رنگ‌بازی خطرناک

تب چشم‌های رنگی
کافی است عبارت «تغییر رنگ چشم» را در شبکه‌های اجتماعی یا موتورهای جست‌وجو وارد کنید تا با انبوهی از تبلیغات اغواکننده مواجه شوید: «تغییر دائمی رنگ چشم بدون عوارض»، «چشمان سبز طبیعی تنها در یک ساعت»، «هدیه‌ای خاص برای چهره‌ای خاص». بسیاری از این تبلیغات، عمل جراحی را بی‌خطر، سریع و برگشت‌ناپذیر توصیف می‌کنند؛ اما واقعیت چیز دیگری است.
سمیه، ۳۵ساله یکی از کسانی است که سه ماه پیش در یک کلینیک خصوصی در شمال تهران این عمل را انجام داده. او حالا پشیمان است و به ما می‌گوید: «اولش گفتند هیچ مشکلی ندارد. گفتند یک لنز خیلی نازک را جلوی عنبیه قرار می‌دهند و بعد از چند روز بینایی برمی‌گردد. اما هنوز بعد از سه ماه، چشم راستم تار می‌بیند. وقتی به آن مرکز برگشتم گفتند طبیعی‌ است و مشکل برطرف می‌شود. ولی دکتر دیگری‌ گفته شاید قرنیه‌ا‌م آسیب جدی دیده است.» سمیه از هزینه بالای عمل هم گلایه دارد: «حدود ۳۵۰میلیون تومان پرداخت کردم. فقط برای این‌که رنگ چشمم خاکستری شود. حالا نه‌تنها ظاهرم بهتر نشده، بلکه‌ بینایی‌‌ام هم مشکل پیدا کرده.»
 
زیبایی وارداتی!
در روش‌های جدید تغییر رنگ چشم، لنزهای رنگی مصنوعی به‌صورت دائمی داخل چشم و روی عنبیه طبیعی قرار می‌گیرند تا رنگ چشم فرد را برای همیشه تغییر دهند. رنگ‌هایی که در تبلیغات از آنها یاد می‌شود، شامل طیف‌هایی از سبز، آبی، خاکستری و حتی رنگ‌های خاص‌تر است. اما دکتر هرمز شمس، متخصص چشم و رئیس انجمن چشم‌پزشکی در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است که این مداخله مستقیم در ساختار حساس چشم می‌تواند عوارضی جدی به دنبال داشته باشد. 
آن‌طور که او توضیح می‌‌دهد این عمل درواقع کاشت لنز رنگی داخل چشم است. لنز جلوی عنبیه قرار می‌گیرد و می‌تواند باعث افزایش فشار چشم، آسیب به قرنیه، اختلال در زاویه چشم یا حتی آسیب به عدسی شود. حتی مدل‌هایی که به‌‌اصطلاح مینی‌مال طراحی شده‌اند نیز بی‌خطر نیستند.
البته در تبلیغات از روش‌های دیگری برای تغییر رنگ چشم نیز سخن می‌گویند. مثلا برخی مراکز به‌جای لنز، از روش تزریق رنگ‌دانه به داخل چشم استفاده می‌کنند؛ روشی که از نظر متخصصان خطرناک‌تر از کاشت لنز است.
دکتر شمس دراین‌باره می‌گوید: در روش تزریق رنگ، رنگ‌دانه‌ها ممکن است در چشم پخش و باعث واکنش‌های شدید و برگشت‌ناپذیر شوند. این کار می‌تواند به آب‌سیاه، عفونت‌های داخلی چشم یا حتی نابینایی فرد منجر شود. در هر صورت این روش‌ها صرفا باهدف زیبایی انجام می‌شوند و هیچ توجیه علمی یا درمانی برای استفاده عمومی آنها وجود ندارد. رئیس انجمن چشم پزشکی تأکید می‌کند که در بیشتر کشورها نیز این روش مرسوم نیست و تنها در موارد خاص پزشکی، همچون افراد فاقد عنبیه یا بیماران با حساسیت شدید نوری، از لنزهای داخل‌چشمی استفاده می‌شود.
 
جراحی غیرقانونی یا صرفا غیرمجاز؟
در تماسی با یکی از مراکز چشم‌پزشکی در تهران که به‌صورت غیررسمی عمل تغییر رنگ چشم انجام می‌دهد، منشی مرکز در پاسخ به این‌که آیا عمل بی‌خطر است، به خبرنگار ما گفت: «ما این جراحی را با لنزهای داخل‌چشمی مخصوص انجام می‌دهیم. پزشک متخصص هم داریم. درخصوص هزینه هم از ۴۰۰ تا ۶۰۰میلیون بسته به نوع لنز و برند متفاوت است.» وقتی درباره مجوز قانونی پرسیدیم، پاسخ این بود: «‌خیلی از پزشک‌ها انجامش نمی‌دهند چون ریسک دارد. ما هم فقط به کسانی پیشنهاد می‌دهیم که واقعا اصرار دارند، ولی توصیه عمومی نمی‌کنیم.» با کلینیک دیگری تماس گرفتیم و از انجام عمل تغییر رنگ چشم پرسیدیم. هنوز سؤال تمام نشده بود که خانم منشی گفت: «ببینید، این عمل غیرقانونی است. پزشکان ما اصلا این کار را انجام نمی‌دهند‌.» 
هرچند که انجام این عمل در کشور ما هنوز ممنوعیت قانونی صریحی ندارد، اما به‌دلیل نبود نظارت رسمی، عدم پوشش بیمه‌ای و نبود استانداردهای علمی این اقدام از سوی اغلب کارشناسان به‌عنوان یک رویه غیرمجاز شناخته می‌شود. رئیس انجمن چشم‌پزشکی درخصوص قانونی یا غیرقانونی بودن این عمل می‌گوید: «این جراحی در هیچ بخشی از نظام سلامت کشور به‌صورت رسمی تأیید نشده و تحت پوشش بیمه هم نیست. چون جنبه زیبایی دارد، بیمه هزینه آن را تقبل نمی‌کند و تنها در چند کلینیک یا بیمارستان خصوصی انجام می‌شود و هیچ ساختار مشخصی هم برای نظارت بر آن وجود ندارد.»  شمس تاکید می‌کند بسیاری از افرادی که چنین عمل‌هایی انجام می‌دهند، تخصص لازم ندارند و تنها با انگیزه مالی دست به این کار می‌زنند. متأسفانه این موضوع در فضای مجازی رواج پیدا کرده و جوانان بدون آگاهی کافی، قربانی آن می‌شوند.

زیبایی به چه قیمت؟
آنچه این روزها با نام زیبایی در تبلیغات پرزرق‌وبرق به مردم عرضه می‌شود، گاه بهایی دارد به سنگینی از‌دست‌رفتن بینایی! جراحی تغییر رنگ چشم، هرچند در نگاه اول یک انتخاب شخصی برای تغییر ظاهر به‌نظر می‌رسد، اما درواقع ورود به حوزه‌ای پرخطر و بدون بازگشت است؛ حوزه‌ای که نه زیر چتر قانون تعریف شده، نه بیمه آن را به رسمیت می‌شناسد و نه نظارتی مؤثر بر آن وجود دارد. پشت این چشم‌های رنگی و رویایی، قصه‌هایی نهفته است از پشیمانی، آسیب‌های جدی و تهدید همیشگی نابینایی. حالا دیگر وقت آن است که پیش از گسترش این تب پنهان، نهادهای مسئول مانند سازمان نظام‌پزشکی و دستگاه قضایی به این موضوع ورود کنند. 
رئیس انجمن چشم‌پزشکی تاکید می‌کند: «هرچند در صورت افزایش شکایات، نهادهای قانونی ناچار به ورود خواهند بود، اما بهتر است پیش از آن، با تدوین مقررات مشخص، جلوی آسیب به سلامت مردم گرفته شود، چراکه این عمل ضرورتی ندارد و نباید صرفا با هدف زیبایی، بینایی افراد به خطر بیفتد.