بن‌هور در مراکش مقابل دوربین رفت

مجموعه جدید «بن‌هور» در 2 اپیزود یک ساعت و نیمه تهیه شده که کمپانی انگلیسی دی‌آرجی امتیاز پخش تلویزیونی آن را خریداری کرده است.

خالق بن‌هور جدید استیو شیل تهیه‌کننده و کارگردان نسبتا قدیمی انگلیسی است که کارگردانی مجموعه را به عهده داشته است.

او «بن‌هور» خود را براساس قصه فیلمنامه آلن شارپ ساخته است. با آن‌که این مجموعه فقط در 2 قسمت تهیه شده، ولی هزینه تولید آن 25 میلیون دلار بوده است. چنین رقمی برای تولید یک کار 2 اپیزودی، یک رقم کلان است و می‌توان با آن یک مجموعه 13 اپیزودی تهیه کرد.

اما سازندگان بن‌هور می‌گویند حال و هوای تاریخی مجموعه (که فضاهای سنتی و لباس‌ها و تجهیزات قدیمی را می‌طلبد) باعث پرهزینه شدن این کار تلویزیونی حماسی شده است. این درام دوره‌ای تاریخی در قاره آمریکا توسط شبکه آبی‌سی پخش خواهد شد.

تهیه‌کنندگان تلویزیونی انگلستان بن‌هور جدید را با مشارکت همکاران اسپانیایی، آلمانی و کانادایی تهیه کرده‌اند و زبان آن انگلیسی است. تمام عوامل اصلی تولید هم هنرمندان صنعت تلویزیون انگلستان هستند و در ساخت آن، از حضور هنرمندان دیگر کشورهای سرمایه‌گذار بهره‌ای گرفته نشده است. به همین دلیل، از این مجموعه به عنوان کار انگلیسی اسم برده می‌شود و اشاره‌ای به همکاری بقیه کشورهای سرمایه‌گذار آن نمی‌شود. همین نکته، بحث‌هایی را در رسانه‌های گروهی کانادا، آلمان و اسپانیا برانگیخته است. مخالفان سرمایه‌گذاری این پروژه می‌گویند تهیه‌کنندگان اسپانیایی، کانادایی و آلمانی بخش مهمی از هزینه تولید آن را پرداخت کرده‌اند، ولی امتیاز مجموعه به نام تلویزیون انگلستان ثبت خواهد شد. شدت انتقادات در این سه کشور بالا بوده است و تهیه‌کنندگان تلویزیونی این کشورها، جوابی برای این انتقادها ارائه نکرده‌اند.

یکی از نکاتی که بشدت مورد توجه رسانه‌های گروهی آلمان، اسپانیا و کانادا قرار گرفته، هزینه‌های بالای تولید بن‌هور جدید است. آنها صرف کردن هزینه‌ای 25 میلیون دلاری روی این مجموعه را اقدامی احمقانه ارزیابی کرده‌اند و با اشاره به هزینه‌های تولید کارهای مشابه ـ و از جمله مجموعه جدید اسپارتاکوس ـ این سوال را مطرح می‌کنند که این رقم کلان صرف چه چیزی شده است. یکی از نشریات آلمانی با ذکر رقم تولید نسخه سینمایی مشهور بن‌هور در سال 1959 می‌نویسد که این فیلم با هزینه‌ای حدود 16 میلیون دلار تهیه شد! اما به گفته منتقدان، شدت اعتراضات به رقم بالای تولید بن‌هور تلویزیونی هر چقدر هم که باشد تاثیری در کلیت امر نمی‌گذارد، زیرا این مجموعه با چنین هزینه‌ای تولید شده و امکان بازگشت به دوران قبل از تولید آن وجود ندارد. اما این اعتراضات و بحث‌ها حداقل یک حسن برای سازندگان آن داشته و آن هم این است که توانسته توجه عمومی را در سطح وسیعی متوجه این مجموعه کند و به نوعی به صورت یک تبلیغات گسترده برای آن عمل کند.

بن‌هور یک قصه کلاسیک است که نسبت به واقعی بودن آن، بحث و اظهارنظرهای متفاوتی شده است. در حالی که برخی عقیده دارند چنین آدمی در اوایل قرن اول میلادی وجود خارجی داشته است و برخی دیگر او را ساخته و پرداخته ذهن تاریخ‌نویسان و قصه‌گوها می‌دانند، اما این شخصیت چه وجود واقعی داشته باشد یا نداشته باشد، از جمله چهره‌هایی است که همیشه مورد علاقه دنیای هنر و سرگرمی بوده و صنعت سینما و تلویزیون و حتی تئاتر، وی را به عنوان کاراکتر اصلی ماجراجویی‌های هنری خود به تصویر کشیده‌اند. بن‌هور یک شخصیت تاریخی است که همزمان با حضرت مسیح و پیامبری وی در روم باستان زندگی و فعالیت می‌کرد. او یک شاهزاده بود، اما روحیه آزادیخواهانه وی در دوران برده‌داری، چندان مورد پسند حکام رسمی نبود و خیانت دوستش، مسالا به او باعث تبعیدش می‌شود. بن‌هور به عنوان یک برده در بازار برده‌فروشان فروخته می‌شود و در جریان یک نبرد دریایی، جان یکی از فرماندهان جنگی به نام آریوس را نجات می‌دهد. آریوس که از نوع رفتار بن‌هور پی می‌برد وی آدمی با اصل و نصب است، وی را آزاد می‌کند. بن‌هور دوباره به روم برمی‌گردد تا از دوست قدیمی خود انتقام بگیرد. این در حالی است که او تمام دارایی و حتی خانواده خود را از دست داده است.

در مجموعه 2 قسمتی بن‌هور نقش این کاراکتر تاریخی را جوزف مورگن بازی می‌کند. استفن کمپل مور هم در نقش مسالا ظاهر شده است. یکی از ایراداتی که منتقدان تلویزیونی پس از تماشای مجموعه در یک نمایش خصوصی به آن گرفته‌اند، نوع انتخاب بازیگران آن است. منتقدان ضمن این که بازی‌های بازیگران را بد و سطحی ارزیابی کرده‌اند، گفته‌اند چهره‌هایی که برای ایفای این نقش‌ها انتخاب شده‌اند، خیلی جوان هستند و به شخصیت‌های قصه نمی‌خورند. جوزف مورگن که به نظر می‌رسد شدیدا تحت تاثیر بازی «چارلتن هستن» در نسخه معروف سینمایی بن‌هور است، کار بازیگری را از سال 2002 شروع کرده و تا به حال در بیش از 10 مجموعه تلویزیونی بازی کرده است. از فیلم‌های مطرح او درام تاریخی «استاد و فرمانده» است ‌که البته کمتر کسی او را در این فیلم به یاد می‌آورد! منتقدان تلویزیونی می‌گویند حضور او در نقش بن‌هور می‌تواند کمک کند تا وی تبدیل به یکی از چهره‌های مطرح جوان رسانه تلویزیون شود.

کل صحنه‌های مجموعه 2 اپیزودی بن‌هور در لوکیشن‌های مختلف کشور مراکش فیلمبرداری شده است. گروهی سازنده این کشور را به خاطر صحراها و فضاهای قدیمی‌ای که دارد،‌ برای کار انتخاب کردند. مراکش در یک دهه اخیر، تلاش زیادی کرده تا لوکیشن‌های متنوع خود را به عنوان بهترین محل برای فیلمبرداری محصولات تاریخی و اکشن معرفی کند و در این رابطه، توانسته با موفقیت زیادی روبه‌رو شود. مراکش در شرایطی توانسته عمده محصولات اروپایی و آمریکایی را جذب خود کند که کشورهای همجوار مثل مصر و امارات‌عربی متحده نتوانسته‌اند چنین موقعیتی را کسب کنند. سازندگان بن‌هور حدود یک ماه در مراکش عربی، کل صحنه‌های آن را فیلمبرداری کردند. سازندگان مجموعه قبل از شروع کار فیلمبرداری آن اعلام کردند بن‌هور آنها شباهت چندانی به بن‌هور سینمایی بیلی وایلر نخواهد داشت، اما رسانه‌های گروهی می‌نویسند تماشاگران مجموعه بدون توجه به این دیدگاه، حتما آن را با فیلم سینمایی بن‌هور مقایسه خواهند کرد. آنها انتظار دارند که پیشرفت تکنولوژی به کمک نسخه تلویزیونی بن‌هور آمده و آن را تبدیل به یک کار جذاب و تماشایی کند. در این رابطه، بویژه همه منتظر هستند تا ببینند سکانس معروف ارابه‌رانی نسخه سینمایی در نسخه تلویزیونی چگونه ساخته شده و به چه صورتی روی صفحه کوچک تلویزیون به نمایش درمی‌آید.

نسخه معروف سینمایی که سال 1959 توسط بیلی وایلر ساخته شد،11 جایزه اسکار دریافت کرد که شامل جوایز بهترین فیلم، کارگردان و بازیگر نقش اول مرد می‌شود. چارلتن هستن، استفن بوید و جک هاوکینز بازیگران اصلی فیلم بودند و میکلوش روزا یکی از بهترین موسیقی‌های متن تاریخ سینما را برای آن ساخت و یک جایزه اسکار هم برای آن گرفت. این نسخه که هم‌اکنون لقب یکی از کارهای کلاسیک سینما را از آن خود کرده است 70 میلیون دلار فروش کرد و کار سازندگان نسخه‌های جدید تلویزیونی و سینمایی را بسیار سخت کرده است. به صورت طبیعی، هر کار تازه‌ای که براساس قصه بن‌هور ساخته شود با ساخته جنجالی ویلیام واید مقایسه خواهد شد و کاستی‌های آن، بلافاصله به چشم خواهد آمد. تهیه‌کنندگان نسخه سینمایی بن‌هور شک داشتند که آیا وایلر انتخاب مناسبی برای کارگردانی این اثر هست یا خیر، زیرا او تا قبل از آن فیلمی را در آن حجم و اندازه کارگردانی نکرده بود. جالب این است که خود وایلر هم یکی از کسانی بود که نسبت به انتخاب خود شک داشت! بوت لنکستر بازیگر کلاسیک سینما در گفتگویی مدعی شد ایفای نقش بن‌هور اول به او پیشنهاد شد، ولی وی آن را به دلیل خشونت پنهان موجود در قصه فیلم رد کرد. گفته می‌شود پل نیومن و راک هاوسن هم گزینه‌های بازی در این نقش بودند. چارلتن هستن که این نقش را بازی کرد، چند سکانس اضافی برای فیلم نوشت که اختصاص به او و کاراکتر مسالا داشت ولی وایلر از این صحنه‌ها هیچ وقت استفاده نکرد، زیرا عقیده داشت خام هستند. ویلیام وایلر سال‌ها پس از ساخت بن‌هور گفت کارگردانی آن را به این دلیل قبول کرد که می‌خواست فیلمی به سبک و سیاق سیسیل بی دو میل بسازد. کل صحنه‌های فیلم طی 9 ماه در استودیوی قدیمی چینه چیتای شهر روم فیلمبرداری شد.

استیو شیل کارگردان مجموعه بن‌هور که خودش از دوستداران نسخه کلاسیک سینمایی است، می‌گوید: همیشه در فکر تولید یک کار تلویزیونی بر مبنای این قصه کلاسیک بودم. به اعتقاد من، جای یک مجموعه تلویزیونی در این رابطه کاملا خالی بود. در یک سال اخیر، دنیای تلویزیون توجه ویژه‌ای به دوباره‌سازی کارهای قدیمی تاریخی از خود نشان داده است. به همین دلیل، با خودم گفتم ما هم می‌توانیم به سراغ بن‌هور برویم و او را تلویزیونی کنیم. در آغاز کار، قرار بود مجموعه ما یک کار 13 اپیزودی باشد ولی وقتی قصه فیلمنامه کامل شد، دیدم که امکان چنین کاری بسیار کم است. نمی‌خواستم قصه را به شکلی غیرمنطقی کش داده و طولانی کنم، همین نکته باعث شد تا تصمیم بگیریم بن‌هور خود را به صورت یک کار 2 اپیزودی ارائه بدهیم. البته در رسانه تلویزیون معمولا مرسوم نیست که چنین کاری صورت گیرد و بقیه تهیه‌کنندگان ترجیح می‌دهند بجای یک مجموعه 2 قسمتی، یک فیلم سینمایی تلویزیونی ارائه دهند. اما من نمی‌خواستم یک فیلم سینمایی تلویزیونی تهیه کنم و هدفم یک مجموعه بود. امیدواری‌ام این است که هر دو گروه تماشاگران جوان و قدیمی بن‌هور ما را بپسندند. مقایسه کار ما با فیلم ویلیام وایلر کار درستی نیست. فیلمی که وایلر ساخت تمام مشخصه‌های یک کار سینمایی را دارد و کار ما یک محصول تلویزیونی است که مختص این مدیوم کوچک است. با این حال، تمام سعی و تلاش من و همکارانم این بود که تماشای مجموعه بن‌هور، دوستداران آن نسخه سینمایی را ناامید نکند. خود ما هم می‌دانیم که کسانی که به تماشای مجموعه ما می‌نشینند، حتما فیلم سینمایی وایلر را دیده‌اند.

استیو شیل در دنیای تلویزیون نام مطرحی است. او که قبل از این در رشته‌های عکاسی و نقاشی هم کار کرده در سال 1980 در رشته هنر فارغ‌التحصیل شد و فعالیت هنری‌اش را با حضور در رشته تئاتر به عنوان بازیگر شروع کرد. او پس از ورود به فعالیت‌های تلویزیونی در سال 1995، به عنوان بازیگر، فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده و کارگردان کار کرده است. از مجموعه‌های موفقی که او با آنها به عنوان کارگردان همکاری داشته، می‌توان به «دکستر» و «قانون و دستور» اشاره کرد. وی کارگردان برخی از اپیزودهای این مجموعه‌ها بوده است. وی بسیار مایل بود از موسیقی متن اریژینال میکلوش روزا برای مجموعه بن‌هور استفاده کند، اما به دلیل قانون حق تالیف این کار را انجام نداد. رسانه‌های گروهی انگلستان می‌نویسند وی پس از صحبت با دیوید وایلر بود که مصمم شد مجموعه تلویزیونی «بن‌هور» را تهیه و کارگردانی کند. دیوید وایلر پسر ویلیام وایلر سانده نسخه کلاسیک سینمایی این قصه است. دیوید وایلر به عنوان مدیر تولید با پروژه بن‌هور تلویزیونی همکاری کرده است.

دیوید وایلر در این رابطه می‌گوید: «نسخه‌ای که پدرم کارگردانی کرد متعلق به دوران خودش بود و حالا هم لقب یک کار کلاسیک را گرفته است. احساس می‌کردم نسل امروز هم نیازمند بن‌هور دوران خودش است و باید قصه‌ای را که حال و هوایی امروزی دارد، به وی ارائه کرد. وقتی فهمیدم استیو شیل علاقه خاصی به قصه بن‌هور و فیلم پدرم دارد، موضوع تولید یک مجموعه تلویزیونی را با او مطرح کردم. همان طور که حدس می‌زدم او از صحبت‌های من استقبال کرد و قرار شد در این رابطه، با هم روی یک پروژه جدید کار کنیم. هیچ وقت به این فکر نبودم که با ساخته پدرم رقابت کنم و یا چیز تازه‌ای را به اثبات برسانم. هدفم ارائه یک کار سالم و دیدنی بود.»

بن‌هور تلویزیونی در شرایطی به دیدار تماشاگران می‌آید که دنیای تئاتر هم سال قبل نمایشی صحنه‌ای را براساس قصه بن‌هور در انگلستان به روی صحنه برد. این نمایش که یک فصل باشکوه ارابه‌رانی داشت، با استقبال زیاد دوستداران تئاتر روبه‌رو شد و حتی صاحب یک تور بین‌المللی شد. منتقدان تئاتری از فصل ارابه‌رانی این نمایش ستایش زیادی کردند. فصل ارابه‌رانی در قصه بن‌هور اختصاص به نیمه دوم آن دارد که طی آن دو کاراکتر بن‌هور و مسالا در یک مسابقه ارابه‌رانی در میدان بزرگ شهر شرکت می‌کنند و مسالا تلاش می‌کند به کمک پره‌های تیز چرخ‌های ارابه خود، باعث نابودی ارابه بن‌هور شود. در نسخه سینمایی ویلیام وایلر هم این سکانس، از لحظات اوج فیلم بود که شهرت زیادی در تاریخ سینما پیدا کرده است.

منبع: ورایتی 
مترجم: کیکاووس زیاری