کیفیت کتاب‌های نفیس ما قابل قبول نیست

واقعیت این است که تا یکی دو سال پیش تعریف دقیقی از کتاب‌های نفیس وجود نداشت و حتی نمی‌توانستیم از معادل خارجی برای مقایسه و تطبیق آن استفاده کنیم، اما دبیرخانه جشنواره کتاب‌های نفیس این تعریف را ارائه کرد: کتاب نفیس، کتابی است که به لحاظ محتوا، متعالی و به لحاظ فیزیکی با کیفیت، زیبا و ماندگار باشد و بیست ویژگی برای این کتاب‌ها در نظر گرفته شد.

محتوای یک کتاب باید ظرفیت نفیس بودن را داشته باشد، از سوی دیگر این محتوا باید دارای ارزش و دقت علمی باشد، تقبل هزینه‌های بیشتر تولید محتوا، رعایت مالکیت معنوی آثار هنری، توجه به فرهنگ اسلامی و ایرانی، انتخاب سوژه نو و جدید، کاربرد متناسب جلوه‌های ویژه محتوایی مانند خوشنویسی، نگارگری و تذهیب، نوآوری در شیوه‌ها، بهره‌گیری از تکنولوژی و تکنولوژیست‌های ایرانی، استفاده از مواد مرغوب و ماندگار در کاغذ، چاپ و صحافی، سلامت و کیفیت چاپ، کاربرد جلوه‌های ویژه چاپ، کیفیت کتابسازی و کتاب‌آرایی، صحافی سالم، پاکیزه و بادوام، صحافی هنری، پرهیز از بازارمحوری، قیمت‌گذاری منطقی و منصفانه، ماندگاری و دوام، بسته‌بندی متناسب و تناسب با نیاز مخاطب مجموع این ویژگی‌ها به شمار می‌آید.

محتوای کتاب‌های نفیس برگرفته از هنرهای مکتوب ایرانی و اسلامی و بیشتر دربرگیرنده خوشنویسی، نگارگری، مینیاتور، تذهیب، نقاشی و عکس است.

ناشران زیادی در کشور علاوه بر انتشار کتاب‌های معمولی، آثار نفیس هم تولید می‌کنند، اما تعداد ناشران فعال و تخصصی این حوزه کمتر از ده عدد است.

آثار نفیس، معمولا متن‌محور نیست و بعد فیزیکی در این کتاب‌ها برجسته‌تر است. کتاب‌های نفیس ما شامل کتاب‌های مذهبی مثل انواع قرآن، مفاتیح‌الجنان و نهج‌البلاغه، همچنین کتاب‌های نفیس ادبی و شعر مثل حافظ، شاهنامه، خیام، گلستان و بوستان است که نویسنده محور نیست، چون ادبیات کهن است. دسته سوم کتاب‌های نفیس هنری مجموعه‌ای ‌از عکس‌ها، نقاشی‌ها و مینیاتورهاست که در قالب کتاب نفیس ارائه می‌شود. گروه چهارم کتاب‌های نفیس چاپ عکسی (facsi mile) است که در واقع تصویر نسخه‌های خطی فاخر است. گروه پنجم نیز کتاب‌های نفیس و آثار ایران‌شناسی است که به معرفی طبیعت، استان‌های مختلف کشور، مردم‌شناسی و... اختصاص دارد.

حلقه مفقوده در نشر کتاب‌های نفیس در کشور ما مقوله‌ای به نام مدیریت هنری است. در هر اثر هنری علاوه بر افراد مختلف باید تیمی در کنار هم قرار بگیرند و در این میان مدیر هنری، فردی است که از ابتدا تا انتهای کار بالای سر کتاب نفیس باشد. اکنون افراد مختلفی در مجموعه انتشار یک اثر نفیس نقش دارند، اغلب ناشران نیز می‌خواهند وظیفه مدیر هنری را خودشان انجام دهند اما یک ناشر باید مدیریت انتشارات را به عهده داشته باشد نه مدیریت یک کتاب را! در اصل می‌توان گفت مدیر هنری کسی است که وقتی می‌خواهد کتابی منتشر شود، باید مختصات آن را در یک نقشه تنظیم و کارهای خود را بر اساس آن دنبال کند. از سوی دیگر کتاب‌های نفیس حامی ندارد و هیچ سازمان یا نهادی از این‌گونه کتاب‌ها حمایت نمی‌کند تا آثاری ارزشمند و موفق در این بخش تولید شود، در حالی که ظرفیت‌های بسیار خوبی در این زمینه وجود دارد.

خوشبختانه در جهان از کتاب‌های نفیس کشور ما استقبال خوب و مناسبی می‌شود، در ایران به دلیل غنای فرهنگی و قدمت آثار فرهنگی، کتاب‌های نفیس زیادی تولید می‌شود. کشورهای ترکیه و مصر نیز در این حوزه کتاب‌هایی دارند، اما این کتاب‌ها در کشور ما به لحاظ کمیت زیاد است. در این میان اما کیفیت کتاب‌های نفیس ما قابل قبول نیست و توقع بیشتری از این آثار می‌رود.

بله، یکی از پنج کتاب زیبای انتخاب شده از سوی یونسکو شاهنامه شاه‌طهماسبی است، اما کشور ما با توجه به پیشینه فرهنگی و صحافی باید عملکرد بهتری از خود نشان دهد.