مزایا و معایب خصوصی‌سازی صنعت فیروزه

اکبر رحیمی ـ یکی از این فیروزه‌تراشان ـ معتقد است: عده‌ زیادی از فیروزه‌تراشان به دلیل قیمت بالای فیروزه نیشابور، به فیروزه‌هایی که از خارج کشور بویژه آمریکا وارد می‌شود، روی آورده‌اند.

این هنرمند در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این‌که فیروزه‌های ایران اغلب به ترکیه، پاکستان، عربستان و چند کشور عربی دیگر صادر می‌شود، می‌افزاید: فیروزه‌ نیشابور موجود است، ولی چند سال است که در اختیار خود نیشابوری‌هاست و آنها هم فیروزه‌ها را به صورت حراج و با قیمت‌های بسیار بالا ارائه می‌دهند.

جعفری نیز یکی دیگر از این فیروزه‌تراشان است که در این باره می‌گوید: صنعتگران از این که بهره‌برداری از معدن فیروزه به بخش خصوصی واگذار شده، راضی هستند، ولی از افزایش خودسرانه قیمت فیروزه زیان می‌بینند.

وی می‌افزاید: سنگ‌های قیمتی با قیمت گران به دست فیروزه‌تراش می‌رسد و همین مسأله باعث شده قیمت فیروزه سیر تصاعدی داشته و دائم در نوسان باشد.

حسینی هم با 40 سال سابقه فیروزه‌تراشی اذعان می‌کند: اکنون بزرگ‌ترین مشکل فیروزه‌تراشان، گرانی شدید سنگ فیروزه است، به طوری که قیمت سنگ فیروزه حداقل 80 درصد افزایش یافته است و به علت نوسان قیمت در بازار و کاهش تقاضا، خیلی از فیروزه‌تراشان به شغل‌های دیگر روی آورده‌اند.

تقصیر ما نیست

عضو شرکت تعاونی فیروزه‌تراشان شهرستان نیشابور دراین باره به جام‌جم می‌گوید: پیش از این و قبل از واگذاری معدن فیروزه به بخش خصوصی، اداره اتحادیه فیروزه‌تراشان خراسان، فیروزه را به طور مستقیم و به قیمت بسیار پایین از اداره معدن خراسان می‌خرید و بین اعضای خود توزیع می‌کرد.

سیدحسین حسین‌نیا می‌افزاید: اما از 12 سال پیش که این معادن از بخش دولتی به بخش خصوصی و شرکت تعاونی روستاهای معدن فیروزه واگذار شد، این شرکت تعاونی دیگر حاضر به فروش فیروزه خود با قیمت بسیار پایین و با ضرر به اتحادیه فیروزه‌تراشان مشهد نیست و اعلام کرد که فیروزه خود را از طریق مزایده به فروش می‌گذارد و فیروزه‌تراشان مشهدی هم می‌توانند در این مزایده شرکت کنند که این امر به مذاق آنها خوش نیامد و خرید سنگ خام از این معدن را متوقف کرده و به سنگ‌های بی‌کیفیت دیگر استان‌ها یا کشورهای خارجی روی آوردند.

وی با بیان این‌که حدود چند هفته پیش اتحادیه فیروزه‌تراشان مشهدی حدود یک تن سنگ فیروزه از شرکت تعاونی فیروزه خریداری کرد، تصریح می‌کند: با این خرید، مشکل فیروزه‌تراشان مشهدی اکنون رفع شده است.

وی درباره افزایش بسیار زیاد قیمت سنگ فیروزه که موجب گلایه‌مندی بسیاری از فیروزه‌تراشان شده است، خاطرنشان می‌کند: افزون بر تاثیر شرایط اقتصادی در این امر، به مزایده گذاشتن فیروزه و فروش آن از این طریق نیز تاثیر بسزایی در افزایش قیمت این سنگ قیمتی دارد، زیرا در مزایده نوعی رقابت به وجود می‌آید و فروشنده کالای خود را به بالاترین قیمت به فروش می‌رساند.

مشکلات فیروزه‌تراشان

حسین‌نیا به مشکلات فیروزه‌تراشان نیشابوری نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از این مشکلات ایجاد ترک و شکستگی هنگام تراش سنگ است که به میزان زیادی از ارزش سنگ می‌کاهد و ضرر زیادی را متوجه فیروزه‌تراش می‌کند و دلیل آن نیز ضربه موج انفجار هنگام استخراج سنگ از معدن است، این در حالی است که اگر استخراج به روش علمی و جدید انجام شود، این مشکل نیز رفع خواهد شد.

وی دیگر مشکل این صنف را نبود ابزار آلات موردنیاز کار عنوان می‌کند و می‌افزاید: ابزاری مانند تیغ دستگاه برش یا سفیداب جلا دهنده روی سنگ پیش از این از آلمان وارد می‌شد که بسیار با کیفیت بود، اما اکنون از چین وارد می‌شود که بسیار بی‌کیفیت است و موجب ترک روی سنگ و بی‌صرفه شدن این کار می‌شود و افراد زیادی را اکنون نسبت به ادامه کار در این صنعت بی‌انگیزه و بی‌رغبت کرده است.

سود و منفعت برای روستاییان

این فیروزه‌تراش باسابقه نیشابوری به نتایج واگذاری معدن شهرستان فیروزه به مردم منطقه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در پی این اقدام بسیاری از اهالی روستا که قبل از آن به دلیل بیکاری به دیگر شهرها مهاجرت کرده بودند، به روستاهای خود بازگشتند،‌ در حالی که پیش از این فقط کارگران معدن فیروزه را می‌شناختند و اهالی منطقه حتی رنگ فیروزه را هم ندیده بودند، زیرا سنگ‌های فیروزه مستقیم از معدن استخراج و راهی مشهد می‌شد، اما اکنون 90 درصد جوانان دو روستای معدن فیروزه، فیروزه‌تراش هستند و بقیه اهالی روستا و جوانان شهرستان فیروزه و نیشابور هم در بخش خرید و فروش و بازاریابی آن کار می‌کنند و از این طریق به زندگی خود سروسامانی داده‌اند.

نمایشگاه فیروزه در «باغ نشاط»

در همین حال مدیر سازمان میراث فرهنگی شهرستان فیروزه نیز به حمایت‌های دولت و این سازمان از فیروزه‌تراشان شهرستان اشاره می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: افزون بر موضوع بیمه کردن فیروزه‌تراشان، اقداماتی همچون برگزاری نمایشگاه‌های عرضه نیز در راستای ایجاد بازار فروش برای کالای این صنف انجام شده است.

حسن گیاهی به برگزاری نمایشگاه و فروشگاه فیروزه‌تراشی در ایام نوروز در باغ نشاط شهرستان فیروزه اشاره می‌کند و می‌افزاید: گردشگران و مسافران می‌توانند با سفر به این شهرستان، از نزدیک با چگونگی انجام این هنر آشنا شده و همچنین فیروزه اصل را با قیمت متناسب خریداری کنند.

یک کارشناس مسئول صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی شهرستان نیشابور نیز به اقدام‌های این سازمان برای رونق و توسعه صنعت و هنر فیروزه‌تراشی در نیشابور اشاره می‌کند و در این ‌باره به جام‌جم می‌گوید: بیمه کردن فیروزه‌تراشان، ارائه تسهیلات تا سقف پنج میلیون تومان برای خریداری سنگ و حمایت‌هایی در راستای تولید مانند معافیت‌های مالیاتی از جمله خدماتی است که این سازمان طی ماه‌های گذشته به فیروزه‌تراشان ارائه کرده است.

عباس شیخی می‌افزاید: در بخش آموزش هم، تدریس تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی را با کمک آموزش و پرورش در دروس هنرستان‌های کاردانش شهرستان گنجاندیم و اکنون به دانش‌آموختگان این حرفه دیپلم تراش اعطا می‌شود، همچنین فوق دیپلم این رشته هم بزودی راه‌اندازی می‌شود تا در زمینه تراش سنگ به استقلال و خودکفایی برسیم.

وی با بیان این‌ که تا چندی پیش به دلیل وضع بد تراش سنگ در شهرستان، این سنگ‌ها برای تراش به مشهد یا به کشورهایی همچون ایتالیا و اسپانیا می‌رفت، تصریح می‌کند: سنگ‌های تراش داده شده با قیمت‌های بالا دوباره برای فروش به کشور بازگردانده و سود آن نصیب دیگران می‌شد، اما اکنون سنگ‌تراشی به صورت کاملا علمی در شهرستان آموزش داده می‌شود.

فاطمه مرادزاده - گروه ایران