تغذیه سالم را ترویج کنیم.

هدف باید رشد فکری کودکان باشد

محبوبه سمیعی زفرقندی، مدیر گروه کودک و نوجوان شبکه تهران درباره این‌که آیا می‌توان از حامیان مالی برای تولید برنامه‌های کودک استفاده کرد، به جام‌جم گفت: مشارکت نه‌تنها در برنامه‌‌های تلویزیون ایران، بلکه در دنیا هم رایج است. استفاده از حامی مالی کار اشتباهی نیست، اما روش استفاده از آن اهمیت زیادی دارد. وی ادامه داد: ممکن است به دلیل بحران‌های اقتصادی گاهی مجبور شویم از استانداردهای مرسوم در دنیا تبعیت نکنیم، اما این مساله دلیل نمی‌شود که مشارکت را منتفی کنیم. من مخالف مشارکت نیستم، اما باید دقت کنیم حامی مالی همسو با اهداف برنامه باشد.

مدیر گروه کودک و نوجوان شبکه تهران با اشاره به مراکز و نهادهایی که در جهت آموزش کودکان فعالیت می‌کنند، گفت: این نهادها برای تقویت رفتارهای حرکتی و فعالیت‌های جمعی خردسالان، کودکان و نوجوانان می‌توانند با صداوسیما همراه شوند و به برنامه‌سازان تلویزیون کمک کنند.

سمیعی عنوان کرد: اگر مشارکت برای اهداف برنامه باشد، نه‌تنها لطمه نمی‌زند، بلکه به رشد فکری کودکان و نوجوانان منجر می‌شود. بنابراین تبلیغات باید با هدف برنامه همخوانی داشته باشد.

وی افزود: اما گاهی درگیر مشکلات مالی می‌شویم و نهادهای مرتبط هم با صداوسیما و برنامه‌های کودک همکاری نمی‌کنند و همین مساله چگونگی استفاده از حمایت مالی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. زفرقندی تاکید کرد: استفاده نادرست از حامیان مالی به باورهای کودک لطمه می‌زند، چون کودک چیزهایی را در برنامه می‌بیند، اما نمی‌داند چرا تلویزیون دارد آنها را نشان می‌دهد. به همین دلیل اگر قرار است کالایی در برنامه‌های کودک تبلیغ شود، بهتر است غیرمستقیم باشد و چنان در دل برنامه گنجانده شود که بیشتر جنبه آموزشی یا حتی سرگرمی داشته باشد.

هدفمند حرکت کنیم

محمد مسلمی، کارگردان و بازیگر برنامه فیتیله جمعه تعطیله هم در ارتباط با استفاده از حامیان مالی در برنامه‌های کودک گفت: استفاده از حامیان مالی اتفاق بدی نیست، ولی باید هدفمند و در جهت اهداف برنامه باشد. ما در برنامه فیتیله بخش‌هایی درباره قانونمندی، بهداشت، تغذیه و... داریم. اگر قرار باشد در این بخش‌‌ها از حامی مالی استفاده کنیم، باید برمبنای اهداف برنامه باشد، در غیر این صورت به باورهای بچه‌ها لطمه می‌زند.

این برنامه‌ساز اشاره کرد: بچه‌ها بشدت آموزش‌پذیر هستند و استفاده نادرست از حامی مالی منجر به الگو سازی نادرست می‌شود. به نظر من، شرکت‌های مواد غذایی و پاک‌کننده‌ها می‌توانند حامیان مالی خوبی برای برنامه‌های کودک باشند. آنها می‌توانند با حمایت از این برنامه‌ها هم کالاهای خود را تبلیغ کنند و هم بچه‌ها را به تغذیه سالم و تمیزی ترغیب و تشویق کنند، اما همه اینها باید غیرمستقیم و هدفمند باشد.

مسلمی عنوان کرد: استفاده از حامی مالی در برنامه‌های کودک کار دشوار و خطرناکی است. ما الفبای زندگی را به بچه‌ها یاد می‌دهیم. بچه‌ها ذهن پاک و سالمی دارند؛ بنابراین باید طرف مشارکت‌کننده درست و با وسواس انتخاب شود تا ما بتوانیم الگوی صحیحی به بچه‌ها ارائه کنیم.