ایران در پاییز میزبان 90 گونه پرنده مهاجر

به گزارش مهر، از اواسط شهریور تا اواخر زمستان، سرزمین ایران میزبان گونه های نادری از پرندگان مهاجر است که از شمال به سمت مناطق جنوبی کوچ کرده اند. آغاز فصل سرما بهانه ای است تا پرندگان، مناطق سردسیر را برای پیدا کردن مکانی مناسب ترک کنند و در فرایند این کوچ به مناطق گرمتری مهاجرت کنند. کارشناسان معتقدند با آغاز پائیز و شروع فصل سرما، حشرات می میرند یا به خواب زمستانی فرو می روند و برای پرندگان غذا بسیار کمیاب می شود، پرندگان زیادی ترک منزل می کنند.

پرستوها، کوکوها، چکاوکها و بسیاری از پرندگان حشره خوار دیگر در پاییز مناطق سرد را ترک می کنند و به مناطق گرم می روند که در آنجا هوا گرمتر و خوراک فراوانتر است. آنها سپس در فصل بهار باز می گردند. کشور ما ایران که جغرافیایی به نسبت گرم دارد همه ساله و در آغاز فصل پائیز میزبان گونه های زیادی از پرندگانی است که مناطق سرد آسیایی را برای یافتن مکانی امن و گرم به سمت جنوب ترک کرده اند.

دکتر جمشید منصوری در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این فصل گفت: بیشترین تعداد مهاجرت به سرزمین ایران از اواسط شهریور آغاز می شود و این مهاجرت تا دو ماه بعد نیز ادامه دارد. پرندگان مهاجر عمدتا از کشورهای شمال یعنی از روسیه، ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، تاجیکستان و دیگر کشورهای منطقه وارد کشور می شوند.

این استاد دانشگاه و متخصص محیط زیست به مهاجرت تعداد کمی از پرندگان مهاجر از مناطق شمال غربی کشور و به خصوص ترکیه اشاره کرد و افزود: این پرندگان که شامل انواع پلیکانها می شوند نوعی از پرندگان شرقی- غربی هستند ولی تعداد و گونه های مهاجر این مناطق چندان زیاد نیستد.

با این حال دکتر منصوری که سالها در مناطق مختلف به مطالعه پرندگان پرداخته معتقد است: بیشتر اردکها، درناها و غازها از مناطق شمالی وارد کشور می شوند و البته پرندگانی مثل فلامینگوها از غرب به تالاب ارومیه می آیند و البته در مناطق شرقی نیز پرندگانی هستند که از افغانستان و پاکستان به مناطق شرقی کشور مهاجرت می کنند.

این متخصص محیط زیست به مهاجرت تابستانه برخی پرنده ها نیز نگاه می کند که مناطق جنوبی کشور را در فصل بهار به خصوص در فروردین ماه اشغال می کنند و برای تولید مثل در خلیج فارس از آفریقا وارد کشور می شوند و در حدود اسفند مناطق جنوبی را ترک می کنند.

از سوی دیگر یک عضو هیئت علمی کلوپ پرنده نگری طرلان در گفتگو با خبرنگار مهر از رکورد 519 گونه پرنده وحشی در ایران خبر داد و گفت: حدود 90 گونه از این پرندگان وحشی زمستان گذر هستند که اغلب از مناطق شمالی وارد کشور می شوند و در اواخر زمستان ایران را بسمت شمال ترک می کنند، با این حال شهر تهران و حومه آن نیز میزبان حدود 40 تا 50 گونه از این پرندگان است.   

پرویز بختیاری پیش قراول این پرندگان را "خوتکای ابرو سفید" دانست و افزود: این گونه مهاجرت خود را از اوایل شهریور آغاز کرده و به ایران می آید. خوتکای ابروسفید را می توان در اکثر تالابهای بزرگ آب شیرین ایران مشاهده کرد.

این متخصص محیط زیست با اشاره به اینکه فصل پاییز و زمستان زمان بسیار مناسبی برای پرنده نگری در ایران است اضافه کرد: به مجرد سرد شدن هوا تالابهای ایران میزبان پرندگان مهاجر زیادی از جمله اردکهای روی آبچر، اردکهای غواص، پرندگان کنار آبزی و دیگر پرندگان است. به غیر از زیستگاههای تالابی در سایر زیستگاهها نیز شاهد مهاجرت پرندگان زیبایی همچون چکاوک بال سفید، پی پت گلو سرخ، صعوه گلو سیاهزرده پر لیمویی هستیم. با این حال این پرندگان مهاجر را می توان تا اواخر زمستان در ایران مشاهده کرد.

بختیاری با اشاره به انجام مطالعات اولیه طرحی با عنوان پرنده، صلح، دوستی در گروه علمی آموزشی طرلان بلند پرواز، پرندگان مهاجر را سفیران صلح و دوستی بین ایران و سایر کشورهای محل مهاجرت آنها نامید و گفت: پرندگان می توانند پیغام آور صلح و آرامش در بین کشورها باشند و چه خوب است آنها را بشناسیم و ضمن لذت بردن از تماشای این موجودات زیبا، برای ترویج فرهنگ آشتی با طبیعت از انها استفاده کنیم.

با این حال مطالعات مختلف نشان می دهد نحوه مهاجرت پرندگان برای سالها یکی از رازهای پیش روی محققان بوده است. اگر چه دانشمندان با استفاده از یافته های خود تاکنون مشخص کرده اند که این پرندگان با کمک میدان مغناطیسی زمین در طی مهاجرت های طولانی جهت یابی می کنند اما نحوه این عملکرد هنوز به طور کامل مشخص نشده است.

گروهی از محققان اخیراً اعلام کرده اند این راهنمایی طبیعی بر اثر تأثیر میدان مغناطیسی زمین بر روی ترشحات شیمیایی درون بدن پرندگان به وجود می آید.  به این صورت که در مکانهای مختلف بر اساس جهت خطوط میدان مغناطیسی و شدت آن، میزان متفاوتی از یک ماده شیمیایی در بدن پرندگان آزاد می شود که این میزان ترشح، جهت گیری آنها را تعیین می کند، تحقیقات بر روی این موضوع همچنان ادامه دارد.

به هر روی نوع خاصی از پرندگان مهاجر گونه‌هائی هستند که در پائیز منطقه زاد و ولد خود را ترک می‌ کنند و به قرارگاه زمستانی هر ساله مهاجرت می‌کنند. نوع خاصی از پرندگان مهاجر گونه‌هائی هستند که به آنها "مهاجر ارتفاعی" گفته می‌شود. این پرندگان در ارتفاعات زیاد زاد و ولد می‌کنند و در پائیز به دره‌ها و زمینهای پست مجاور کوچ می‌ کنند. چنین مهاجرتهایی الزاماً در جهت جنوب صورت نمی‌گیرد. به عنوان مثال بعضی از سهره‌های پیشانی سرخ که در ارتفاعات البرز زاد و ولد می‌کنند در زمستان به سمت شمال و به سوی زمینهای پست ناحیه‌ خزر سرازی می‌شوند.