صفر تا 100 تغییرات در بخش‌ های خبری

اتفاقاتی که اخیرا در بخش‌های خبری شاهد هستیم بر‌اساس چه معیارهایی رخ داده و چه اهدافی را دنبال می‌کنید؟

هر بنگاه خبری در دنیا دو هدف اصلی را در دستور کار خودش قرار می‌دهد؛ اولین نکته سرعت در انتقال اطلاعات و دوم کاهش هزینه‌هاست. طبعا حوزه خبر رسانه ملی هم‌چنین دستور کاری را دارد؛ چرا که در دهه سوم قرن 21 باید گردش اطلاعات در سریع‌ترین زمان ممکن در اختیار مخاطب قرار بگیرد. پیش از این ساختار حوزه خبر در صداوسیما ساختار بروکراتیک و ساختار اداری بود. این ساختار باید به یک ساختار پویای خبری و چابک برای سرعت بخشیدن در پوشش رخدادها تبدیل شود. هم‌زمان باید در چهار وجه آن تغییراتی صورت بگیرد که یکی از آنها، تغییرات در ساختار خبر و چارت تشکیلاتی است. دوم تغییرات در محتوا، سوم هم‌افزایی نیروی انسانی و چهارم هم تغییرات در ابزارها و امکانات و فناوری هست. اینها در گذر زمان به مرور در برخی از این چهار حوزه صورت گرفته اما متناسب با نیاز روز این اتفاق نیفتاده است. بنابراین یکی از بحث‌های جدی هم‌افزایی نیروی انسانی است. از این جهت که در حوزه معاونت سیاسی که مسؤولیت خبر را برعهده دارند، بخشی از خبرنگاران در شبکه خبر مستقر بودند و بخشی دیگر در خبرگزاری صداوسیما و عده‌ای دیگر از خبرنگاران در رادیو و حتی در مقطعی در پخش اخبار سیما مستقر بودند. این موضوع در حوزه دبیران و سردبیران هم اتفاق افتاده بود که بخشی از آنها در همین چهار حوزه یعنی پخش اخبار سیما، شبکه خبر، اخبار رادیو و خبرگزاری صداوسیما مستقر بودند. این موضوع در مورد تصویربرداران و البته تدوینگران هم صدق می‌کرد و آنها نیز چنین وضعیتی داشتند؛ لذا یکی از موضوعات این بود که این هم‌افزایی برای گسترش تور خبرگیری در صداوسیما صورت بگیرد.

منظور از تور خبرگیری چیست؟

یعنی این‌که روزانه ممکن است در تهران که پایتخت است، حدود 70 یا 80 برنامه خبری اتفاق بیفتد که نیاز داشته باشد خبرنگاران در کانون آن رویداد حضور داشته باشند. این می‌تواند در چارچوب مسابقات ورزشی، مصاحبه‌های مطبوعاتی یا افتتاحیه‌ها و رویدادهایی که روزمره اتفاق می‌افتد، باشد. اما در خبرگزاری تعداد خبرنگاران و تیم خبری شامل دوربین و امکاناتی که هست طبعا به این تعداد نیست. بنابراین خود به خود امکان پوشش خبری بخشی از آنها وجود نداشت. متقابلا در کنارش شبکه خبر تعدادی خبرنگار و تصویربردار داشت که آنها هم تعدادشان به اندازه پوشش این رویدادها نبود. از این‌رو بیشتر اوقات اتفاق می‌افتاد که برای یک رویداد هم خبرگزاری صداوسیما با لوگوی خودش، خبرنگار و تصویربردار خودش می‌رفت و هم این‌که همزمان شبکه خبر با خبرنگار و تصویربردار خودش برای پوشش این رویداد اقدام می‌کرد. اما در کنارش چندین رویداد اتفاق می‌افتاد که نه خبرگزاری صداوسیما حضور داشت و نه خبرنگار شبکه خبر.

پس با این اتفاق یعنی برخی رویدادها از دسترس خارج می‌شد و پوشش داده نمی‌شد؟

بله، این باعث می‌شد بخشی از رویدادها از دسترس خارج شده و خبرنگاران نتوانند آنها را پوشش بدهند. هم‌افزایی باعث می‌شود مدیریت متمرکزی داشته باشیم. یعنی تعداد خبرنگاران که متشکل از خبرنگاران رادیو، شبکه خبر و خبرگزاری صداوسیما هستند مدیریت واحدی پیدا کنند و این امکان وجود داشته باشد که تعداد بسیاری از رویدادها پوشش داده شود و این معنای گسترش تور خبرگیری است.

منظورتان این است که این ادغام باعث می‌شود که در راستای کیفیت این اتفاق بیفتد و همه رویدادها به شکل یکسان پوشش داده شود؟

واژه ادغام اصلا واژه مناسبی برای این موضوع نیست؛ بلکه هم‌افزایی است. ادغام یعنی یکی از این واحدها در دیگری چنان هضم می‌شود که هویتش از بین می‌رود. در صورتی که در این هم‌افزایی که صورت می‌گیرد، هویت‌ها باقی مانده است. یعنی الان در شبکه خبر به‌عنوان تنها شبکه اطلاع‌رسانی صداوسیما که به لحظه رویدادها را پوشش می‌دهد، برنامه دارد. به همین دلیل شبکه خبر و خبرگزاری سر جای خودشان قرار دارند و خبرگزاری کار پردازش خبر را انجام می‌دهد. بنابراین نه شبکه خبر در خبرگزاری ادغام شده و نه خبرگزاری در شبکه خبر. بنابراین وضعیتی که الان وجود دارد این است که برای یک رویداد مشابه یک خبرنگار و یک تصویربردار از خبرگزاری می‌رود و یک خبرنگار و یک تصویربردار از شبکه خبر؛ بنابراین اگر یکی شود، طبعا هزینه‌ها کاهش پیدا کرده و سرعت افزایش پیدا می‌کند.

در حال حاضر چه اتفاقی برای پژوهشگران رخ می‌دهد، آنها قرار است چه کمکی به خبرنگاران برای رویداهای خبری داشته باشند؟

یکی از پشتیبانان خبر پژوهشگران هستند که پیش از این پژوهش یک اداره کل جدا از خبرگزاری بود و آنها برای خودشان پژوهش انجام می‌دادند که ممکن بود خبرگزاری به اندازه کافی نتواند از توان آنها استفاده کند؛ چرا که آنها دو مجموعه مجزا بودند. یعنی آنها چند روز روی یک رویداد کار کنند و بعد حاصل آن پژوهش را به ما ارائه کنند. در صورتی که آن خبر در عمل زمانش گذشته بود و قابلیت استفاده را نداشت. الان آن پژوهشگران در گروه‌های تخصصی که ما شکل دادیم، تجمیع شدند. بنابراین وقتی می‌خواهیم مثلا درباره صنعت خودرو گزارش بزنیم، بلافاصله آنها سابقه این قضیه، آسیب‌ها و چالش‌ها را در اختیار خبرنگاران قرار می‌دهند تا آن خبرنگار بتواند بی‌زحمت و بی‌درنگ از آن استفاده کند. نکته بعدی گروه‌های تخصصی است که شکل گرفته. زمانی این ظرفیت وجود داشت که یک نفر بتواند علوم عقلی و نقلی یا آفاق و انفس را در یک دوره کوتاه یاد بگیرد. الان کارها به‌قدری تخصصی شده که یک خبرنگار نمی‌تواند در عین حال که خبر دفاعی را پوشش می‌دهد، خبر سیاسی‌، پزشکی و ورزشی را هم پوشش بدهد. پیشتر ما پنج گروه تخصصی در خبرگزاری صداوسیما شامل گروه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و اجتماعی داشتیم اما در حال حاضر گروه‌ها افزایش و تخصصی‌تر شده‌اند.

از چه زمانی این اتفاق برای گروه‌های خبری رخ داده و در حال حاضر چند گروه خبری داریم و با چه هدفی شکل گرفته است؟

از سه چهار هفته پیش این گروه‌ها به 35 گروه تقسیم شده است. به این صورت که قبلا گروه اقتصادی یک سردبیر واحد داشت اما الان گروه اقتصادی ما به یک گروه بورس، یک گروه صنعت و معدن، یک گروه بانک و بیمه، یک گروه بازار و تجارت، یک گروه مسکن و شهرسازی و یک گروه حمل و نقل تبدیل شده است. بنابراین گروه اقتصادی هم متفاوت از قبل شده است. یعنی کسی که در حوزه اقتصاد کلان خبرنگار است، حتما متفاوت از خبرنگاری است که در حوزه بورس فعالیت می‌کند، چرا که شاید 10 سال پیش بورس دغدغه مردم نبود اما الان دغدغه است؛ بنابراین باید خبرنگار متخصص بورس داشته باشیم که اطلاعات مناسب در اختیار مردم قرار بدهد. به همین دلیل گروه‌های تخصصی شکل گرفته است.

آیا این اقدام در بخش خبرهای خارجی هم پیش آمده است؟

حوزه اخبار خارجی هم همین حالت است. یعنی گروه رسانه‌های بیگانه، گروه مترجمان و گروه اخبار بین‌الملل که این سه گروه با سه سردبیر در اخبار خارجی فعالیت می‌کنند. این در حوزه تولید خبر است اما در حوزه انتشار خبر ما شاهد این بودیم که برخی از بخش‌های خبری به صورت موازی‌کاری صورت می‌گرفت. مثلا تیتر امشب در شبکه خبر برنامه گفت‌و‌گو‌محور است که از ساعت 22 و 15دقیقه تا 23 پخش می‌شود. بعد در شبکه 2 گفت‌و‌گوی ویژه خبری در ساعت 22 و 30 دقیقه بود. این دو مدیریت واحد دارند؛ چون هر دو زیرمجموعه معاونت سیاسی هستند. به همین دلیل لازمه هر برنامه گفت‌وگو محور این است که باید بهانه خبری داشته باشد. یعنی به آن رویداد در آن روز خاص در بخش‌های خبری پرداخته شده باشد. به همین دلیل بیشتر اوقات اتفاق می‌افتاد موضوع گفت‌وگوی ویژه خبری با موضوع تیتر امشب یکی بود و نمی‌شد انتظار داشت مردم هر دو را تماشا کنند. بنابراین باید برای این موازی کاری تدبیر می‌شد و تدبیرش این بود که به جای گفت وگوی خبری شبکه دو، الان تیتر امشب با عنوان گفت و گوی ویژه، همزمان از شبکه دو و خبر پخش می‌شود. از این رو مخاطب می‌تواند ساعت 21 تا 21و45 دقیقه خبر را ببیند و بعد گفت‌وگوی ویژه شروع می‌شود. بعد هر کسی که خواست ادامه بحث را مشاهده کند آن را از شبکه خبر دنبال می‌کند. از این رو این تدبیر در چارچوب حذف دیگری نبوده بلکه در چارچوب مدیریت هوشمند کنداکتور صورت گرفته که از موازی کاری‌ها جلوگیری کند. در برخی بخش‌های خبری دیگر هم این مدیریت هوشمند و یکپارچه انجام شده است. بنابراین هیچ ادغامی صورت نگرفته است.

طبق همین کنداکتور هوشمندانه‌ای که در بخش خبر می‌چینید، در روزهای آینده تغییرات دیگری خواهیم داشت؟

در روزهای آینده شاهد تغییرات خاصی نخواهیم بود اما برنامه‌ای هست که در آینده بخش‌های خبری تخصصی ایجاد شود یا این‌که کنداکتور باید حالت انعطاف پذیری داشته باشد. از این رو ممکن است طبق روالی که همه شبکه‌های دنیا دارند، برنامه‌های تازه‌ای تولید شود اما اتفاق خاصی که به حذف برخی بخش‌های خبری در شبکه‌های دیگر منجر شود، حداقل الان مد نظر نیست. یعنی همه چیز در چارچوب یک برنامه‌ریزی انجام می‌شود.

در آینده این پویایی و به روزرسانی هر چند وقت یک‌بار در بخش خبر صورت خواهد گرفت؟

یک خبر برای این‌که در کنداکتور قرار گیرد، باید سه پایه اصلی و سه مؤلفه اصلی داشته باشد. یکی این‌که ارزش خبری دارد یا نه. یعنی هر رویدادی را نمی‌توان از تلویزیون پخش کرد، چون ممکن است افرادی که مایلند آن را دنبال کنند، تعداد کمی باشند بنابراین فراگیر بودن آن خبر مهم است. دوم این‌که آیا مخاطب مایل به پیگیری آن هست یا نه؟ سوم این‌که در چارچوب اسناد بالادستی هست یا خیر؟ چراکه در دوره جدید ما چند موضوع را در حوزه محتوا دنبال می‌کنیم که یکی از آنها سندمحور بودن است. یعنی معتقدیم گزارش‌ها، رویدادها و جریان‌های خبری که ایجاد می‌شود، باید مبتنی بر یک سند بالادستی باشد.

در این باره مثالی می‌زنید؟

مثلا وقتی ما برای انتخابات تبلیغ می‌کنیم، مردم شرکت می‌کنند و نماینده‌ها وارد مجلس شده و طرح و لایحه‌ای را به قانون تبدیل می‌کنند. اما گاهی اوقات این قانون بر زمین می‌ماند. مثلا درباره تصرف سواحل و قوانینی که وجود دارد، چند سال است مانده. از این رو رسانه باید با جدیت بیاید و این قانونی را که چند سال روی زمین مانده، مطالبه کند و زمینه برای اجرای آن مهیا شود.

یعنی شما معتقدید رسانه کنار دولت قرار بگیرد و قوانین را مطالبه‌گری کند؟

خوشبختانه دولت، مجلس و قوه قضاییه در این زمینه‌ها یعنی اجرای قانون کاملا همسو هستند. از این رو، اگر رسانه هم وارد میدان شود، حتما می‌توان سریع‌تر قانون به زمین مانده را به مرحله اجرا در آورد. یا بحث مجوزها کسب‌وکار که کشور ما نیاز به اشتغال‌زایی فراوان دارد. یکی از موضوعاتی که مانع اشتغال‌زایی می‌شود، بحث مربوط به تاخیر در دادن مجوزهای کسب‌وکار است. در صورتی که همه نهادها تاکید بر اجرایی شدن این قانون دارند بنابراین با جریان‌سازی رسانه‌ای، قانونی که زمین مانده را می‌توان به مرحله اجرایی رساند. از این رو رسانه در این زمینه هم می‌تواند فعالیت‌های مؤثری داشته باشد. البته موضوعات فراوانی هست که می‌تواند در اولویت قرار گیرد و زمینه اجرای آن را فراهم کرد. این در حوزه محتواست. در حوزه فرم و شکل هم تلویزیون چون مبتنی بر تصویر است، باید زیبایی شناسی تصویر را هم رعایت کند. همه رسانه‌ها در دنیا گاهی گرافیک و رنگ ودکور را هم تغییر می‌دهند، چون خبر صرفا این نیست که فقط اعلام شود بلکه خبر در تلویزیون باید مبتنی بر سرعت، خلاقیت و زیبایی شناسی باشد البته آموزش یکی از رکن‌های اساسی در این زمینه است که باید دانش همه کسانی که در حوزه خبر فعالیت می‌کنند به‌روز شود.

گروه رسانه روزنامه جام جم