رسانه‌ملی،خبر رسانی سریع و صحیح
در تحولات اخیر و حملات رژیم‌صهیونیستی به خاک کشور عزیزمان، رسانه‌ملی یک بار دیگر نشان داد که توان در دست گرفتن روایت اول این وقایع را دارد. این رسانه با پوشش خبری دقیق، سریع، جامع و صحیح، مخاطبان را با خود همراه کرد. آن‌طور که حسن عابدینی، معاون سیاسی رسانه‌ملی در استودیوی شبکه خبر گفته است، صداوسیما به دلیل جایگاهی که دارد نمی‌تواند اخباری که قابل تأیید نیست را منتشر کند؛ یعنی یا باید خود خبرنگار صداوسیما اتفاقی را دیده باشد یا فیلمبرداران ما آن تصاویر را گرفته باشند.
وی در تشریح این زاویه پرداختن به اخبار، عنوان کرد: رژیم‌صهیونیستی حوالی ساعت سه بامداد- با اندکی جلو یا عقب- اقدام به عملیات نظامی ایذایی بر ضد برخی ازمناطق درجمهوری اسلامی ایران کرد. به نظر می‌رسد در اولین گام براساس تصاویری که منتشر شده است، تلاش بر این است که برخی ازدانشمندان هسته‌ای و افراد حوزه علمی ودانشی کشور و فرماندهان ارشد نظامی را هدف قرار دهد.
پایش اخبار برای انتشار صحیح و دقیق
حسن عابدینی ادامه داد: البته در فضای مجازی اطلاعات زیادی در این زمینه منتشر می‌شود که طبیعتا قابل اتکا نیست و معمولا در وضعیت‌های اولیه یکی از کارهایی که دشمن انجام می‌دهد این است که آلودگی اطلاعاتی ایجاد می‌کند؛ اسم افراد و مناطق مختلفی را می‌آورد اما به نظر می‌رسد در این زمینه تلاش دارد بحران را از داخل رژیم به خارج منتقل کند. معاون سیاسی صداوسیما تاکید کرد: صداوسیما به دلیل جایگاهی که دارد نمی‌تواند اخباری که قابل تأیید نیست را منتشر کند؛ یعنی یا باید خود خبرنگار صداوسیما اتفاقی را دیده باشد یا فیلمبرداران ما آن تصاویر را گرفته باشند. باتوجه به هوش مصنوعی که حالت فراگیری در دنیا پیدا کرده است، ممکن است بسیاری از تصاویر قابل راستی‌آزمایی نباشد و باید با دقت بیشتری در این زمینه کار کرد اما ما علاوه بر تهران و منطقه نطنز و خنداب در دو سه شهرستان دیگر هم شاهد انفجارهایی بودیم که خبرنگاران استانی اعزام شدند تا اطلاعات را دریافت کنند.
آرایش رسانه‌ای به‌شیوه رسانه‌ملی
اما بخش دیگری از این پوشش تحولات متمرکز بر خبرگزاری صداوسیما بود که علاوه بر محتوای خبری شبکه خبر، بسیاری از زیرنویس‌های شبکه‌های مختلف را هم شامل می‌شد.
هادی البرزی، قائم مقام خبرگزاری صداوسیما با اشاره به رویکرد رسانه‌ملی در پوشش اخبار به جام‌جم گفت: رویکرد رسانه‌ملی در تحولات اخیر، دقت، صحت و سرعت بود تا بتواند یک پوشش خبری مناسب را روی آنتن ببرد. استفاده از زیرنویس یکی از ابزارهایی بود که اخبار فوری را به صورت قرمز نمایش می‌داد و برای مخاطبان به نمایش درمی‌آمد. پس از آن، ما پوشش میدانی داشتیم و خبرنگاران به محل‌هایی که مورد اصابت قرار گرفته بودند اعزام شدند و به طور میدانی گزارش دادند. ارتباط زنده نیز داشتیم و خبرنگاران در تمامی مکان‌هایی که در تهران و شهرستان‌ها دچار حادثه شده بودند، به سرعت حاضر شدند.
وی ادامه داد: تغییر کنداکتور آنتن نیز موضوعی بود که در این زمینه اتفاق افتاد. آنتن تغییر کرد و ارتباط‌های زنده با کارشناسان در تمامی قالب‌های محتوایی مورد استفاده قرار گرفت. یک گزارش آماده شد که شامل مصاحبه‌های خبرنگاران با مردم بود. در آن روز، نظرات مردم را درباره پاسخ جمهوری اسلامی ایران به این اقدام تروریستی و تجاوزکارانه جویا شدیم. ما برای بخش‌های خبری از زاویه‌های مختلف به تحولات پرداختیم؛ هم مصاحبه‌های مردمی داشتیم و هم اطلاع‌رسانی درباره وضعیت فرماندهان شهید شده. ابعاد مختلف این جنایت باید به سمع و نظر مردم می‌رسید، از جمله شهدای مردمی، کودکان و زنان. همچنین، محکومیت کشورهای مختلف در دنیا نسبت به این تجاوز نیز باید پوشش داده می‌شد. بحث انتصابات نیز در این میان مطرح بود؛ رهبر انقلاب پس از ساعاتی، جانشینان فرماندهان شهید را منصوب کردند و ما باید شرایط عادی کشور را منعکس می‌کردیم. کشور ما همیشه با توجه به ظرفیت‌هایی که دارد، می‌تواند سرپا بایستد و کار را جلو ببرد.
وی عنوان کرد: در کنار این موارد، نظرات مردمی و مصاحبه‌ها باید نشان داده می‌شد. روز جمعه، پس از پیام رهبر انقلاب، وعده صادق ۳ رقم خورد و مردم در برخی شهرها تجمع کردند تا از فرزندان خود در نیروهای مسلح حمایت کنند. این موارد باید منعکس می‌شد. در مجموع روز جمعه فضای کاری بسیار شلوغی داشتیم و خبرنگاران صداوسیما در تهران و شهرستان‌ها توانستند رویدادها را در شبکه خبر یک و دو منعکس کنند. خبرنگاران ما واقعا جانانه پای کار آمدند و گزارش‌های تخصصی دفاعی خود را ارائه کردند. بازتاب‌های این اقدام رژیم‌صهیونیستی در رسانه‌های مختلف جهان نیز اهمیت زیادی داشت و ما توانستیم این اطلاعات را تولید کنیم و به سمع مردم برسانیم. در ساعت دو نیم تا چهار صبح، یک آرایش رسانه‌ای فعال داشتیم که محقق شد و توانستیم وظیفه خود را در حوزه خبررسانی، اطلاع‌رسانی و جریان‌سازی رسانه‌ای انجام دهیم. ما به لحظه تمام رسانه‌های جهان را مورد بررسی قرار می‌دادیم و تصاویری از محل‌های اصابت موشک‌های بالستیک و هایپرسونیک ایران به سرزمین اشغالی را نشان می‌دادیم.
البرزی تصریح کرد: این شبانه‌روزی شدن آنتن نشان‌دهنده تلاش‌های ما بود و توانستیم تا صبح محتواهای خوبی تولید کنیم. همچنین، بازتاب‌های فضای مجازی نیز یکی دیگر از نکات مهم بود که برای وعده صادق ۳ اتفاق افتاد. ما به‌عنوان یک تیم واکنش سریع در حوزه خبر تلاش می‌کنیم که آرایش رسانه‌ای کارآمد و مؤثری داشته باشیم. معاونت‌ها نیز در این زمینه به یکدیگر کمک می‌کنند.
وی در تشریح همراهی محتوایی شبکه‌های مختلف با یکدیگر برای پوشش خبری منسجم در این حوزه، عنوان کرد: هم در تأمین محتوا و هم در زیرنویس خبری، با شبکه‌های مختلف در ارتباط هستیم. در عین حال خبرنگاران ما در بسیاری از برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی حاضر بودند تا روایت خود را از حادثه بیان کنند. نکته دیگر این‌که تصاویر منتشر شده از رسانه‌ملی، همگی راستی‌آزمایی می‌شود و هیچ کدام از تصاویر را بدون بررسی راهی آنتن نمی‌کنیم. این ملاحظه باعث شد در این مدت خبر جعلی روی آنتن نبریم.
لزوم تنوع و بهبود اطلاع‌رسانی
حسین سلطان‌محمدی، کارشناس و منتقد فرهنگی‌رسانه‌ای، در خصوص عملکرد رسانه‌ملی در شرایط حاضر گفت: آنچه که در این ایام دیده می‌شود این است که رسانه‌ملی غیر از شبکه خبر، به صورت تمام وقت، در تمام شبکه‌های دیگر نیز، به طور مداوم زیرنویس‌هایی از اطلاعات و هشدارهای لازم ارائه می‌دهد. در بعد تحلیل و کارشناسی شرایط حاضر نیز، شبکه‌هایی مانند افق، یک و ۲ برنامه‌های جدید و متفاوتی را با محوریت موضوعات و رویدادهای مرتبط پخش می‌کنند. در خصوص شبکه خبر که به طور خاص به اطلاع‌رسانی و ارائه اخبار مشغول است، به نظر می‌رسد این شبکه در کنار دعوت از کارشناسان مختلف، توانسته از زاویه‌ها و قاب‌بندی‌هایی برای تصاویر مردم و حملات استفاده کند که به الگوهای رسانه‌هایی مانند الجزیره شباهت دارد. برای مثال در این چند روز، باکس‌هایی کنار قاب تلویزیون کار می‌شود که به طور زنده تصاویری از اولین موشک‌هایی که به تل‌آویو رسیدند را نمایش می‌دهد. این اقدامات در موارد بحرانی، ابتکارات جدیدی هستند که در این برهه به اخبار اضافه شده‌اند اما لازم است توجه شود که نیاز داریم اخبار مختلف را سریع‌تر دریافت کنیم و به دلیل حجم زیاد اطلاعات، نیاز به یک دسته‌بندی مناسب در تیترهای زیرنویس احساس می‌شود.
ضرورت بهبود زیرنویس‌های خبری
سلطان‌محمدی در خصوص زیرنویس‌های خبری ادامه داد: شاید لازم باشد که دو یا سه ستون زیرنویس به صورت همزمان نمایش داده شود. برای مثال، در زمانی که پیام‌های وزارت خارجه یا واکنش‌های جهانی و همچنین گفت‌وگوهای کارشناسان و مقامات یا اعلام اسامی شهدا در حال پخش است، وقتی وعده صادق ۳ شروع شد، به نظر می‌رسد که لازم بود یک نوار زیرنویس دیگر در بالای صفحه اضافه شود. البته، مواردی هم پیش آمد که با آوردن باکس بزرگی به صورت قرمز رنگ و اعلام خبر فوری با عناوینی، مانند خبر آغاز وعده صادق یا پیام تلویزیونی رهبری که به زودی پخش خواهد شد، که آن هم تقریبا یک سوم تا یک چهارم صفحه را اشغال می‌کرد، نمایش داده شد. می‌توانستیم پیام‌های مربوط به حمله وعده صادق را با زیرنویسی متفاوت‌تر نمایش دهیم تا با دیگر تیترها اشتباه نشود. به طور کلی به نظرم، از لحاظ گرافیکی می‌توان این موضوع را در جهت روان‌خوانی بیشتر و متنوع‌تر انجام داد.
بهبود طراحی باکس‌های خبری
وی اضافه کرد: باکس‌های خبری نیز به همین شکل می‌توانند بهبود یابند؛ مثلا زمانی که گفت‌وگو با کارشناسان در حال پخش است، می‌توان تصویر بزرگ‌تری از کارشناس را نمایش داد و قاب‌های کوچک‌تر را به رویدادهای خبری یا واکنش‌های مردم در شهرهای مختلف اختصاص داد. این روش می‌تواند به افزایش سرعت اطلاع‌رسانی و بهبود جامعیت رسانه‌ای کمک کند. با استفاده از ابزارهای مختلف، می‌توان این تصاویر را به شکل بهتری ارائه داد. مثلا همین حالا که شبکه خبر را می‌بینم دو قاب از بامداد امروز سرزمین‌های اشغالی و بامداد امروز تل‌آویو آمده است.
این کارشناس و منتقد تلویزیون با اعلام این‌که تصاویر پخش شده می‌توانست متفاوت‌تر انتخاب شود، عنوان کرد: به نظرم جا داشت قابی را هم به آنچه که در شهرهای خودمان می‌گذرد اختصاص دهیم. چه اشکالی دارد که از تصاویر داخلی خودمان استفاده کنیم. به‌عنوان مثال،شنیدم که در اخبار درباره تخریب یک ساختمان در تهران وتلفات زیاد آن صحبت شده است.با تخصیص قابی به این تصویر می‌توانستیم به تقویت همت درونی جامعه در همدردی انسانی بپردازیم. تقویت روحیه شجاعت در این برهه حساس اقدام ضروری است اما تجمیع همدردی انسانی جامعه در قابی از تلویزیون نیز اهمیت دارد.
تقدیر و ضرورت تنوع مجریان
وی با تشکر از عملکرد مجریان خبری افزود: لازم است از آقایان خسروی و سیفی و خانم امامی که این چند وقت به‌عنوان مجری برنامه‌های شبکه خبر حضور داشتند، تقدیر کنیم اما با توجه به حجم و فشار کاری بالا در این ایام، می‌توانیم افراد دیگری را نیز در این فعالیت‌ها درگیر کنیم، مانند خانم فضه‌السادات حسینی و دیگر گویندگان، تا به عزیزان فرصت استراحت و تنفس بدهیم. نشستن و گفت‌وگو کردن و در عین حال حفظ تمرکز و مدیریت پیام‌های دریافتی در گوشی‌های هوشمند، نیازمند انرژی و توجه است. این نکات می‌توانند به بهبود کار کمک کنند.
سلطان‌محمدی در خصوص المان‌های تصویری استفاده شده در گوشه قاب تلویزیون توضیح داد: از دیگر نکات رسانه‌ای که لازم است بیش از این به آنها دقت کرد استفاده از المان‌های مرتبط در گوشه تصویر است. در لحظات اولیه درگیری، در گوشه تصویر، نوار مشکی به نمایش درآمد و سپس پرچم ایران نشان داده شد. شب بعد در زمان حمله وعده صادق، پرچم ایران با عنوان «انتقام ملی» نمایش داده شد و حالا دوباره به پرچم ایران بازگشته‌ایم. در چنین مواردی، اگر یک روند منطقی وجود داشته باشد، حداقل باید توضیحات لازم ارائه شود. زیرا با توجه به اختلالاتی که در دسترسی به فضای مجازی وجود دارد مخاطب نمی‌تواند همزمان اطلاعات لازم را جهت تعبیر المان‌های تصویری و برداشت دقیقی از وضعیت داشته باشد که مثلا این می‌تواند پرچم اقتدار باشد.
این منتقد فرهنگی ادامه داد: در اخبار مشاهده کردم که اینستاگرام تمامی پست‌هایی که ایرانیان با پرچم ایران گذاشته‌اند را حذف کرده است. در حالی که اینترنت به دلیل شرایط اضطراری کمی ناپایدار است، حذف پست‌های این چنینی می‌تواند باعث شود که مخاطبان برای بروز دیدگاه و احساساتشان به سمت پلتفرم‌های داخلی بیایند. در این شرایط نیاز داریم تنوع بیشتری در دسترسی‌ها داشته باشیم.
لزوم شفافیت در اطلاع‌رسانی
وی در خصوص دلایل حمله به ایران و عملکرد رسانه‌ای در این باره بیان کرد: در رابطه با پخش همزمان جلسه شورای امنیت و پس از تماس اولیه آقای گروسی با این شورا، فضا به گونه‌ای پیش رفت که دلیل حمله به ایران مربوط به همان گزارش ادعایی آژانس است. در باکسی که از شبکه دو نمایش داده می‌شد، ترجمه‌ای همزمان از جلسه شورای امنیت انجام می‌شد. در آن بخش نماینده پاناما داشت همین ادعا را تکرار می‌کرد. در آن صحبت‌ها اصلا به این موضوع اشاره نشد که اسرائیل به ایران حمله کرده است و بحث‌ها بیشتر حول پایبندی به قوانین بود. در این موارد بهتر است رسانه‌ملی اطلاعات و جهت‌گیری‌ها را سریع‌تر توضیح داده و در مورد موضع‌گیری شورای امنیت شفاف‌تر اطلاع‌رسانی شود. آنچه که مخاطبان را می‌رنجاند، شاید این بوده باشد که خبری خاص درباره نتیجه جلسه شورای امنیت دیده نشد.
توجه به تنوع سوژه‌های خبری
سلطان‌محمدی گستردگی سوژه و تنوع آن را مهم دانست و افزود: در این ایام، شبکه‌های ورزشی خوب عمل کرده‌اند و باکس‌هایی شامل تصاویری از ورزشکارانی بود که در حملات اخیر به شهادت رسیدند. مانند عکس‌های دختر دوچرخه‌سوار یا پسر پدل‌سوار و حتی نوجوان تیم ملی تکواندو اما برای شخصیت‌های دیگر که هویت حرفه‌ای دارند، مانند بانوی شاعری که به همراه خانواده‌اش شهید شده است، خبری در شبکه خبر وجود نداشت. از آنجا که خبر خاص ورزش وجود دارد اعلام شهادت چهره‌های ورزشی انجام می‌شود اما نیاز است که به دیگر موارد مربوط به شخصیت‌های حرفه‌ای و هویتی جامعه نیز توجه شود. مثلا آقای مدقق می‌توانند در اخبار ساعت ده و نیم به این موضوعات بپردازند. با این امر می‌توان اقشار مختلف حرفه‌ای و هویتی را بر اخبار رسمی رسانه‌ملی متمرکز کرد.
این کارشناس فرهنگی عنوان کرد: هر چند خانم زهرا شفیعی درباره بازتاب واکنش هنرمندان در این باره گزارشی تهیه کردند اما برای بازتاب عملکرد چهره‌های هنری و فرهنگی ما هنوز فضای کافی نداریم و نیاز داریم که این اقشار و فعالیت‌ها را در دسته‌بندی‌های مختلف متمرکز نگه داریم. این افراد به دلیل هویت اجتماعی و شهرتی که دارند، می‌توانند تأثیر زیادی بر جامعه بگذارند. هنرمندان، دانشمندان، شخصیت‌های رسانه‌ای و ورزشی همه واکنش‌هایی دارند که می‌تواند به تنوع محتوا کمک کند. بنابراین، دسته‌بندی و ارائه این موضوعات می‌تواند مفید باشد.
ابعاد روانشناختی در پوشش رسانه‌ای جنگ
وی تاکید کرد: شاید پرداختن به همه واکنش‌ها باعث شلوغی قاب تصویر شود اما به‌عنوان مثال، وقتی که پخش تلویزیونی شبکه‌هایی مانند بلومبرگ یا اسکای‌نیوز را مشاهده می‌کنم، می‌بینم که آنها سه یا چهار ردیف زیرنویس دارند. به‌عنوان مثال، همزمان با عید غدیر، خبر پیام عفو رهبری برای زندانیان به طور مداوم در حال پخش است. در حالی که با توجه به شرایط، در فضای مجازی اخبار دیگری درباره حملات وجود دارد که نیاز است در کنار خبر بزرگ عفو رهبری، باکس خبری‌ای برای این امر در نظر گرفته شود. شرایط حاکم و وجود اخبار زیاد فضایی را ایجاد کرده که می‌تواند فرصتی برای تمرین خبری در فرمت‌های متفاوت باشد.
سلطان‌محمدی در خصوص موارد روانشناختی در فضای جنگ توضیح داد: با توجه به فشار عصبی لازم است که تصاویر بیشتری از پست‌های احساسی و هیجانی مردم نسبت به عملکرد موفق وعده صادق ۳ در قاب رسانه‌ملی به نمایش گذاشته شود. هر چند هشدار لازم است اما به جای این‌که فقط هشدار دهیم و فضا را تلخ کنیم، باید به این موضوعات نیز توجه کنیم. به هر حال، این مسائل همیشه در منطقه ما وجود داشته و هشدار اطلاعاتی که برای گروه سنی کودک و نوجوان داده می‌شود وجود داشته است. ما در مراسم عزاداری و تعزیه، مواردی شدیدتر از این هشدارها برای کودکان داریم که هر ساله اعلام می‌کنیم. باید به نحوه مدیریت اطلاعات در این شرایط توجه کنیم.
نمایش احساسات جمعی و نشاط اجتماعی
این کارشناس رسانه‌ای تکمیل کرد: مانور روی تصاویر کودکان غزه و گفته‌های‌شان در خصوص سران کشورهای عربی تا اندازه‌ای لازم است اما نمونه‌های حماسی دیگری هم وجود دارد که کارکرد بهتری برای ایجاد احساسات جمعی و نشاط اجتماعی دارند. البته در تصاویر داخلی نمونه‌های خوبی در این مورد داشته‌ایم. به‌عنوان مثال، دیشب در گرگان، گزارشگران چندین بار به نقاط مختلف شهر رفته و با توجه به ایام تعطیلات گزارش‌های خوبی از ناهارخوران مردم در فضای سبز تهیه کردند. از این جهت که، با توجه به تعطیلات سه یا چهار روزه، بسیاری از مردم به سفر رفته‌اند، به ویژه به سمت شمال کشور، این ایده می‌تواند به ما کمک کند تا در فضای روحی مناسب‌تری فعالیت‌های خود را انجام دهیم. نیاز است دیگر شهرها و برنامه‌سازان هم به این ایده‌ها توجه بیشتری داشته باشند.
پایش اخبار برای انتشار صحیح و دقیق
حسن عابدینی ادامه داد: البته در فضای مجازی اطلاعات زیادی در این زمینه منتشر می‌شود که طبیعتا قابل اتکا نیست و معمولا در وضعیت‌های اولیه یکی از کارهایی که دشمن انجام می‌دهد این است که آلودگی اطلاعاتی ایجاد می‌کند؛ اسم افراد و مناطق مختلفی را می‌آورد اما به نظر می‌رسد در این زمینه تلاش دارد بحران را از داخل رژیم به خارج منتقل کند. معاون سیاسی صداوسیما تاکید کرد: صداوسیما به دلیل جایگاهی که دارد نمی‌تواند اخباری که قابل تأیید نیست را منتشر کند؛ یعنی یا باید خود خبرنگار صداوسیما اتفاقی را دیده باشد یا فیلمبرداران ما آن تصاویر را گرفته باشند. باتوجه به هوش مصنوعی که حالت فراگیری در دنیا پیدا کرده است، ممکن است بسیاری از تصاویر قابل راستی‌آزمایی نباشد و باید با دقت بیشتری در این زمینه کار کرد اما ما علاوه بر تهران و منطقه نطنز و خنداب در دو سه شهرستان دیگر هم شاهد انفجارهایی بودیم که خبرنگاران استانی اعزام شدند تا اطلاعات را دریافت کنند.
آرایش رسانه‌ای به‌شیوه رسانه‌ملی
اما بخش دیگری از این پوشش تحولات متمرکز بر خبرگزاری صداوسیما بود که علاوه بر محتوای خبری شبکه خبر، بسیاری از زیرنویس‌های شبکه‌های مختلف را هم شامل می‌شد.
هادی البرزی، قائم مقام خبرگزاری صداوسیما با اشاره به رویکرد رسانه‌ملی در پوشش اخبار به جام‌جم گفت: رویکرد رسانه‌ملی در تحولات اخیر، دقت، صحت و سرعت بود تا بتواند یک پوشش خبری مناسب را روی آنتن ببرد. استفاده از زیرنویس یکی از ابزارهایی بود که اخبار فوری را به صورت قرمز نمایش می‌داد و برای مخاطبان به نمایش درمی‌آمد. پس از آن، ما پوشش میدانی داشتیم و خبرنگاران به محل‌هایی که مورد اصابت قرار گرفته بودند اعزام شدند و به طور میدانی گزارش دادند. ارتباط زنده نیز داشتیم و خبرنگاران در تمامی مکان‌هایی که در تهران و شهرستان‌ها دچار حادثه شده بودند، به سرعت حاضر شدند.
وی ادامه داد: تغییر کنداکتور آنتن نیز موضوعی بود که در این زمینه اتفاق افتاد. آنتن تغییر کرد و ارتباط‌های زنده با کارشناسان در تمامی قالب‌های محتوایی مورد استفاده قرار گرفت. یک گزارش آماده شد که شامل مصاحبه‌های خبرنگاران با مردم بود. در آن روز، نظرات مردم را درباره پاسخ جمهوری اسلامی ایران به این اقدام تروریستی و تجاوزکارانه جویا شدیم. ما برای بخش‌های خبری از زاویه‌های مختلف به تحولات پرداختیم؛ هم مصاحبه‌های مردمی داشتیم و هم اطلاع‌رسانی درباره وضعیت فرماندهان شهید شده. ابعاد مختلف این جنایت باید به سمع و نظر مردم می‌رسید، از جمله شهدای مردمی، کودکان و زنان. همچنین، محکومیت کشورهای مختلف در دنیا نسبت به این تجاوز نیز باید پوشش داده می‌شد. بحث انتصابات نیز در این میان مطرح بود؛ رهبر انقلاب پس از ساعاتی، جانشینان فرماندهان شهید را منصوب کردند و ما باید شرایط عادی کشور را منعکس می‌کردیم. کشور ما همیشه با توجه به ظرفیت‌هایی که دارد، می‌تواند سرپا بایستد و کار را جلو ببرد.
وی عنوان کرد: در کنار این موارد، نظرات مردمی و مصاحبه‌ها باید نشان داده می‌شد. روز جمعه، پس از پیام رهبر انقلاب، وعده صادق ۳ رقم خورد و مردم در برخی شهرها تجمع کردند تا از فرزندان خود در نیروهای مسلح حمایت کنند. این موارد باید منعکس می‌شد. در مجموع روز جمعه فضای کاری بسیار شلوغی داشتیم و خبرنگاران صداوسیما در تهران و شهرستان‌ها توانستند رویدادها را در شبکه خبر یک و دو منعکس کنند. خبرنگاران ما واقعا جانانه پای کار آمدند و گزارش‌های تخصصی دفاعی خود را ارائه کردند. بازتاب‌های این اقدام رژیم‌صهیونیستی در رسانه‌های مختلف جهان نیز اهمیت زیادی داشت و ما توانستیم این اطلاعات را تولید کنیم و به سمع مردم برسانیم. در ساعت دو نیم تا چهار صبح، یک آرایش رسانه‌ای فعال داشتیم که محقق شد و توانستیم وظیفه خود را در حوزه خبررسانی، اطلاع‌رسانی و جریان‌سازی رسانه‌ای انجام دهیم. ما به لحظه تمام رسانه‌های جهان را مورد بررسی قرار می‌دادیم و تصاویری از محل‌های اصابت موشک‌های بالستیک و هایپرسونیک ایران به سرزمین اشغالی را نشان می‌دادیم.
البرزی تصریح کرد: این شبانه‌روزی شدن آنتن نشان‌دهنده تلاش‌های ما بود و توانستیم تا صبح محتواهای خوبی تولید کنیم. همچنین، بازتاب‌های فضای مجازی نیز یکی دیگر از نکات مهم بود که برای وعده صادق ۳ اتفاق افتاد. ما به‌عنوان یک تیم واکنش سریع در حوزه خبر تلاش می‌کنیم که آرایش رسانه‌ای کارآمد و مؤثری داشته باشیم. معاونت‌ها نیز در این زمینه به یکدیگر کمک می‌کنند.
وی در تشریح همراهی محتوایی شبکه‌های مختلف با یکدیگر برای پوشش خبری منسجم در این حوزه، عنوان کرد: هم در تأمین محتوا و هم در زیرنویس خبری، با شبکه‌های مختلف در ارتباط هستیم. در عین حال خبرنگاران ما در بسیاری از برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی حاضر بودند تا روایت خود را از حادثه بیان کنند. نکته دیگر این‌که تصاویر منتشر شده از رسانه‌ملی، همگی راستی‌آزمایی می‌شود و هیچ کدام از تصاویر را بدون بررسی راهی آنتن نمی‌کنیم. این ملاحظه باعث شد در این مدت خبر جعلی روی آنتن نبریم.
لزوم تنوع و بهبود اطلاع‌رسانی
حسین سلطان‌محمدی، کارشناس و منتقد فرهنگی‌رسانه‌ای، در خصوص عملکرد رسانه‌ملی در شرایط حاضر گفت: آنچه که در این ایام دیده می‌شود این است که رسانه‌ملی غیر از شبکه خبر، به صورت تمام وقت، در تمام شبکه‌های دیگر نیز، به طور مداوم زیرنویس‌هایی از اطلاعات و هشدارهای لازم ارائه می‌دهد. در بعد تحلیل و کارشناسی شرایط حاضر نیز، شبکه‌هایی مانند افق، یک و ۲ برنامه‌های جدید و متفاوتی را با محوریت موضوعات و رویدادهای مرتبط پخش می‌کنند. در خصوص شبکه خبر که به طور خاص به اطلاع‌رسانی و ارائه اخبار مشغول است، به نظر می‌رسد این شبکه در کنار دعوت از کارشناسان مختلف، توانسته از زاویه‌ها و قاب‌بندی‌هایی برای تصاویر مردم و حملات استفاده کند که به الگوهای رسانه‌هایی مانند الجزیره شباهت دارد. برای مثال در این چند روز، باکس‌هایی کنار قاب تلویزیون کار می‌شود که به طور زنده تصاویری از اولین موشک‌هایی که به تل‌آویو رسیدند را نمایش می‌دهد. این اقدامات در موارد بحرانی، ابتکارات جدیدی هستند که در این برهه به اخبار اضافه شده‌اند اما لازم است توجه شود که نیاز داریم اخبار مختلف را سریع‌تر دریافت کنیم و به دلیل حجم زیاد اطلاعات، نیاز به یک دسته‌بندی مناسب در تیترهای زیرنویس احساس می‌شود.
ضرورت بهبود زیرنویس‌های خبری
سلطان‌محمدی در خصوص زیرنویس‌های خبری ادامه داد: شاید لازم باشد که دو یا سه ستون زیرنویس به صورت همزمان نمایش داده شود. برای مثال، در زمانی که پیام‌های وزارت خارجه یا واکنش‌های جهانی و همچنین گفت‌وگوهای کارشناسان و مقامات یا اعلام اسامی شهدا در حال پخش است، وقتی وعده صادق ۳ شروع شد، به نظر می‌رسد که لازم بود یک نوار زیرنویس دیگر در بالای صفحه اضافه شود. البته، مواردی هم پیش آمد که با آوردن باکس بزرگی به صورت قرمز رنگ و اعلام خبر فوری با عناوینی، مانند خبر آغاز وعده صادق یا پیام تلویزیونی رهبری که به زودی پخش خواهد شد، که آن هم تقریبا یک سوم تا یک چهارم صفحه را اشغال می‌کرد، نمایش داده شد. می‌توانستیم پیام‌های مربوط به حمله وعده صادق را با زیرنویسی متفاوت‌تر نمایش دهیم تا با دیگر تیترها اشتباه نشود. به طور کلی به نظرم، از لحاظ گرافیکی می‌توان این موضوع را در جهت روان‌خوانی بیشتر و متنوع‌تر انجام داد.
بهبود طراحی باکس‌های خبری
وی اضافه کرد: باکس‌های خبری نیز به همین شکل می‌توانند بهبود یابند؛ مثلا زمانی که گفت‌وگو با کارشناسان در حال پخش است، می‌توان تصویر بزرگ‌تری از کارشناس را نمایش داد و قاب‌های کوچک‌تر را به رویدادهای خبری یا واکنش‌های مردم در شهرهای مختلف اختصاص داد. این روش می‌تواند به افزایش سرعت اطلاع‌رسانی و بهبود جامعیت رسانه‌ای کمک کند. با استفاده از ابزارهای مختلف، می‌توان این تصاویر را به شکل بهتری ارائه داد. مثلا همین حالا که شبکه خبر را می‌بینم دو قاب از بامداد امروز سرزمین‌های اشغالی و بامداد امروز تل‌آویو آمده است.
این کارشناس و منتقد تلویزیون با اعلام این‌که تصاویر پخش شده می‌توانست متفاوت‌تر انتخاب شود، عنوان کرد: به نظرم جا داشت قابی را هم به آنچه که در شهرهای خودمان می‌گذرد اختصاص دهیم. چه اشکالی دارد که از تصاویر داخلی خودمان استفاده کنیم. به‌عنوان مثال،شنیدم که در اخبار درباره تخریب یک ساختمان در تهران وتلفات زیاد آن صحبت شده است.با تخصیص قابی به این تصویر می‌توانستیم به تقویت همت درونی جامعه در همدردی انسانی بپردازیم. تقویت روحیه شجاعت در این برهه حساس اقدام ضروری است اما تجمیع همدردی انسانی جامعه در قابی از تلویزیون نیز اهمیت دارد.
تقدیر و ضرورت تنوع مجریان
وی با تشکر از عملکرد مجریان خبری افزود: لازم است از آقایان خسروی و سیفی و خانم امامی که این چند وقت به‌عنوان مجری برنامه‌های شبکه خبر حضور داشتند، تقدیر کنیم اما با توجه به حجم و فشار کاری بالا در این ایام، می‌توانیم افراد دیگری را نیز در این فعالیت‌ها درگیر کنیم، مانند خانم فضه‌السادات حسینی و دیگر گویندگان، تا به عزیزان فرصت استراحت و تنفس بدهیم. نشستن و گفت‌وگو کردن و در عین حال حفظ تمرکز و مدیریت پیام‌های دریافتی در گوشی‌های هوشمند، نیازمند انرژی و توجه است. این نکات می‌توانند به بهبود کار کمک کنند.
سلطان‌محمدی در خصوص المان‌های تصویری استفاده شده در گوشه قاب تلویزیون توضیح داد: از دیگر نکات رسانه‌ای که لازم است بیش از این به آنها دقت کرد استفاده از المان‌های مرتبط در گوشه تصویر است. در لحظات اولیه درگیری، در گوشه تصویر، نوار مشکی به نمایش درآمد و سپس پرچم ایران نشان داده شد. شب بعد در زمان حمله وعده صادق، پرچم ایران با عنوان «انتقام ملی» نمایش داده شد و حالا دوباره به پرچم ایران بازگشته‌ایم. در چنین مواردی، اگر یک روند منطقی وجود داشته باشد، حداقل باید توضیحات لازم ارائه شود. زیرا با توجه به اختلالاتی که در دسترسی به فضای مجازی وجود دارد مخاطب نمی‌تواند همزمان اطلاعات لازم را جهت تعبیر المان‌های تصویری و برداشت دقیقی از وضعیت داشته باشد که مثلا این می‌تواند پرچم اقتدار باشد.
این منتقد فرهنگی ادامه داد: در اخبار مشاهده کردم که اینستاگرام تمامی پست‌هایی که ایرانیان با پرچم ایران گذاشته‌اند را حذف کرده است. در حالی که اینترنت به دلیل شرایط اضطراری کمی ناپایدار است، حذف پست‌های این چنینی می‌تواند باعث شود که مخاطبان برای بروز دیدگاه و احساساتشان به سمت پلتفرم‌های داخلی بیایند. در این شرایط نیاز داریم تنوع بیشتری در دسترسی‌ها داشته باشیم.
لزوم شفافیت در اطلاع‌رسانی
وی در خصوص دلایل حمله به ایران و عملکرد رسانه‌ای در این باره بیان کرد: در رابطه با پخش همزمان جلسه شورای امنیت و پس از تماس اولیه آقای گروسی با این شورا، فضا به گونه‌ای پیش رفت که دلیل حمله به ایران مربوط به همان گزارش ادعایی آژانس است. در باکسی که از شبکه دو نمایش داده می‌شد، ترجمه‌ای همزمان از جلسه شورای امنیت انجام می‌شد. در آن بخش نماینده پاناما داشت همین ادعا را تکرار می‌کرد. در آن صحبت‌ها اصلا به این موضوع اشاره نشد که اسرائیل به ایران حمله کرده است و بحث‌ها بیشتر حول پایبندی به قوانین بود. در این موارد بهتر است رسانه‌ملی اطلاعات و جهت‌گیری‌ها را سریع‌تر توضیح داده و در مورد موضع‌گیری شورای امنیت شفاف‌تر اطلاع‌رسانی شود. آنچه که مخاطبان را می‌رنجاند، شاید این بوده باشد که خبری خاص درباره نتیجه جلسه شورای امنیت دیده نشد.
توجه به تنوع سوژه‌های خبری
سلطان‌محمدی گستردگی سوژه و تنوع آن را مهم دانست و افزود: در این ایام، شبکه‌های ورزشی خوب عمل کرده‌اند و باکس‌هایی شامل تصاویری از ورزشکارانی بود که در حملات اخیر به شهادت رسیدند. مانند عکس‌های دختر دوچرخه‌سوار یا پسر پدل‌سوار و حتی نوجوان تیم ملی تکواندو اما برای شخصیت‌های دیگر که هویت حرفه‌ای دارند، مانند بانوی شاعری که به همراه خانواده‌اش شهید شده است، خبری در شبکه خبر وجود نداشت. از آنجا که خبر خاص ورزش وجود دارد اعلام شهادت چهره‌های ورزشی انجام می‌شود اما نیاز است که به دیگر موارد مربوط به شخصیت‌های حرفه‌ای و هویتی جامعه نیز توجه شود. مثلا آقای مدقق می‌توانند در اخبار ساعت ده و نیم به این موضوعات بپردازند. با این امر می‌توان اقشار مختلف حرفه‌ای و هویتی را بر اخبار رسمی رسانه‌ملی متمرکز کرد.
این کارشناس فرهنگی عنوان کرد: هر چند خانم زهرا شفیعی درباره بازتاب واکنش هنرمندان در این باره گزارشی تهیه کردند اما برای بازتاب عملکرد چهره‌های هنری و فرهنگی ما هنوز فضای کافی نداریم و نیاز داریم که این اقشار و فعالیت‌ها را در دسته‌بندی‌های مختلف متمرکز نگه داریم. این افراد به دلیل هویت اجتماعی و شهرتی که دارند، می‌توانند تأثیر زیادی بر جامعه بگذارند. هنرمندان، دانشمندان، شخصیت‌های رسانه‌ای و ورزشی همه واکنش‌هایی دارند که می‌تواند به تنوع محتوا کمک کند. بنابراین، دسته‌بندی و ارائه این موضوعات می‌تواند مفید باشد.
ابعاد روانشناختی در پوشش رسانه‌ای جنگ
وی تاکید کرد: شاید پرداختن به همه واکنش‌ها باعث شلوغی قاب تصویر شود اما به‌عنوان مثال، وقتی که پخش تلویزیونی شبکه‌هایی مانند بلومبرگ یا اسکای‌نیوز را مشاهده می‌کنم، می‌بینم که آنها سه یا چهار ردیف زیرنویس دارند. به‌عنوان مثال، همزمان با عید غدیر، خبر پیام عفو رهبری برای زندانیان به طور مداوم در حال پخش است. در حالی که با توجه به شرایط، در فضای مجازی اخبار دیگری درباره حملات وجود دارد که نیاز است در کنار خبر بزرگ عفو رهبری، باکس خبری‌ای برای این امر در نظر گرفته شود. شرایط حاکم و وجود اخبار زیاد فضایی را ایجاد کرده که می‌تواند فرصتی برای تمرین خبری در فرمت‌های متفاوت باشد.
سلطان‌محمدی در خصوص موارد روانشناختی در فضای جنگ توضیح داد: با توجه به فشار عصبی لازم است که تصاویر بیشتری از پست‌های احساسی و هیجانی مردم نسبت به عملکرد موفق وعده صادق ۳ در قاب رسانه‌ملی به نمایش گذاشته شود. هر چند هشدار لازم است اما به جای این‌که فقط هشدار دهیم و فضا را تلخ کنیم، باید به این موضوعات نیز توجه کنیم. به هر حال، این مسائل همیشه در منطقه ما وجود داشته و هشدار اطلاعاتی که برای گروه سنی کودک و نوجوان داده می‌شود وجود داشته است. ما در مراسم عزاداری و تعزیه، مواردی شدیدتر از این هشدارها برای کودکان داریم که هر ساله اعلام می‌کنیم. باید به نحوه مدیریت اطلاعات در این شرایط توجه کنیم.
نمایش احساسات جمعی و نشاط اجتماعی
این کارشناس رسانه‌ای تکمیل کرد: مانور روی تصاویر کودکان غزه و گفته‌های‌شان در خصوص سران کشورهای عربی تا اندازه‌ای لازم است اما نمونه‌های حماسی دیگری هم وجود دارد که کارکرد بهتری برای ایجاد احساسات جمعی و نشاط اجتماعی دارند. البته در تصاویر داخلی نمونه‌های خوبی در این مورد داشته‌ایم. به‌عنوان مثال، دیشب در گرگان، گزارشگران چندین بار به نقاط مختلف شهر رفته و با توجه به ایام تعطیلات گزارش‌های خوبی از ناهارخوران مردم در فضای سبز تهیه کردند. از این جهت که، با توجه به تعطیلات سه یا چهار روزه، بسیاری از مردم به سفر رفته‌اند، به ویژه به سمت شمال کشور، این ایده می‌تواند به ما کمک کند تا در فضای روحی مناسب‌تری فعالیت‌های خود را انجام دهیم. نیاز است دیگر شهرها و برنامه‌سازان هم به این ایده‌ها توجه بیشتری داشته باشند.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
گفت و گو
محمود قماطی، نائبرئیس شورای سیاسی حزبالله در گفتوگوی اختصاصی با «جام‌جم»:
راه مقاومت را با ثباتقدم افزونتری دنبال می‌کنیم
صریح و بیپرده با علیرضا خانی عضو سابق هیأت مدیره استقلال
پولهای زیادی در این فوتبال گم می‌شود!
