آقایان! شرح پریشانی تالاب گوش کنید

این دریاچه با مساحتی حدود 5000 هکتار و با ارتفاع ۸۲۰ متری از آب‌های آزاد در کنوانسیون رامسر به‌عنوان تالاب بین‌المللی ثبت و در تقسیم‌‌بندی مناطق جزو مناطق حفاظت‌شده محسوب می‌شود.

دوره خشکی دریاچه پریشان از سال ۱۳۸۸ به‌دلیل کمبود بارندگی و حفر صدها چاه مجاز و غیرمجاز در اطراف آن برای استفاده در امور کشاورزی آغاز شد و حالا بعد از گذشت سال‌ها، این زیست‌بوم به یک منبع تولید ریزگرد تبدیل شده است.

سال‌های آخر دهه 80 بود که گفتند ۹۰درصد تالاب پریشان در استان فارس خشک شده و با این‌که مسئولان مثل همیشه نمایش احیا را شروع کردند، حالا در ابتدای قرن جدید رسما خبر خشک‌شدن این تالاب اعلام شد تا آقایان از این به بعد به فکر چاره‌ای برای ریزگردهای حاصل از این اتفاق ناگوار باشند.

ریزگردهای برخاسته از بستر تالاب پریشان، شهرستان کازرون و شهرهای همجوار آن را تحت تأثیر قرار داده تا معلوم شود در طول دهه 90 هیچ کاری برای احیای آن صورت نگرفته و پریشان وارد مرحله جدیدی از بحران‌های زیست‌محیطی شده است. بحرانی که کم‌کم تمام فارس را در بر خواهد گرفت.

هوای سمی در حلق گیاهان

اردیبهشت‌ماه امسال و علی‌رغم این‌که مدت‌ها بود هشدارهایی از سوی پایگاه پژوهش و اطلاع‌رسانی تالاب بین‌المللی پریشان درخصوص خطرات و تهدیدهای خشکی تالاب داده شده بود، به یکباره با وزش باد نسبتا تندی، ریزگرد و خاک بستر تالاب پریشان به هوا برخاسته و آلودگی هوا و کاهش دید را به همراه داشت.

طبق گفته فعالان محیط‌زیست بلندشدن خاک از بستر تالاب نتیجه چرای بی‌رویه دام و تردد وسیله نقلیه است که باعث ازبین‌رفتن پوشش گیاهی و کوبیده و پودرشدن خاک شده. در این شرایط با وزش بادهای موسمی طی فصول مختلف سال خاک از بستر دریاچه بلند و همراه با جهت وزش باد به حرکت درمی‌آید. کافی است چند ساعت وزش باد ادامه داشته باشد تا با هجوم گردوخاک به روستاها و شهرهای اطراف آنها را فرا بگیرد.

هربار که ریزگردها در هوا به حرکت درمی‌آیند، راه نفس مردم اطراف تالاب بسته می‌شود. این ذرات معلق همه چیز را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند و حتی محصولات کشاورزی دیگر توان مقاومت در مقابل آنها را ندارند.

افزایش مراجعات مردم به درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها هم حکایت از تاثیرات منفی این ریزگردها بر سیستم بدنی و سلامت آنها دارد.

هرچند استاندار فارس در کارگروه حفظ و نگهداری تالاب‌های استان که در دی‌ماه سال گذشته برگزار شد عنوان کرد در سفر رئیس‌جمهور به فارس اعتبار ویژه‌ای برای حفظ و احیای تالاب‌های بختگان و پریشان در بودجه سال ١۴٠١ لحاظ شده است تا بتوان نسبت به اجرای طرح‌های احیایی در این مناطق اقدام کرد اما اتفاقات اخیر نشان می‌دهد نه تصمیمی اتخاذ شده و نه کاری پیش رفته.

بی‌توجهی روی بی‌توجهی

چند روزی است که دوباره گردوغبار از بستر خشک دریاچه پریشان بلند شده و آسمان کازرون و محیط اطراف آن را تیره‌وتار کرده است.

از اوایل هفته جاری وقتی وزش باد در کازرون شروع شد، ذرات خاک هم به هوا برخاست و همین امر موجب سخت‌شدن زندگی مردم و کاهش دید رانندگان در جاده ورودی این شهر شد.

خشکی تالاب بین‌المللی پریشان از مهم‌ترین علل فعال‌شدن کانون‌های داخلی گردوغبار و ریزگردهاست. ذرات معلق حاصل از بستر خشک این تالاب پس از برخاستن مسافت کمی را طی می‌کنند که به مناطق مسکونی و روستاهای اطراف برسند اما شدت خطر آنها به این دلیل بیشتر است که از میان شهر کازرون با تراکم جمعیت بالا عبور می‌کنند.

در همین رابطه محسن عسگریان، کارشناس محیط‌زیست به جام‌جم می‌گوید: «تالاب بین‌المللی پریشان از کانون‌های دارای پتانسیل ریزگردها و تشدیدکننده آلودگی هواست که با استمرار خشکی سفره‌های زیرزمینی، چرای بی‌رویه دام و … احتمال فعال‌شدن آن شدت گرفته است.»

وی با تاکید بر این‌که بلندشدن این ریزگردها که حاوی گوگرد و مواد سمی است باعث آلوده‌شدن و ازبین‌رفتن محصولات کشاورزی می‌شود، تصریح می‌کند که بیمارشدن مردم منطقه و افزایش مصرف آب برای ازبین‌بردن این گردوغبار در صنعت کشاورزی و مصرف خانگی از دیگر معضلات حضور این مهمانان نامیمون است.

تالابی با صدها هزارتن گوگرد

در مورد تالاب پریشان باید گفت که این زیست‌بوم، به‌واسطه میلیون‌ها سال زیست جانوری و گیاهی و انباشت لاشه‌های این جانوران مملو از مواد آلی و معدنی بوده و حالا پس از خشکی، بستری پوشیده ازصدها هزار تن گوگرد است.

پهنه 5000 هکتاری تالاب پریشان از غرب به روستاهای پوزه‌بادی، پل آبگینه، شهرنجان، ایازآباد، زوالی و از شرق به دهستان فامور، روستای ملأاره، قلعه‌نارنجی و … متصل است. تقریبا ۱۲هزار سکنه در ۱۸ روستای حاشیه این تالاب زندگی می‌کنند که معیشت این افراد از کشاورزی با منبع تغذیه‌کننده آب تالاب است. این برداشت بی‌رویه از منابع آبی برای کشاورزی یکی از مهم‌ترین عوامل خشکی این تالاب بین‌المللی بوده است.

این جمعیت ساکن حاشیه تالاب پریشان از 9000 هکتار اراضی کشاورزی و باغی در اطراف تالاب پریشان استفاده و ارتزاق می‌کند که این اراضی سالانه ۴۰میلیون آب از سفره‌های زیرزمینی منطقه خارج می‌کند.
این در حالی است که در تراز بلندمدت 40ساله ورودی آب به سفره‌ها متوسط ۳۱ میلیون مترمکعب بوده است.

مدیر پایگاه پژوهش و اطلاع‌رسانی تالاب بین‌المللی پریشان با بیان این‌که مهم‌ترین معضل تالاب پریشان ریزگردها هستند، به جام‌جم می‌گوید: «ریزگردها در فصل خشکی و گرما مهم‌ترین نگرانی ما هستند. در سال گذشته این ریزگردها از تیر و خردادماه آغاز شده بود اما توده‌های ریزگرد که در سال‌جاری وجود دارد به‌دلیل خشکی بستر، عدم پوشش گیاهی، چرای بی‌رویه دام غیرمجاز در بستر تالاب از اردبیهشت‌ماه شروع شده است.»

محمدجواد سیاح‌پور ادامه می‌دهد: «یکی از مهم‌ترین مباحث امروز این است که مردم و نهادهای دولتی با مشاهده این ریزگردها بیدار شوند و اولین گام برای جلوگیری از افزایش این مشکل توقف چرای دام در بستر تالاب با همت مردم و کمک نهادهای نظارتی است.»

ریزگردها همراه با وزش باد جابه‌جا می‌شوند که اولین اثرات آنها بر جامعه محلی اطراف است که به مرور زمان تنفس انسان‌ها را مختل و خاکی که بر پوشش گیاهی ازجمله بوته‌های محصولات کشاورزی و برگ درختان می‌نشیند باعث کاهش امکان فتوسنتز، ضعف گیاه و کاهش تولید محصول می‌شود که پس از مدتی به مرگ گیاه و درخت منجر خواهد شد. همچنین این ریزگردها می‌توانند بر پوشش‌های گیاهی مرتعی و جنگلی اطراف حوضه آبریز تالاب پریشان تأثیر جبران‌ناپذیری بگذارند.