اسناد دفاع مقدس سرمایه استراتژیک

سردار نائینی، همچنین مسئولیت‌های اجرایی، فرهنگی، اجتماعی و رسانه‌ای متعددی را عهده‌دار بوده است. مشاور فرهنگی فرمانده کل سپاه، جانشین معاون فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستادکل نیروهای مسلح، معاون فرهنگی سپاه، معاون فرهنگی نیروی زمینی سپاه، عضو کارگروه فرهنگی تدوین برنامه پنجم توسعه کشور و ... .
او در سلسله نشست‌های طرح تحولی محتوایی رسانه در گفت‌وگو با جمعی از مدیران ارشد صداوسیما با اشاره به سهم رسانه‌ملی در عرصه بسیج سیاسی، مدیریت افکار عمومی و احساسات، ارتقای روحیه ملی، خنثی کردن تبلیغات دشمن و جنگ روانی، به‌صراحت تصریح کرد، رسانه‌ملی در سه سرفصل حفظ روحیه ملی، حفظ روحیه رزمی در میدان‌های جنگ و مقابله با عملیات روانی دشمن کارنامه خیلی خوبی از دوران دفاع‌مقدس دارد. وی با اشاره به گنجینه اسنادی ارزشمند مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس که طی سال‌های دفاع‌مقدس تولید شده و تا به امروز همچنان برغنای آن افزوده می‌شود، تاکید داشت در شرایطی که جامعه با خطر تحریف اطلاعات مواجه است، رسانه‌ملی باید در امر برنامه سازی از این سرمایه ملی، استراتژیک وگنجینه بی‌بدیل استفاده کند.کم وکیف تولیدات گذشته، حال و آینده مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس را از زبان رئیس این مرکز اسنادی و پژوهشی مرور می‌کنیم.

تربیت کادر مورد نیاز انقلاب در سال‌های دفاع مقدس

امروز ترویج فرهنگ جهاد و شهادت اهمیتش از خود شهادت کمتر نیست، چون کار بسیار پیچیده است. ابزارها بسیار متنوع است و مخاطبان هم نسبت به دهه ۶۰ فرق کرده‌اند. جهاد و شهادت حقیقتی است که اگر روی آن کار شده و حفظ شود، مسیر تاریخی تمدن سازی و حقیقتا شالوده قدرت ملی و فراملی ماست. وقتی از سال‌های دفاع‌مقدس یاد می‌کنیم صحبت از یک جنگ تمام عیار است با روش‌های مختلف مقابله با نظام جمهوری اسلامی. دشمن در یک جبهه کاملا منسجم و در یک جنگ نیابتی توسط ارتش عراق به جنگ رسید. جنگ نظامی در شرایطی برای ما ایجاد شد که ثبات سیاسی و بازدارندگی دفاعی مطلقا وجود نداشت و فرمانده جنگ ما یعنی بنی‌صدر نیروی مردمی و سپاه را قبول نداشت؛ ستاد راهبری جنگ و شورای عالی دفاع غیرفعال بود و هیچ طرح دفاعی و هیچ آرایش متناسب با تهدید وجود نداشت. در این شرایط دشمن بر منطقه جنوب و اروند تسلط پیدا کرد. به لحاظ نظامی، هدف حداقلی اشغال کامل خوزستان بود و هدف حداکثری به لحاظ سیاسی، مهار جمهوری اسلامی و براندازی نظام جمهوری اسلامی بود. در این شرایط، ما این جنگ را مدیریت و مهار کردیم. رأس این مدیریت هم حضرت امام رضوان‌ا... علیه بود که تهدید را مهار و شوک ناشی از آن تهدید را کنترل می‌کرد. مردم را برمی‌انگیخت و این‌گونه جنگ به یک جنگ انقلابی ـــ مردمی تبدیل شد که داستان‌های زیادی دارد. مردمی‌ و اعتقادی کردن جنگ و پیوستگی آن با انقلاب و عاشورا، همچنین تفسیر تقابل کفر و ایمان از این جنگ بود که ملت را برمی‌انگیخت. هر کسی در این صحنه احساس می‌کرد که اگر در صدر اسلام توفیق نداشته، امروز تکرار آن دوران است. اینها همه مفاهیمی بود که در آن دوره واقعا شکل گرفت. هنر حضرت امام‌رضوان‌ا... علیه این بود که هفت، هشت ماه قبل از وقوع جنگ با فهمی که از تهدیدها داشت، فرمان تشکیل بسیج را داد و تهدید فراگیر جنگ هشت ساله را به فرصت تبدیل کرد. معتقدم در آن جنگ، کادر مورد نیاز انقلاب تربیت شد، کادری که ما در حوزه‌های مختلف نیاز داشتیم. سپاهی که ۱۵تا ۱۶هزار پرسنل بیشتر نداشت، امروز فقط حدود ۲۰۰ هزار کادر رسمی دارد و در ابعاد مختلف نقش‌آفرین است. این‌ موارد و ده‌ها مسأله دیگر را می‌توان به‌عنوان دستاوردهای هشت سال دفاع‌مقدس مطرح کرد.

سرنوشت فرهنگ ایثار و شهادت

جنگ تمام شد و گسترش فرهنگ ایثار و شهادت در اختیار دولت‌های بعد از جنگ و عمدتا هم به دست کسانی که جبهه نرفته بودند، قرار گرفت. به‌تدریج گفتمان فرهنگی کشور در اختیار جریانی قرار گرفت که در حفظ فرهنگ دوران دفاع مقدس، ارتقا، تعمیم و تبدیل آن به گفتمان کوتاهی کرد. حتی در ابعاد علم و فناوری در حوزه‌های دفاعی نیز به بازدارندگی رسیدیم ـــ نکته‌ای که غربی‌ها هم اذعان دارند ـــ در بعد فرهنگی هم متاسفانه خیلی‌ها با ترویج و گفتمان‌سازی فرهنگ «جهاد» و «شهادت» مقابله کردند. کاری که نشد هیچ، بعد از جنگ بعضی‌ها به صراحت مطرح کردند این دوره تمام شده و حرف زدن از شهادت یعنی حرف زدن از خشونت!

تغییرمعادله قدرت به یمن جهاد و شهادت 

انقلاب اسلامی هر دستاوردی در هر عرصه‌ای داشته، متأثر از فرهنگ مقاومت،جهاد و شهادت بوده است. نمونه‌اش این جمله حاج قاسم که فرمود دفاع‌مقدس قله و جبهه مقاومت دامنه آن است. از همین تجربه دفاع‌مقدس، ایشان در میدان‌های مختلف جبهه‌ مقاومت بهره می‌گرفتند. در واقع سرمایه‌ای که معادله قدرت را تغییر داده، همین سرمایه‌ جهاد و شهادت است. رسانه‌ملی در دوران دفاع‌مقدس متأثر از فضای انقلاب و جنگ، جایگاهی ویژه و نقش اول و بی‌بدیل داشت. بنده مسئول تبلیغات جنگ در سپاه بودم. سازماندهی خبرنگارها و تصویربردارها در جبهه‌ها جزو مسئولیت تبلیغات جنگ در قرارگاه خاتم ــ به عنوان قرارگاه فرماندهی کل ــ بود. یک مقطع سه‌ساله در قرارگاه خاتم بودم و سازماندهی و تقسیم خبرنگارها و تصویربردارها را که عمدتا هم از سپاه بودند، عهده دار بودم. همچنین تنظیم محتوای بیانیه‌ و اطلاعیه‌های زمان جنگ و ثبت و ضبط مسائل تبلیغی. شش، هفت ماه آخر جنگ هم رئیس ستاد قرارگاه نجف شدم و... .

نقش رسانه‌ملی در سال‌های دفاع‌مقدس 

رسانه‌ملی در سه سرفصل «حفظ روحیه ملی»، «حفظ روحیه رزمی در میدان‌های جنگ» و «مقابله با عملیات روانی دشمن» کارنامه خیلی خوبی از دوران دفاع‌مقدس دارد. در عرصه بسیج سیاسی، مدیریت افکار عمومی و احساسات، ارتقای روحیه ملی، خنثی کردن تبلیغات دشمن و جنگ روانی سهم رسانه‌ملی بسیار جدی است. در آن دوره رسانه اصلی، رسانه‌ملی و تریبون‌های نمازجمعه بود. تریبون‌های نمازجمعه نقشی بسیار تعیین‌کننده و بی‌بدیل داشت. خطبه‌های رهبر معظم انقلاب و آقای ‌هاشمی که بیان مواضع جمهوری اسلامی بود، در جبهه‌ها پخش می‌شد و بسیار هم پرمخاطب بود. در حوزه خبر و تولید برنامه‌های سیاسی یا در حوزه تولیدات ویژه به خصوص در مناطق عملیاتی (مثلا راه‌اندازی رادیو جبهه از مهاباد در شمال‌غرب گرفته تا سنندج، کرمانشاه، دزفول، اهواز و آبادان) و همچنین فرستنده‌های پرتابلی که در خود مناطق در اختیار داشتیم، همکاری خیلی خوبی بین ما و صداوسیما بود. بخشی از گنجینه صوتی ــ تصویری که مربوط به دفاع‌مقدس است، مربوط به مجاهدت همین گروه‌های تصویربردار صداوسیماست. بعد از دفاع‌مقدس هم در حوزه ترویج فرهنگ دفاع‌مقدس، همواره صداوسیما تلاش‌های خیلی خوبی داشته‌است. منتها ما نتوانستیم از این ظرفیت به خوبی استفاده کنیم و گفتمان انقلاب، دفاع‌مقدس و مقاومت را به گفتمان مسلط تبدیل کنیم. در این خصوص عوامل مختلفی تاثیرگذار است و رسانه فقط یک بخش ماجراست. 

جایگاه راویان دفاع‌مقدس 

یکی از جلوه‌های ویژه دفاع‌مقدس که کمتر به آن پرداخته شده، نوآوری‌ها و خلاقیت‌های منحصر به فردی است که با کمیت و کیفیت‌های متفاوت در این دوران می‌دیدیم. مثلا حضور راویان جنگ که جدا از خبرنگارها بودند و پدیده‌ای منحصر به فرد محسوب می‌شود. ۲۲۰ راوی شناسنامه‌دار داریم. اطلاق واژه «راوی» امروزه متنوع شده است؛ مثلا کسانی که در کاروان راهیان نور و در یادمان‌ها خاطرات‌شان را می‌گویند، راوی خوانده می‌شوند. اما آن زمان راوی تعریف خاصی داشت.

۱- راویانی که در طول سال‌های دفاع‌مقدس حضور داشتند، برابر یک دستورالعملی آموزش ‌دیده و کنار فرماندهان بودند؛ در رده فرمانده تیپ، فرمانده قرارگاه خاتم مرکزی، خاتم سپاه، قرارگاه مشترک ارتش و سپاه، فرماندهان قرارگاه‌های میانی مثل نجف، کربلا، حمزه و رمضان و... یک نفر کنار اینها بود که تجهیزات ضبط جلسات و دفاتر یادداشت را در اختیار داشت و برابر دستورالعمل، موظف بود تمام جلسات طرح‌ریزی، هدایت و مکالمات بیسیم را ضبط کند. بعد از عملیات هم اگر نیاز بود با فرمانده مصاحبه‌های تکمیلی داشت. حاصل این کار شده ۴۰ هزار نوار کاست از زمان جنگ که کاری بسیار منحصر‌به‌فرد و بی‌بدیل است. در هیچ جنگی تجربه و سابقه ندارد و فقط در همین مرکز ماست. علاوه بر۴۰ هزار نوار کاست، این اسناد دیجیتال و تایپ و تبدیل به متن و وارد یک بانک جامع شده‌است. البته در سطح قرارگاهی‌اش، در سطح لشکرها هنوز ۶۰ درصد کار مانده است. قبل از من این کار حدود ۱۰ درصد انجام شده بود. با یک رویکرد جهادی و با حضور ۸۰-۷۰ نفر، یک قرارگاه تشکیل داده‌ایم. با حضور بچه بسیجی‌ها کار پیاده و تایپ شده و الان در مراحل مقابله صوتی وکنترل است. کار بسیار سختی است چون در جلساتی که مربوط به هدایت عملیات است، در حالی که ماکت عملیات مقابل فرماندهان است و روی طرح مانور بحث می‌کنند؛ حین صحبت‌های‌شان روی خط می‌آید، یکی یکی فرمانده یگان‌ها می‌آیند و می‌روند، از طرفی بی‌سیم هم دارد هدایت می‌کند و... برای همین هر صوتی حدود دو هفته طول می‌کشد تا پیاده و تایپ شود. تشخیص صداها، تدوین و تبدیل آن به یک سند مکتوب کار بسیار سختی است.

۲- کار دیگری که این راویان انجام داده اند، این است که مشاهدات‌شان را می‌نوشتند که به آن می‌گویند دفتر راوی. ۱۴۰۰ تا دفتر راوی داریم که اینها مملو از مشاهدات راویان از جلسات فرماندهان است، حتی رفتار و منش فرماندهان و حس‌و‌حالی که در هدایت عملیات بوده، ثبت شده است. ما تمام این دست خط‌ها را تنظیم و تایپ کردیم و برایش شناسنامه تهیه کردیم.

۳ــ مسئولیت دیگر راویان این بوده که در پایان هر عملیات باید گزارش عملیات می‌نوشتند. گزارش عملیات هم ۷۰۰ مجلد است که از ۷۸ صفحه تا ۷۸۰ صفحه را شامل می‌شود. مثلا در عملیات والفجر۸، اگر ۱۵ لشکر شرکت کردند؛ ۱۵ تا گزارش عملیات دارد. مثلا گزارش عملیات لشکر ۱۰ به فرماندهی علی فضلی ۷۰۰صفحه با جزئیات است؛ این‌که لشکر چه زمان آماده شد، طرح مانورش چی بود، خط حدش چی بود، چگونه به خط دشمن زد، چه وقت خط را گرفت و... . 

پیشنهاد حسن باقری

بقیه اسناد هم جمع‌آوری شده، مثل نقشه و دستنوشته‌های فرماندهان، انتصابات و بولتن‌های ویژه که همه اینها در ۱۹ گونه سند دسته‌بندی شده که به‌عنوان گنجینه مرکز اسناد تحقیقات جنگ محسوب می‌شود. این گنجینه حاصل یک تدبیر بود. بعد از عملیات «ثامن‌الائمه»، مرحوم حاجی محمدزاده که مسئول دفتر سیاسی سپاه و عضو شورای سپاه بوده، پیشنهاد می‌دهد بچه‌های دفتر سیاسی بروند در بحبوحه صحنه‌های جنگ، حوادث را ثبت و ضبط کنند. بدون هماهنگی با فرمانده سپاه هم این کار را شروع می‌کنند. کم‌کم گزارش آن به فرماندهی داده می‌شود و پیشنهادات جدیدتر مطرح می‌شود تا به اسناد و مدارک دسترسی پیدا کنند. نهایتا آقای حاجی محمدزاده موفق می‌شود آقای محسن رضایی را متقاعد کند که بعد از هر عملیات، یک نسخه از اسناد و مدارک در اختیار دفتر سیاسی برای ثبت و ضبط عملیات‌ها قرار گیرد. وقتی حسن باقری متوجه می‌شود فرمانده کل سپاه تصمیم گرفته اسناد و مدارک جنگ و عملیات‌ها، بعد از عملیات و توسط معاونت عملیات دراختیار دفتر سیاسی قرار گیرد، معترض می‌شود و می‌گوید اگر قبول دارید که اینها آدم‌های مطمئنی هستند که اسناد را می‌خواهید به آنان بدهید، خوب است که کنار فرماندهان باشند و خودشان ضبط کنند. این ایده حتی به ذهن حاجی محمدزاده و محسن رضایی هم نرسیده بود. آقای رضایی با شنیدن پیشنهاد این شهید بزرگوار، آن را می‌پذیرد. ازعملیات «فتح‌المبین» به بعد، ما در کنار فرماندهان راوی داریم که تمام جلسات فرماندهان را ضبط می‌کنند. نه‌فقط تمام جلسات که در سفرها، رفت‌وآمدها، سمینارها و خلاصه هر جا هستند راوی کنارشان است و همه چیز را ضبط می‌کند. این یک نگاه عمیق راهبردی بوده که در دوران جنگ، برای جلوگیری از تحریف جنگ شکل گرفته که به ثبت و ضبط مسائل دوران دفاع‌مقدس پرداخته شد. بعد از جنگ تلاش شد این گنجینه تکمیل شود. اسنادی که در استان‌ها و در لشکرها بود جمع شد و به‌تدریج خود حاج‌قاسم کمک ‌کرد اسناد عراقی را از عراق جمع‌آوری‌ و این گنجینه تکمیل‌تر ‌شود. در حوزه اسناد عراقی هم اسناد غنیمتی داریم. اسناد بعد از جنگ هم از عراقی‌ها جمع‌‌آوری شده؛ تمهیداتی هم در مورد جمع‌آوری اسناد خارجی شروع شده که هنوز جدی نیست. پیچیدگی‌های خودش را دارد و تلاش‌های خوبی در جهت تکمیل آن اسناد شده است. مرحله بعد غنی‌سازی، گویاسازی و فرآوری اسناد است تا محقق و پژوهشگر و مستندساز بتواند از آنها استفاده کند.

دسترسی به ۳ گنجینه مرکز اسناد

کار دیگری که در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس انجام ‌شده، ورود به حوزه پژوهش است. فلسفه وجودی مرکز در حوزه تحقیقات و تولید روایت معتبر و مستند است. الحمدلله جامعه پژوهشی، محققان، نویسنده‌ها، فعالان رسانه‌ای و فرماندهان جنگ، این مرکز را یک جایگاه معتبر و کاملا قابل اعتنا می‌دانند، چراکه همه کارهایش مستند به اسناد دست اول خودش بوده؛ اسنادی که در اختیار است. ما سه گنجینه داریم، یک گنجینه، جنبه اسنادی دارد که زمان جنگ جمع‌آوری و تکمیل شده، گنجینه بعدی مربوط به منابع پژوهشی است و گنجینه سوم تاریخ شفاهی فرماندهان است. 

نقشه جامع پژوهشی

یک نقشه جامع پژوهشی در مرکز تعریف ‌شده که مبتنی بر مقاطع و مراحل جنگ است. ما دفاع‌مقدس را به پنج مرحله تقسیم کردیم. ۱ــ دوره ماقبل جنگ یعنی از پیروزی انقلاب اسلامی تا۳۱ شهریورسال ۱۳۵۹ ۲ــ مرحله تهاجم، توقف و مقاومت ۳ــ مرحله آزادسازی سرزمین‌های اشغالی ۴ــ مرحله تداوم جنگ با هدف تنبیه متجاوز ۵ــ مرحله گسترش جنگ. جنگ شهرها، جنگ دریایی و بعد جنگ موشکی و ورود قدرت‌های بزرگ در جنگ و پایان جنگ.  درهر مرحله، فهرستی از سؤالات و موضوعات اساسی و حتی شبهات را احصاء کردیم. تقریبا حدود ۷۰۰ ــ‌ ۶۰۰ موضوع است که به حدود ۸۰ سرفصل تجمیع شده و از دل آن، نقشه جامع پژوهشی را درآوردیم. نقشه جامع پژوهشی مرکز حدودا شامل ۲۸۰۰موضوع پژوهشی است. ۴۰۰ پژوهش تا به امروز انجام شده و اکنون در مرکز ۸۵۰ پروژه فعال داریم. فکر نمی‌کنم در کشور مرکز تحقیقاتی باشد که ۸۵۰ پروژه تحقیقاتی داشته باشد. همان‌طور که عرض کردم یک گنجینه منحصربه‌فرد و بی‌مانند است.

روزشمار تاریخ جنگ تا امروز

مشابه روزشمارهای جنگ ایران و عراق را جای دیگر نمی‌توانید پیدا کنید. از ۲۲بهمن۵۷ هر روز تمامی حوادث با جزئیات در این روزشمارها آمده و تا پایان جنگ تعریف شده است. ۱۲مجلد مربوط به قبل از جنگ و ۵۷مجلد مربوط به دوران جنگ است. مثلا روزشمار ماجرای «مک فارلین» که ۵۰ - ۴۰ روز از سال ۶۵ است، یک جلد است. یا موضوعاتی مثل عملیات‌های والفجر۸، کربلای ۴، کربلای ۵، بحران در خوزستان قبل از جنگ، بحران در منطقه جنوب شرق و... خودشان عنوان‌های چند جلد هستند. این مرکز مستقیما زیر نظر فرماندهی کل سپاه است، سردار جعفری و سردار سلامی تصمیم گرفتند کل تاریخ‌نگاری جبهه مقاومت و میدان‌های مجاهدت‌های سپاه به این مرکز داده شود. با استفاده از آن تجربه دوران دفاع مقدس، ما روزشمارها را به ۳۰ سال بعد از جنگ هم تعمیم دادیم. یعنی نظام موضوعات ۳۰ ساله را تا سال ۱۴۰۰ درآوردیم. 

کتاب‌های تاریخ شفاهی فرماندهان

۴۰۰ فرمانده شاخص در جنگ داریم؛ از فرمانده کل سپاه تا فرماندهان تیپ‌ها و حوزه‌های تخصصی؛ ۱۷ حوزه تخصصی در جنگ هست، از جمله لجستیک، مهندسی زرهی، توپخانه، تبلیغات و... هر کدام اینها شش یا هفت فرمانده شاخص دارند. اینها را جدول کردیم شده ۴۰۰ تن. ۲۰۰۰ فرمانده گردان هم داریم که تاریخ شفاهی اینها هم در دستور کار است. تا الان ۵۰۰ فرمانده گردان و ۲۰۰ فرمانده لشکر و تیپ و حوزه‌‌های تخصصی را پوشش داده‌ایم. تاریخ شفاهی فرماندهان هم گنجینه‌ دیگری است کنار گنجینه اسنادی صوتی و متنی. ۹۸۰ فرمانده گردان شهید و حدود ۲۰۰ فرمانده تیپ و لشکر شهید داریم. اینها مباحث گروه مطالعات اجتماعی ما است. 

کتاب شهدا

برای بعضی از شهدا، حتی بیش از افرادی که تاریخ شفاهی‌شان را می‌گیریم،سند داریم. مثلا شهید احمد کاظمی یا حسن باقری. راجع به حسن باقری مستند «آخرین روزهای زمستان» ساخته شد که براساس مستندات مرکز اسناد بود که در اختیار فتح‌ا... جعفری قرار دادیم. اسناد استانی را هم به استان‌ها داده‌ایم.

تاب ‌عملیات‌ها و نبردهای خاص

کارنامه هر عملیاتی را در قالب کتاب در اختیار داریم. همچنین یک کتاب اطلس داریم و بعد کتاب نبردهای خاص. نبردهای خاص ممکن است ۶ - ۵  جلد شود. برای هر لشکری، ۳ - ۲  تا نبرد ویژه را کتاب کردیم. مثلا وقتی با حاج قاسم صحبت کردیم، پیشنهاد کردند والفجر۸ و کربلای۵ را برای ایشان کار کنیم و ما این دو عملیات را با اسامی لشکر ۴۱ ثارا... در کربلای ۵ و لشکر ۴۱ ثارا... در والفجر۸ کارکردیم. 

اطلس‌های جامع جنگ

برای هر عملیاتی، یک کتاب اطلس داریم. اطلس‌های جنگ را در هیچ نقطه از کشور سراغ نداریم که کار کرده باشند.

کارنامه حوزه‌های تخصصی

برای حوزه‌های تخصصی مثلا مهندسی، زرهی، توپخانه هم کتاب کارنامه،کتاب اطلس و کتاب نبردهای خاص را داریم. از زمانی که من آمدم، درهای مرکز به روی مستندسازان و پژوهشگران باز است. ‌در گذشته رویکرد این مرکز فقط تولید اثر پژوهشی بوده و اصلا نگاهی به ترویج یا به رسانه نداشته است. قبلا مرکز در حوزه خدمات اسنادی وضعیت خاصی داشت. عمدتا به محقق و پژوهشگر خودش خدمات می‌داد. این باور را داشت که از این اسنادی که راوی‌ها به صورت تخصصی جمع‌آوری کرده‌اند، دیگران نمی‌توانند خروجی بگیرند و پژوهش کنند. امروز این نگاه‌ راتغییر داده‌ایم. درحال‌حاضر ۴۰۰پژوهشگر با مرکز کار می‌کنند. ۸۵۰پروژه با تقریبا حدود ۳۰مورد در هفته داریم. سه تا استودیو داریم که تاریخ شفاهی فرماندهان در آن ثبت و ضبط می‌شود.

کتاب کارنامه اقشار در جنگ

در حوزه اجتماعی نیز  ۶ - ۵  گروه تحقیقاتی داریم. گروه مطالعات نظامی، گروه مطالعات امنیتی، گروه مطالعات روزشمار و تاریخ و گروه مطالعات اجتماعی که یکی از سرفصل‌هایش شهدا است. در حال حاضر منبع اسنادی که در مورد شهدایی چون نورعلی شوشتری، احمد کاظمی، حسن باقری، همت یا باکری داریم، بسیار غنی است. هم در زمینه صوت‌ها و هم منابع مکتوبی که از اینها مانده. در این حوزه اکنون حدود ۴۵ پروژه فعال داریم. محققان و نویسندگان، مبتنی بر اسناد مرکز و مصاحبه‌های تکمیلی با فرماندهان و همرزمان، پروژه‌هایی در مورد شهدای شاخص جنگ، در دست دارند. علاوه بر این، کتاب کارنامه اقشار در جنگ را به همین گروه دادیم. اقشار در جنگ مثلا بازاریان، دانش آموزان، دانشجویان، پزشکان و... حدود ۱۸قشر کارنامه‌اش تعریف شده است. یک موردش کتاب «محصلان مدرسه عشق» با موضوع نقش دانش‌آموزان در دفاع‌مقدس بود که سال گذشته همزمان با ۱۳آبان رونمایی کردیم. ۵۵۰هزار دانش‌آموز در جنگ داریم با ۳۶هزار شهید که به تفکیک دقیق با آمار و اطلاعات مستند، استان به استان در این کتاب آمده و همگی مستند به اسناد دست اول است. سایر اقشار هم پروژه‌اش تعریف شده و در حال تولید است.

صوتی‌شدن منابع مکتوب

یکی دیگر از موضوعات، «خاطرات» است. سوژه‌هایی که در استان‌ها هست و ظرفیت کار در تراز ملی را دارد. تا حالا ۲۰۰عنوان کتاب در مرکز چاپ شده وحدود ۱۶۰کتاب هم درحال نگارش است. حدود ۱۰۰جلد کتاب مرکز توسط دوستان‌مان در معاونت صدای جمهوری اسلامی و ایرانصدا، صوتی شده که جای تقدیر و تشکر دارد. تا آخر سال ان‌شاءا... ۷۰عنوان جدید صوتی خواهد شد. یکی از کارهای جدیدی که انجام دادیم، این است که اپلیکیشنی طراحی کرده‌ایم که براساس آن کل روزشمارها متنش وارد سامانه‌ای می‌شود که قابلیت جست‌وجوی موضوعی و تاریخی به‌روز را دارد. الان تمام آثاری که مرکز منتشر می‌کند، هم نسخه افست دارد و هم نسخه الکترونیکی. تلاش داریم همه‌ آثار مکتوب، گویا و صوتی شود. آنچه که حوادث تاریخ انقلاب اسلامی مثل دفاع‌مقدس را ماندگار می‌کند، پژوهش است و پژوهش مقدمه کار ترویج و تولیدات هنری و رسانه‌ای است. یکی از مشکلات بسیار جدی و اساسی ما این است که متاسفانه در شرایطی که جنگ «روایت‌ها» است و ما با خطر تحریف حوادث مهم تاریخی و فراموشی مواجه هستیم، مجموعه‌ها باهم ارتباط ندارد. دو آفت بزرگی که حضرت آقا در مورد دفاع‌مقدس مطرح کردند، در خنثی‌کردن این خطر مرکز می‌تواند خیلی کمک‌کننده باشد.

بهره‌گیری صداوسیما از گنجینه‌های مرکز اسناد دفاع مقدس

تاریخ شفاهی فرماندهان خروجی‌های متنوعی می‌تواند داشته باشد. یک ظرفیت قابل توجه که کاملا حرفه‌ای، با دوربین‌ و امکانات خوب ثبت و ضبط شده است؛ مثلا ۱۶۰ جلسه تاریخ شفاهی آقای محسن رضایی را داریم. ۹۰ جلسه رحیم صفوی را داریم. فرمانده لشکرها هر‌کدام حداقل حدود ۲۰ جلسه صحبت کرده‌اند. دوستان‌مان در صداوسیما می‌توانند به‌صورت فردمحور، آیتم‌های چند دقیقه‌ای از اینها جدا کرده و پیوسته پخش کنند یا مثلا موضوعی را مبنا قرار دهند -کلیات طرح گفت‌وگوها تقریبا یکسان است- و صحبت این افراد در باب سوژه‌ای که عنوان شده است را در کنار هم تدوین و پخش کنید.صوت‌های یکی، دو دقیقه‌ای که در فضای اجتماعی منتشر شده، همه از مرکز اسناد است. در زمینه ترویج، هر کاری انجام ‌شود، ما تشویق می‌کنیم. هر‌چه هم بخواهند در اختیارشان قرار می‌دهیم. هنوز موضوعات زیادی است که به آن پرداخته نشده، مثلا دست‌نوشته‌های فرماندهان شهید ازجمله احمد کاظمی، شوشتری، بقایی، ‌باقری و بروجردی که اصلا در مورد بعضی از آنها هیچ کاری انجام نشده است یا در مورد شهید بقایی که بنیانگذار جبهه مقاومت است، ابومهدی نسبت به ایشان یک نگاه ویژه‌ای داشت و حتی فرمانده خودش می‌دانست و واقعا هم اولین فرمانده کل سپاه بدر عراق بود اما اصلا ما در مورد این شهید کاری انجام نداده‌ایم. تلویزیون مستندهای داستانی فراوانی از تاریخ شفاهی‌ و کتاب‌های خاطرات می‌تواند تولید کند. بخش گنجینه و بخش اسنادی مرکز، در غنای فیلمنامه‌ها و بازنویسی آنها بسیار می‌تواند کمک کند. همچنین در معرفی کتاب‌های دفاع‌مقدس و پرداختن به دستاوردهای تخصصی دوران دفاع مقدس، درس‌ها و دستاوردهای دفاع‌مقدس با نگاه دانش‌افزایی در شبکه‌های تخصصی مثل شبکه چهار، شبکه خبر و شبکه مستند می‌تواند کمک کند. ما هم می‌توانیم نگاه توصیفی به دفاع‌مقدس داشته باشیم و حوادث را معتبر، مستند و با روایت معیار ارائه دهیم و این‌گونه هم نگاه تبیینی به سؤالات و شبهات داشته باشیم و هم نگاه دانش‌افزایی برای ادامه راهی که پیش‌رو داریم؛ از همین دفاع‌مقدس می‌شود نظریه و دکترین درآورد و... خلاصه این ظرفیتی است که خدمت شما مطرح کردم‌. ما درصدد خدمت هستیم و مشتاقیم تا رسانه‌ملی از این سرمایه ملی، استراتژیک، بی‌مانند و بی‌بدیل که در اختیار ماست، استفاده کند. 

گنج  دفاع‌مقدس با جواهرات گوناگون 

بخشی از گنجینه صوتی - تصویری دفاع‌مقدس مربوط به مجاهدت گروه‌های تصویربردار صداوسیماست.
برای هر عملیات، یک کتاب اطلس داریم. اطلس‌های جنگ را در هیچ نقطه از کشور سراغ نداریم.
روزشمارهای جنگ ایران و عراق مشابه ندارند.
تاریخ شفاهی فرماندهان گنجینه‌ دیگری در کنار گنجینه اسناد صوتی و متنی.
کتاب «محصلان مدرسه عشق» با موضوع نقش دانش‌آموزان در دفاع مقدس. 
۱۰۰ جلد کتاب مرکز توسط معاونت صدای جمهوری اسلامی و ایرانصدا، صوتی شده است.
نتوانستیم انقلاب، دفاع‌مقدس و مقاومت را به گفتمان مسلط تبدیل کنیم.
۴۰۰ پژوهشگر با مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس کار می‌کنند. 
سه استودیو تاریخ شفاهی فرماندهان را ثبت و ضبط می‌کنند.​​​​​​​