اگر چه سالهای طولانی بسیاری از متخصصان بر این باور بودند که خوردن این داروها در عمل هیچ فایدهای نداشته و تنها موجب ایجاد اختلال در واکنش طبیعی بدن نسبت به گسترش عفونت در قسمتهای مختلف بدن خواهد شد، اما از آنجایی که افزایش غیرعادی دمای بدن اغلب موجب ناخوشایندی فرد بیمار میشود و گاه میتواند با آسیبدیدگی مغز همراه باشد و همچنین با توجه به این که از گذشتههای دور استفاده از این داروها برای کاهش تب توسط بسیاری از پزشکان توصیه میشد. امروزه بسیاری از تردیدهایی که درباره استفاده از داروهای تب بر وجود داشته برطرف شده است و به عبارت دیگر خوردن داروهای تببر برای کاهش دمای بدن بهتر آن است که دست روی دست بگذاریم تا بدن به طور طبیعی با شرایطی که با آن مواجه شده است مقابله کند.
آنچه مسلم است این که معمولا از داروهایی که برای کاهش شدت تب از آنها استفاده میشود، به عنوان یک روش درمانی موقتی استاندارد برای بیماریهایی که اغلب با افزایش غیرعادی دمای بدن همراه هستند در طیف وسیعی از بیماران از افراد مبتلا به بیماریهای حاد که در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان و مراکز درمانی بستری هستند تا بیماران مبتلا به یک سرماخوردگی ساده که به روش به اصطلاح خوددرمانی برای کاهش دمای غیرعادی بدن خود استفاده میکنند میتواند موثر باشد. البته افرادی که مبتلا به آنفلوآنزا هستند باید توجه داشته باشند که حتما باید دوز مناسبی از داروهایی نظیر استامینوفن را مصرف کنند تا نتیجه مطلوبی را در روند درمانی خود مشاهده کنند. البته والدین کودکان باید به این موضوع توجه داشته باشند که ممکن است افزایش غیرعادی تب در این گروه از بیماران با پیامدهای ناگواری ناشی از ضعف و بیحالی یا تشنج همراه باشد و به همین علت نباید هیچگاه افزایش غیرعادی دمای بدن در کودکان را نادیده بگیرند.
بایدها و نبایدها در استفاده از داروهای تب بر
اما امروزه نگرانی افراد نسبت به استفاده از روشهای قدیمی مبتنی بر استفاده از داروهای تب بر برای کاهش دمای غیرطبیعی بدن افزایش یافته است. آنها بر این باورند که مصرف دارو برای کاهش تب از یک سو ضروری است و از سوی دیگر با خطرات بالقوهای برای تهدید سلامت بیماران همراه خواهد بود. یافتههای جدید به دست آمده از تحقیقات انجام شده دراین زمینه این باور قدیمی را که تب نقش بسیار مهمی را در مبارزه بدن علیه بیماریها ایفا میکند مورد تایید قرار میدهند. این نتایج برگرفته از تحقیقاتی است که در سالهای اخیر درباره چگونگی واکنش سیستم ایمنی بدن در مقابل عوامل بیماریزای عفونی، واکنش باکتریها نسبت به افزایش دما و همچنین بررسی وضعیت بیماران مبتلا به بیماریهای حاد عفونی انجام شده است. با توجه به آنچه گفته شد میتوان نتیجهگیری کرد که تجویز استامینوفن برای کاهش تب در کودکان نمیتواند در جلوگیری از بروز تشنج موثر باشد. البته به این معنا نخواهد بود که آنچه سالیان سال به عنوان یک استاندارد عمومی در درمان بیماران مبتلا به بیماریهای تبدار موثر بوده است به یکباره و یک شبه باید به دست فراموشی سپرده شود بلکه به این معنی است که لازم است تحقیقات گستردهتری درباره کاربرد این گروه از داروها در شرایط ابتلا به بیماریهای مختلف انجام شود. از 2400 سال پیش، پزشکان یونانی بر این باور بودند که تب میتواند برای بدن مفید باشد، اما با ظهور شاخه جدیدی از علم پزشکی در اواسط قرن نوزدهم میلادی محققان به این نتیجه رسیدند که تب برای بدن مضر است و میتواند با پیامدهای نامطلوبی برای تهدید سلامت بدن همراه باشد.
این تغییر دیدگاه، ریشه در یکی از مفاهیم اصلی پزشکی دارد که از آن به عنوان تمایل طبیعی بدن به حفظ تعادل حیاتی و درونی خود یا خودپایداری طبیعی بدن نام برده میشود. این نظریه نخستینبار در دهه 1860 میلادی و توسط یک پزشک فرانسوی مطرح شد. براساس این نظریه، بدن انسان یا هر موجود زندهای این توانایی را دارد که در هر شرایطی محدودهای از حداقلهای لازم برای تعادل وضعیت سلامت خود را حفظ کند. بنابراین هرگونه وضعیت ایجاد شده که بتواند این محدوده را نیز دستخوش تغییر و تحول سازد میتواند تهدیدی جدی بر علیه حفظ سلامت بدن باشد. یکی از مهمترین این تغییرات تب یا افزایش غیرعادی و ناگهانی دمای بدن است که شدت آن از طریق تبسنجهای بسیار دقیق جیوهای قابل اندازهگیری است و معمولا پزشکان سعی میکنند در چنین شرایطی با تجویز داروهای تب بر جدید مانند آسپیرین و استامینوفن که میتوانند به سرعت افزایش غیرعادی دمای بدن را کاهش دهند، از ایجاد پیامدهای ناشی از افزایش غیرعادی دمای بدن جلوگیری کنند. در اوایل قرن بیستم محققان دریافتند که افزایش غیرعادی دمای بدن، تغییر مهمی است که باید هر طور شده و به هر قیمتی با آن مبارزه کرد، اما آیا به راستی این باور، باور درستی است؟
کلارک بلاتیس (Clark Blatteis) فیزیولوژیستی است که بیش از 30 سال در مرکز علوم پزشکی دانشگاه تنسی در شهر بندری ممفیس در ایالت تنسی آمریکا درباره تب به تحقیق پرداخته است. بنابر گفتههای او، تب فرآیندی است که تکمیلکننده سیستم دفاعی بدن در مواجهه با عوامل بیماریزاست و این فرآیند طبیعی از گذشتههای دور و نهتنها در پستانداران و پرندگان بلکه در ماهیها و دوزیستان و حتی خزندگان هم انجام میشده است. هر گاه سیستم ایمنی بدن نسبت به وجود یک عامل بیماریزای عفونی در بدن آگاه میشود، پروتئینهایی به نام پیروژن در سیستم ایمنی بدن تولید خواهد شد که منجر به افزایش غیرعادی دمای بدن میشوند. این پروتئینها بر هیپوتالاموس مغز که در قسمت لایههای عمیق مغز قرار دارد تاثیر گذاشته و سبب افزایش دمای طبیعی بدن فرد خواهند شد. اگرچه در شرایط طبیعی دمای بدن ما حدود 37 درجه سانتیگراد است، اما در چنین شرایطی دمای بدن معمولا به 39 یا 40 درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت.
تب، آتشی که شما را نمیسوزاند
دانشمندان و محققان با مطالعه سیستم ایمنی بدن دریافتهاند که تب میتواند پیامدهای مطلوبی را نیز در بدن فرد به همراه داشته باشد. بر اساس نتایج به دست آمده بسیاری از مکانیسمهای دفاعی بدن در برابر بیماری در شرایطی که دمای بدن بیشتر از حد طبیعی باشد بهتر عمل میکنند. برای مثال تب توانایی گلبولهای سفید نوع A که از سلولهای سیستم ایمنی بدن هستند را برای لانهگزینی در محل استقرار عوامل بیماریزای عفونی در بدن افزایش میدهد. همچنین هر چه دمای بدن بیشتر باشد، عوارض جانبی ناشی از فعالیت پروتئینهای موسوم به سیتوکین که نقش بسیار مهمی را در هماهنگ ساختن واکنش سیستم ایمنی بدن به عفونت ایفا میکنند به مراتب کمتر خواهد بود. بنابراین میتوان گفت که افزایش دمای بدن شرایط نامناسبی برای فعالیت بسیاری از عوامل میکروبی در بدن ایجاد میکند.
بررسیهای انجام شده درباره تاثیر تب بر فعالیت باکتریهای مولد بیماری خطرناکی به نام مننژیت نشان داده است که با افزایش دمای بدن تعداد این باکتریها در نمونه خون گرفته شده از فرد بیمار به میزان قابل توجهی یعنی تا حدود 90 درصد کاهش خواهد یافت. در شرایطی استفاده از داروهایی که برای کاهش میزان تب برای فرد بیمار تجویز میشود شدت بیماری را در بدن او افزایش خواهد داد و این در حالی است که اگر برای مدت زمان طولانیتری افزایش دمای بدن فرد ادامه داشته باشد، در مراحل اولیه ابتلا به بیماری از گسترش عوامل بیماریزای عفونی در بدن جلوگیری خواهد شد که میتواند نقش بسیار مهمی در بهبود وضعیت سلامت فرد بیمار داشته باشد. با توجه به آنچه گفته شد میتوان به این نتیجه رسید که در این فرآیند تب نقش اصلی و کلیدی را ایفا میکند، اما این که چطور میتوان بر اساس نتایج به دست آمده از بررسیهای انجام شده روی باکتریهای مولد بیماریهای عفونی تبدار بر عملکرد این باکتریها در محیط طبیعی بدن فرد بیمار را پیشبینی کرد موضوعی است که همچنان پاسخ قابل قبولی برای آن یافت نشده است، اما متاسفانه در این زمینه شواهد قابل توجه اندکی وجود دارد و مطالعات محدودی که در این زمینه انجام شده عمدتا مبتنی بر مشاهده هستند که در آنها محققان به روشی ساده و تنها براساس وضعیت بیماران به نتیجهگیری پرداختهاند در حالی که انجام آزمایشات تصادفی کنترل شده با استانداردهای طلایی تعیین شده برای انجام تحقیقات پزشکی در مغایرت هستند.
براساس نتایج به دست آمده از مطالعاتی که در دهههای 1980 و 1990 میلادی انجام شد مصرف داروهایی که برای کاهش تب در بیماران مبتلا به بیماریهای تبدار مانند سرماخوردگی، آبله مرغان و مالاریا تجویز میشود نهتنها هیچ تاثیری در بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن در مبارزه با این گروه از عوامل بیماریزا نخواهد داشت بلکه موجب کندی عملکرد سیستم ایمنی بدن خواهد شد. بسیاری از پزشکان بر این باورند که هر چه شدت تب در بیماران مبتلا به بیماریهای تبدار در مراحل اولیه بیماری بیشتر باشد احتمال بهبودی آنها پس از گذراندن دوره بیماری بیشتر خواهد بود و این در حالی است که بیش از یکسوم افرادی که در مراحل اولیه ابتلا به بیماری و پیش از شروع اقدامات درمانی دمای بدن آنها کمتر از 36 درجه سانتیگراد است 30 روز پس از شروع اولین مرحله بیماری جان خود را از دست خواهند داد. جالب است بدانید که در مقابل میزان مرگ و میر افرادی که دمای بدن آنها در مراحل اولیه گسترش بیماری در بدن بالاتر از دمای طبیعی باشد حدود 8 درصد کاهش خواهد یافت و معمولا در افرادی که حدود 40 درجه یا کمی بیشتر تب داشته باشند اصلا مرگ و میری مشاهده نخواهد شد. البته در اغلب مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است تنها تعداد کمی از افراد مورد بررسی قرار گرفتهاند و نمیتوان نتایج به دست آمده از آنها را به حوادث مشابه تعمیم داد چراکه ممکن است علاوه بر این عوامل دیگری نیز وجود داشته باشند که بتوانند بر روند بهبودی فرد بیمار تاثیرگذار باشند. برای مثال معمولا شدت تب در سالمندان بیشتر است و از آنجایی که این گروه از افراد بیش از سایر بیماران مستعد گسترش بیماری هستند بنابراین نمیتوان تنها براساس این نتایج به یک نتیجهگیری کلی دست یافت.
تببرها در جلوگیری از تشنج تاثیری ندارند
سال 2007 میلادی در دستورالعملهای جدیدی که توسط موسسه ملی درمان و سلامت کشور انگلیس ارائه شد به این نکته اشاره شده بود که ممکن است تب بتواند نقش بسیار مهمی در بهبود عملکرد سیستم ایمنی کودکان در مبارزه با عوامل بیماریزای میکروبی داشته باشد و از این رو توصیه میشود تنها در شرایطی که افزایش غیرعادی دمای بدن در کودک با ایجاد اضطراب همراه است برای درمان این کودک از داروهای تببر استفاده شود، اما ترس از افزایش غیرعادی دمای بدن در کودکان و بروز تشنج موضوعی است که اغلب موجب نگرانی و اضطراب والدین میشود.
اگرچه تشنج ناشی از تب اغلب موجب ترس والدین از افزایش غیرعادی دمای بدن کودکان میشود اما جالب است بدانید که به گفته دکتر ادوارد پورسل که از متخصصان موسسه ملی درمان و سلامت کشور انگلیس است، مضرات ناشی از ابتلا به تشنج در کودکان اغلب کوتاهمدت بوده و پس از مدت زمان بسیار کوتاهی کودک سلامت طبیعی خود را بازخواهد یافت و به عبارت دیگر ابتلا به تشنج با پیامدهای ناگوار مادامالعمر همراه نخواهد بود.
نکته مهم دیگر این که مصرف داروهای تببر مانع از ابتلا به تشنج نخواهد شد. در ابتلا به تشنج تنها افزایش غیرعادی دمای بدن تاثیرگذار نخواهد بود بلکه این افزایش ناگهانی دمای بدن است که در ابتلا به تشنج عامل اصلی و کلیدی است.
بنابراین وقتی شما متوجه میشوید که دمای بدن کودک افزایش یافته که دیگر کار از کار گذشته و کودک وارد یک مرحله پرخطر شده است و اولین نشانههای آن، همان تشنج است. به این ترتیب میتوان گفت که در حقیقت شما نمیتوانید هیچ اقدامی برای جلوگیری از بروز تشنج در کودکان انجام دهید.
اگرچه هنوز بسیاری از پزشکان آنچه را که در این دستورالعمل ارائه شده مورد تایید قرار ندادهاند اما به هر حال بسیاری از پزشکان در سطح دنیا در تلاش هستند تا هر طور شده با تغییر دیدگاه پزشکان و متخصصان تحولات جدیدی را در راهکارهای درمانی در نظر گرفته شده برای درمان افراد مبتلا به بیماریهای تبدار به وجود آورند. البته باید پذیرفت که آنها همچنان برای اثبات نظریات خود راهی طولانی را در پیش روی دارند و لازم است تحقیقات و مطالعات بیشتری را در این زمینه انجام دهند تا بتوانند به نتایج قابل قبولی برای اثبات نظریات خود دست یابند.
از مبارزه با تب تا کشف آنتیبیوتیکها
از آنجایی که به نظر میرسد در بیماران بستری در بخش مراقبتهای ویژه کاهش شدت تب از اهمیت بسیار زیادی در بهبود وضعیت سلامت آنها برخوردار باشد، محققان دانشگاه میامی در ایالت فلوریدای آمریکا 82 بیمار مبتلا به بیماریهای حاد را که دچار ضربه مغزی نشده بودند و همچنین مبتلا به مشکلات خاصی نبودند که افزایش غیرعادی دمای بدن تهدیدی بر سلامت آنها باشد مورد مطالعه و بررسی قرار دادند.
در گروهی از این بیماران به محض افزایش دمای بدن از 5/38 درجه سانتیگراد برای آنها داروهای تببر تجویز میشد و در گروه دیگر تنها در شرایطی که دمای بدن از 40 درجه سانتیگراد افزایش مییافت داروی تببر تجویز میشد.
در گروهی که به روش معمولی تحت درمان قرار گرفته بودند 7 نفر از بیماران جان خود را از دست دادند و در گروهی که از هیچ دارویی برای شدت تب در آنها استفاده نشد تنها یک بیمار جان خود را از دست داد.
این نتایج، پزشکان و محققان را به این فکر انداخت که شاید عدم استفاده از روشهای درمانی معمول برای کاهش شدت تب روش بهتری برای درمان بیماران مبتلا به بیماریهای تبدار باشد. این نتایج بهترین شواهدی است که میتواند عدم لزوم استفاده از راهکارهای درمانی برای کاهش شدت تب در بیماران مبتلا به بیماریهای تبدار را مورد تایید قرار دهد.
بر این اساس از حدود 5 سال پیش تا به امروز بسیاری از پزشکان در کمتر مواردی برای کاهش شدت تب در بیماران برای آنها داروهای تببر تجویز میکنند و تنها در شرایطی که بیمار از افزایش غیرعادی دمای بدن احساس ناراحتی میکند یا به علت داشتن تب، تغییرات شدید فیزیولوژیکی در بدن او ایجاد میشود تجویز دارو برای کاهش شدت تب را ضروری میدانند.
فرانک فراهانیجم
جام جم آنلاین گزارش میدهد
جام جم آنلاین گزارش میدهد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک فعال سیاسی:
یک نماینده مجلس:
در گفتوگوی «جامجم» با استاد حوزه و مبلغ بینالملل بررسی شد
گفتوگو با موسی اکبری،درخصوص تشکیل کمپین«سرزمین من»وساخت و مرمت۵۰خانه در منطقه زنده جان