دعانویسی از واقعیت تا خرافات

 به باور اغلب جامعه شناسان، علت مراجعه مردم به دعانویسان بی اعتبار، بی اطلاعی و پایین بودن آگاهی‌های دینی آن هاست که موجب شده عده‌ای شیاد و فریبکار با شبیه‌سازی و استناد به برخی گزاره‌های دینی و سوءاستفاده از سادگی و اضطرار مردم گرفتار و نیازمند، با ادعا‌های بیهوده و دروغین از اعتقادات مردم سوءاستفاده کرده و از مردم اخاذی و در نهایت آنان را نسبت به دین اسلام بدبین کنند. دعاباوران که اغلب از توده مردم هستند برای حل مشکلات کوچک و بزرگی مثل گشایش بخت، ایجاد مهر و محبت، شکستن طلسم، نازایی، بیماری‌های جسمی و روانی و... به دعانویسان متوسل می‌شوند، چون مرجعی را امن‌تر و مطمئن‌تر از دعانویسان نمی‌یابند. اما این پرسش مطرح است که آیا فعالیت‌هایی مثل دعانویسی مورد تائید دین اسلام هست؟

آیت الله هادی عباسی خراسانی، فقیه عارف و سالک توحیدی، پژوهشگر و استاد سطح عالی، استاد حوزه و دانشگاه علمیه قم، استاد برجسته در علوم عقلی و نقلی و صاحب الهی نامه، در گفتگو با جام جم می‌گوید: «بهترین راه ارتباطی خداوند با بندگانش از طریق آیات قرآن است. خداوند به واسطه آیات قرآن با انسان در ارتباط است، اما دعا، درخواستی است که از جانب انسان به سمت خالق می‌رود. دعا نقطه ارتباط خالق و مخلوق است و هر چه انسان صالح‌تر و نزدیک‌تر به خدا باشد، دعای او در حق خود و دیگران مجرب‌تر خواهد بود.» 

ویژگی‌های دعای حقیقی

این استاد برجسته صاحب الهی نامه با اشاره به اینکه، دعا صلاح و سپر انسان و محافظ او در مقابل حوادث است می‌گوید: «البته دعایی قابل اجابت و برآورده شدن است که درست و حقیقی باشد. دعای واقعی و حقیقی در نتیجه نیاز، خواسته و اضطراری است که از درون و اعماق وجود فرد ایجاد می‌شود و باید با خواسته و نیت درونی انسان مطابقت داشته باشد و از عمق وجود و قلب و دل انسان با خلوص نیت بیرون آید و مرتبط با حقیقت باشد. دعا باید با عقلانیت بشر مطابقت داشته و چیزی محال و نشدنی و فراتر از حاجات و نیاز‌های بشر نباشد.» 

آیت الله عباسی خراسانی می‌افزاید: «دعا را می‌توان به شکل لفظی خواند یا به صورت مکتوب نوشت. مبدا دعا می‌تواند حضرت حق تعالی، رسولان الهی و ائمه، جانشینان ائمه یا انسان‌هایی که این اتصال را رعایت کرده و صاحب نفس مطمئنه و متصل به اولیای الهی یعنی فقیه عالم، سالک توحیدی و عالم ربانی باشند تا دعایشان مجرب و صاحب نفوذ بوده و مستجاب شود.» 

بهترین ادعیه برای رفع مشکلات

دعا کردن سنت رسول الله بوده و بهترین دعا‌ها از میان آیات قرآن و اسماء الهی برگرفته می‌شود. این سالک توحیدی، در مورد بهترین ادعیه که مردم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند می‌گوید: «دعای سحر امام باقر (ع)، دعا‌های خاص معصومین، دعای کمیل، عرفه، ابوحمزه، صحیفه‌های ائمه از گروه دعا‌هایی هستند که مردم بر اساس مشکل و نیازشان می‌توانند به آن مراجعه و آن را بخوانند یا برای خود بنویسند. اما بهترین دعا‌هایی که در همه زمینه‌ها برای رفع همه مشکلات توصیه می‌شود دعای صحیفه سجادیه و تلاوت هر شب، سوره مبارکه واقعه که سوره غنا و بی نیازی است و ذکر شریف صلوات بر محمد و آل محمد (ص) است که هرچه به تعداد بیشتری فرستاده شود در حل مشکلات و گرفتاری‌ها بیشتر و مجرب‌تر خواهد بود.» 

ضرورت آشنایی با ادعیه‌های اسلامی

اما منابع و مراجع اصلی آشنا کردن مردم با ادعیه به گفته آیت الله عباسی خراسانی، رسانه‌ها، ائمه جماعات، مساجد به عنوان پایگاه اجتماعی و فرهنگی، روحانیون و همه فعالان حوزه‌های فرهنگی و معارف اسلامی است که باید در این مورد فعال باشند. ضمن اینکه خود افراد هم باید مطالعات زیادی در مورد وصف حال ائمه و اولیا داشته باشند. این فقیه عالم، دانشگاه و حوزه را یکی از نهاد‌های مسئول در امر تربیت متخصصانی در زمینه دعانویسی و دعاشناسی می‌داند و پیشنهاد می‌دهد: «دروس معرفت نفس و دعاشناسی را به واحد‌های درسی بیفزایند. ادعیه با نفس و عقل انسان رابطه دارد و انسان را الهی می‌کند و، چون افراد اغلب حاجتمند هستند، اقبال زیادی به سمت و سوی دعا داشته و جامعه و مردم آمادگی پذیرش و کسب اطلاعات بیشتری در زمینه آشنایی با ادعیه دارند.» 

دزدان اعتقادات مردم

اغلب دعانویسان سطح شهر از گروه افرادی کم سواد، بی بهره از اتصال به خدا و ائمه و معمولا ضعیف الایمان هستند. آنان افرادی فرصت طلب، شیاد و دزد اعتقادات مردم هستند. این قبیل دعانویسان از اعتقادات و نیاز مردم برای کسب و کار و تجارت خود سوءاستفاده می‌کنند که در نهایت سبب بدبینی مردم به دین اسلام و آسیب زایی می‌شوند. به باور این فقیه عالم، ریشه ترویج دعانویسان شیاد در جامعه، ناشی از فتنه بیگانگان و دشمنان اسلام است که با به بازی گرفتن اعتقادات مردم سبب تضعیف دین و اسلام می‌شوند. آنان میدان را برای دعانویسان شیاد فراهم کرده تا صاحبان نفس از دسترس مردم خارج شوند. 

بهترین راهکار برای برون رفت از دست دعانویسان شیاد که به گفته آیت الله عباسی خراسانی، رجوع به آنان حرام است، این که مردم برای یافتن دعانویسان مورد تایید و اسلامی از عقل و خرد خود استفاده کرده و با پرس و جو از مراجع تقلید، مساجد و روحانیون صاحب نام و شناخته شده بتوانند به دعانویسان اسلامی و صاحب نفسی که مردم و جامعه را به سمت خدا متصل می‌کنند و می‌توانند با ارایه دعا‌هایی مشکل گشای افراد باشند، دسترسی پیدا کنند.