ماه گیسو؛ حماسه زنان مبارز جنوب

در تنگستان، جایی که  نام و خاکش آغشته به روایت‌های ایستادگی و نجابت است، نمایش تازه‌ای بر صحنه آمده که بار دیگر نام زنان این سرزمین را در دل حماسه‌ها زنده کرده است؛ «ماه گیسو»، سومین تجربه‌ی کارگردانی رضا باقری، نمایشی است که از دل تاریخ جنوب برآمده و با زبانی آیینی و شاعرانه به نقش فراموش‌شده‌ی زنان در قیام دلیران تنگستان می‌پردازد.

رضا باقری، کارگردان جوان اما پُرتجربه‌ی تئاتر تنگستان، از چهره‌های پرتلاش و چندوجهی عرصه‌ی هنر نمایش در استان بوشهر است. او نخستین‌بار در سال ۱۳۹۶ با نمایش «مصیبت‌های خانواده حسن صمصامی» و دو سال بعد با «بوقلمون» در جشنواره تئاتر طنز تنگستان روی صحنه رفت و از همان زمان نگاه دقیقش به جزئیات و زبان بومی جنوب، در کارهایش به چشم آمد. باقری سال‌ها در کنار گروه تئاتر آریو تنگستان به عنوان آهنگساز نیز فعالیت داشته و در جشنواره تئاتر استانی بوشهر ۱۴۰۲ با نمایش «خان بر خاک» به کارگردانی سعید گلچمن، عنوان برگزیده‌ی موسیقی را از آن خود کرد.

نمایش «ماه گیسو» از مردادماه امسال تمرینات خود را آغاز کرده است؛ نمایشی که به گفته‌ی کارگردانش، محصول ماه‌ها تلاش گروهی است که در مسیر تولید با دشواری‌های فراوانی روبه‌رو بوده‌اند. باقری می‌گوید: «علیرغم مشکلات زیادی که داشتیم، از جمله رفت‌وآمد گروه بین اهرم و بوشهر، تلاش کردیم کار را تا مرحله‌ی اجرا و حضور در جشنواره برسانیم. خوشبختانه این اتفاق افتاد و همین برایمان بزرگ‌ترین پاداش است.»

اما آنچه «ماه گیسو» را از سایر آثار حماسی جنوب متمایز می‌کند، زاویه‌ی دید آن است. در حالی‌که بسیاری از آثار پیشین درباره‌ی دلیران تنگستان، روایتگر رشادت مردان بوده‌اند، این بار زنان در مرکز روایت ایستاده‌اند. باقری با تأکید بر این نکته می‌گوید:

«این نمایش روایتگر حضور زنان در قیام دلیران تنگستان است؛ زنانی که دوشادوش مردان جنگیدند و بخش بزرگی از تاریخ مقاومت ما را رقم زدند، اما کمتر درباره‌شان گفته شده است.»

ایده‌ی اولیه‌ی «ماه گیسو» از متنی رادیویی با عنوان «شبیخون» شکل گرفت؛ اثری که در سال ۱۴۰۰ در رادیو بوشهر پخش شد. باقری پس از شنیدن آن، به ظرفیت دراماتیک و فضاسازی غنی متن پی برد و با همکاری نویسنده‌اش، سعید گلچمن، متن را بازنویسی و به یک نمایش صحنه‌ای تبدیل کرد. نتیجه، اثری است که هم فرم آیینی دارد، هم روح حماسی و هم رنگ‌وبوی زنانه‌ی جنوب.

کارگردان درباره‌ی تأثیر اجرا بر خودش می‌گوید:

«سال‌هاست که تئاتر در اهرم صرفاً در قالب جشنواره خلاصه نشده و ما تلاش کردیم به سمت اجراهای عمومی برویم. اهرم شاید تنها شهری در استان باشد که آثارش تا بیست شب روی صحنه می‌مانند و تماشاگران با شور استقبال می‌کنند. در همین اجرا هم ده شب سالن متوالی ما پر بود و بلیت‌ها از ساعت‌ها قبل تمام می‌شد. حتی ناچار شدیم سانس‌های تمدیدی بگذاریم. برای من، دیدن لبخند و اشک تماشاگران بزرگ‌ترین پاداش است.»

در پاسخ به پرسشی درباره‌ی لحظات پشت‌صحنه، باقری لبخند می‌زند و می‌گوید: «برای من، خاطره‌ی ماندگار، همان واکنش صادقانه‌ی تماشاگران است؛ اشک‌ها و لبخندهایشان در لحظه‌های حساس نمایش. این حس، خستگی تمام مسیر را از بین می‌برد.»

او باور دارد که کار با گروه «ماه گیسو» تجربه‌ای متفاوت برایش رقم زده است:«از تک‌تک اعضای گروه یاد گرفتم. همکاری با این تیم باعث شد نه فقط نمایش بهتری بسازیم، بلکه من هم کارگردان بهتری بشوم.»

باقری در پاسخ به برنامه‌های آینده می‌گوید: «اگر شرایط مهیا شود، دوست دارم با همین اثر در جشنواره‌های دیگر شرکت کنیم یا در شهرهای مختلف اجرا داشته باشیم. در غیر این صورت، شاید سراغ اثری تازه بروم؛ تئاتر برای من یک مسیر بی‌انتهاست.»

او در پایان، پیامی کوتاه اما پرمغز برای مردم استان دارد: «مردم بوشهر لایق بهترین‌ها هستند. امیدوارم بتوانیم با خلق آثار فاخر، آن‌ها را بیش از پیش با تئاتر آشتی دهیم.»

نمایش «ماه گیسو» با حضور جمعی از هنرمندان جوان و باتجربه‌ی تنگستانی روی صحنه رفته است.  «ماه گیسو» نه‌فقط یک اثر نمایشی، که ادای دینی است به زنانی که در تاریخ جنوب نقش داشتند اما صدایشان کمتر شنیده شد. باقری در این اثر تلاش کرده تا تئاتر را به ریشه‌های مردمی‌اش بازگرداند؛ همان‌جایی که عشق، حماسه و آیین در کنار هم، روایت زندگی را می‌سازند.