رخ مادر؛ پرتره‌ای عاشقانه از مادران شهدا

 یکی از این آثار، مجموعه تلویزیونی «رخ مادر» است که روایتگر زندگی و فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... مادران شهداست. اگر چند قسمتی از این مجموعه را دیده باشید احتمالا می‌پذیرید که از زوایای مختلف و با دیدگاهی متفاوت نسبت به سایر برنامه‌ها به این مقوله می‌پردازد و در یک فرآیند جدید، تعریفی متفاوت از زیست و زندگی مادران و فرزندان‌شان دارد.

از سوی دیگر حالا که پخش فصل جدید مجموعه رخ مادر مصادف با ایام ماه محرم و شهادت سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدا... الحسین (علیه‌السلام) و یاران باوفایش است، تلاش شده موضوع ایثار و شهادت که برگرفته از واقعه کربلا و عاشوراست، به‌طور خاص در قاب تلویزیون به تصویر کشیده شود. علاوه بر پرداختن به مولفه‌های تربیتی و فرهنگی مربوط به خانواده‌های شهدا که بینندگان شبکه یک سیما در این مجموعه شاهد آن بودند، مولفه‌هایی همچون ایثار، فداکاری و شهادت هم در ایام محرم برای مخاطبان به‌طور عینی تبیین می‌شود. در رابطه با پخش فصل جدید مجموعه رخ مادر با امیرحسین اکاتی، تهیه‌کننده آن گپ زدیم. 

روایتی متفاوت از زندگی مادران شهدا 
طرح تولید مجموعه رخ مادر در سال ۱۴۰۰ و در گروه تاریخ و فرهنگ و هنر شبکه یک به تصویب رسید و کار ساخت آن آغاز شد. امیرحسین اکاتی در رابطه با تولید این مجموعه به جام‌جم می‌گوید: در این مجموعه ما به‌طور متفاوت به مادران شهدا می‌پردازیم، اما در قالب پرداخت ویژه به زندگی و زیست خود مادران، زندگی فرزندان‌شان را هم در سایه مادران تعریف می‌کنیم. فصل اول این مجموعه شش قسمت بود که با استقبال بسیار خوب مخاطبان روبه‌رو شد و در حال حاضر مخاطبان شاهد پخش فصل دوم آن از شبکه یک سیما هستند که ۲۶ قسمت خواهد بود که در دو فاز تولید شده است. فاز اول آن ۱۵ قسمت بود که در ایام فاطمیه سال گذشته پخش شد. پخش ۱۱ قسمت باقیمانده از فاز دوم هم از شنبه ۱۶ تیرماه مصادف با اولین شب ماه محرم آغاز شده که تا ۳۰ تیرماه ادامه خواهد داشت؛ و ساعت پخش آن هرروز حوالی ساعت ۱۸:۳۰ از شبکه یک سیماست. بازپخش اول آن ساعت ۳۰ دقیقه بامداد و ساعت ۱۳:۱۵ روز بعد خواهد بود.

مادر؛ بنیان تربیت
هدف از تولید مجموعه رخ مادر نگاه اختصاصی به زندگی مادران شهداست. کسانی که در دامان آنان قهرمانان کشور بالنده شدند. اکاتی توضیح می‌دهد با توجه به این‌که خیلی از مجموعه‌ها و برنامه‌های تک‌قسمتی در حوزه دفاع‌مقدس بیشتر به خود شهدا پرداخته شده است. ما مترصد شدیم سراغ مجموعه‌ای برویم که نگاه تخصصی مادرانه داشته باشد. علتش این بود که اساسا در تربیت و زیست فرهنگی و اجتماعی‌ای یک فرزند، مادر نقش اساسی و مهمی دارد. ما سعی کردیم سراغ شناخت سبک زندگی این مادران برویم و بتوانیم این سبک زندگی را از گذشته و حال به تصویر بکشیم. در نهایت به این موضوع بپردازیم که این نوع نگاه، سبک زندگی و این نوع جهان‌بینی و سبک زندگی تربیتی‌ای که یک مادر داشته است باعث تربیت چنین فرزندی شده است. در تمام این سال‌ها باتوجه به این‌که فرزندش را از دست داده، اما کاملا با‌ثبات و با مقاومت به زندگی‌اش ادامه می‌دهد. نشان دادن این فداکاری‌ها و از‌خود‌گذشتگی‌ها ارزش‌های ویژه‌ای را در جامعه ایجاد می‌کند. همان‌طور که گفتم معمولا در دیگر آثار تلویزیونی به خود شهدا پرداخته شده است و والدین شهدا کمتر دیده شده‌اند. به همین خاطر در این مجموعه ما مادران را اساس قصه قرار دادیم تا پرتره‌ای از این افراد باشند و در واقع سعی کردیم قصه مادران شهدا را روایت کنیم. توجه به مفهوم ایثار و شهادت کلیدواژه ما در رخ مادر بود.

ایثار و شهادت در یک قاب
ترویج فرهنگ دفاع
دوتا از مفاهیم مهم و کلید‌واژه‌ای که در این مجموعه سعی شده به آن نگاه ویژه شود، مفهوم‌های بلند ایثار شهادت هستند. اکاتی عنوان می‌کند: این دو کلیدواژه از مفاهیم مهم ماه محرم هستند به همین خاطر ما تلاش کردیم علاوه بر نگاه‌های تربیتی و فرهنگی، به مولفه‌هایی مثل ایثار، فداکاری، ازخودگذشتگی بپردازیم؛ چراکه کاری که این مادران شهدا برای سرزمین‌مان انجام دادند نشان‌دهنده مقام والای آنهاست. هدف ما این بوده که این فرهنگ ایثار و فرهنگ دفاع از میهن را ترویج و پرورش بدهیم؛ خصوصا برای نسل جدید، چراکه بسیاری از نسل جدید اطلاع چندانی از سبک زندگی، نوع زیست و فعالیت‌هایی که این افراد در گذشته داشتند ندارند. ما تلاش کردیم در انتخاب سوژه‌ها چنین مواردی را رعایت کنیم. سختگیری‌ام در انتخاب سوژه‌ها به‌حدی زیاد بود که حتی به شهر‌ها و روستا‌های کوچک هم رفتیم. بخش اساسی این مجموعه در روستا‌ها و شهر‌های کوچک تولید شده است. در ۱۴ استان برای ضبط مجموعه رفتیم. سعی کردیم مادرانی را انتخاب کنیم که روایت‌ها و سرگذشت‌های بکر و تازه‌ای دارند یا مادرانی که فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی دارند.

در این مجموعه شاهد تصاویر بدیع و جدید و قصه‌های کمتر گفته شده از مادران شهدا هستیم که در مناطق مختلف کشور سکونت دارند. تهیه‌کننده بیان می‌کند: سعی ما این بوده که در این مجموعه از همه مادران شهدا در سراسر کشور جهت تولید با کیفیت این مستند بهره ببریم و کمک بگیریم و حتی به نقاطی رفتیم که تا حالا دوربین تلویزیون آنجا نرفته و به مناطق سخت و صعب‌العبور هم رفتیم و سعی کردیم به همه نقاط ایران اسلامی سفر کنیم تا کار به‌صورت ملی و فراگیر با جغرافیای گسترده ایران پهناور باشد.

این تهیه‌کننده ادامه می‌دهد: خداراشکر، هم در فصل اول و هم در فاز اول فصل دوم بازخورد‌های خوبی را از سوی خانواده‌های شهدا و مخاطبان داشتیم. ویژگی‌های این مجموعه این است که سراغ مادرانی رفته که در دورترین نقاط کشور زندگی می‌کردند. این امر برای مخاطبان این اثر بسیار چشمگیر و جذاب بود و موجب استقبال بسیار خوب از مجموعه رخ مادر شد. چه برای مخاطب و چه برای خانواده شهدا این موضوع مهم بود. پرداخت ویژگی‌های شخصیتی در چنین برنامه تخصصی که تا حالا به این شکل در صداوسیما نبوده و همچنین ساخته شدن یک پرتره از مادر با توجه به این‌که مادران شهدا می‌توانند الگوی فرهنگی جامعه باشند باعث بازخورد‌های مثبت شد و این انگیزه را به ما داد که تولید رخ مادر را ادامه بدهیم. خداراشکر این مجموعه توانست رضایتمندی مخاطبان، خانواده شهدا، روابط عمومی سازمان صداوسیما و روابط عمومی‌های سایر نهاد‌ها و حتی رضایتمندی قشر‌های مختلف جامعه را به همراه داشته باشد. 

لزوم حفظ ارزش‌های دفاع‌ مقدس 
یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر کشورمان مقطع دوران دفاع‌مقدس است که در آن سال‌ها علاوه بر جنگ تحمیلی، کشور دچار اتفاقات گوناگونی شد که ساخت برنامه درباره دفاع‌مقدس و تأثیری که جنگ تحمیلی بر ابعاد دیگر زندگی و فضای اجتماعی سیاسی آن دوران داشت، اهمیت دارد. اکاتی درباره لزوم ساخت اثر درباره این برهه توضیح می‌دهد: جوان امروزی که بواسطه رسانه تحت هجوم دیتا‌های بسیاری هست بایستی بگونه‌ای تاریخ کشورش را بشناسد و آگاهی لازم نسبت به تاریخ، اتفاقات و مقطع‌هایی که سپری شده را پیدا کند. اگر بخواهیم ویژه‌تر در مورد خانواده شهدا صحبت کنیم باید گفت که بخشی از فداکاری و ایثاری که در دوران دفاع‌مقدس اتفاق افتاده بواسطه خانواده‌های شهدا و بخصوص مادران شهدا بود و همه این‌ها باعث می‌شود بتوانیم فرهنگ مقاومت و ایثار را در قالب مستند‌ها و فیلم‌ها به نسل امروز یاد بدهیم و همچنین علاوه بر یاد دادن، آن‌ها را با دوران دفاع‌مقدس آشنا کنیم. ما سعی کردیم در تولید این مجموعه فاخر سراغ مادرانی برویم که می‌توانند الگو‌های فرهنگی تربیتی برای جوانان امروز باشند و جوانان را ترغیب کنیم که بیشتر با زندگی و احوالات این مادران آشنا شوند و بروند در مورد آن‌ها مطالعه کنند. این باعث افزایش آگاهی تاریخی خواهد شد و موجب می‌شود که جوان امروزی با مفهوم ایثار، فداکاری، شهادت و از خودگذشتگی بیشتر آشنا شود و از طرفی باعث حفظ ارزش‌های دفاع‌مقدس ما خواهد شد.

پرتره مادران ایثارگر و خیر 
به گفته اکاتی، در این مجموعه سراغ مادران خیر و فداکاری رفتند که به کمک افراد نیازمند شتافتند و مادرانی که فعالیت‌های اجتماعی موثری در جامعه داشتند و دارند که نمونه عینی دارد. او شرح می‌دهد: به‌طور مثال مادری که تاکنون ۷۰ خانه برای عروس و داماد‌هایی که توان مالی جهت تهیه خانه نداشتند ساخته و در اختیارشان قرار داده است، یا مادر شهیدی که با هزینه شخصی خودش یک مجموعه چندطبقه فرهنگی احداث کرده است، یا مادری که به کمک دیگر افراد خیر جهیزیه برای تازه‌عروس‌وداماد‌ها فراهم کرده است و مادر دیگری که با هزینه شخصی خود یک مدرسه کاملا فرسوده را که قرار بود تخریب شود بازسازی می‌کند و در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهد. درواقع ما به‌دنبال مادران فعال اجتماعی رفتیم که نسبت به مشکلات جامعه و گرفتاری‌های افراد نیازمند توجه ویژه دارند و به کمک آن‌ها می‌شتابند و همچنان فعال هستند و سعی کردیم این نقش مادرانه را در مستند نشان دهیم. درواقع در مجموعه رخ مادر هدف ما نشان‌دادن مسئولیت اجتماعی مادران شهدا بود و این‌که این مادران با همه توان خود تلاش می‌کنند اتفاق‌های خوبی را در جامعه رقم بزنند و علاوه‌براین‌که فرزند خود را در راه دفاع از این مرز و بوم تقدیم کردند در ادامه به هموطنان خودشان هم خدمت کنند.

تهیه‌کننده مجموعه تلویزیونی رخ مادر با بیان این مطلب که تنها کارم در خصوص خانواده شهدا همین مجموعه رخ مادر است و علاقه زیادی به این کارم دارم به شرح دیگر فعالیت‌های خود برای صداوسیما پرداخت و گفت: سردبیری برنامه تلویزیونی «کاربرانه»، کارگردان برنامه «ساعت صفر»، نویسنده و کارگردان مستند نیمه‌بلند «ایستگاه چهلم»، جانشین تهیه برنامه در شبکه چهار، ساخت فیلم کوتاه «پنج» و ... ازجمله فعالیت‌ها و سوابق کاری من در رسانه‌ملی است.

خیز برای ساخت داستانی از رخ مادر
اکاتی می‌گوید: من به‌عنوان تهیه‌کننده رخ مادر آمادگی خود را برای تولید فصل سوم به شبکه یک سیما اعلام کرده‌ام. البته منتظر اتمام پخش فصل دوم این مجموعه هستیم تا بازخورد‌های مخاطبان و مردم را داشته باشیم و دقیق تصمیم‌گیری کنیم، چراکه در فصل سوم به سمت ساختاری خواهیم رفت که داستانی خواهد بود. این مجموعه درحال‌حاضر به‌صورت مستند ساخته شده است و در فصل سوم به سمت‌وسوی ژانر داستانی آن خواهیم رفت. علاوه بر مواردی که در بحث محتوایی کار با دقت و ظرافت انجام می‌دادیم در بحث فنی کار هم قصد داریم اثر را یک قدم به سمت داستانی‌تر شدن پیش ببریم تا بتوانیم در فصل جدید علاوه بر محتوا و سوژه‌های بکر از لحاظ فنی هم این مجموعه را ارتقا دهیم.