ابتکار شبکه 3 در پخش انیمیشن با محوریت احکام

برخی مواقع هم فراموش می‌کنیم نماز آیات را چطور بخوانیم و درچه مواردی ضرورت دارد این نماز خوانده شود یا این‌که اگر پولی را در خیابان پیدا می‌کنیم حکمش چه می‌تواند باشد؟ آیا باید به صندوق صدقات بیندازیم یا این‌که به دنبال صاحب آن باشیم؟ به هر حال تعداد چنین سوالاتی کم نیست و همیشه با علامت سوال‌هایی رو‌به‌رو می‌شویم که پاسخ صحیح برای آن نداریم.

به همین دلیل شبکه سه در تازه‌ترین اقدام دست به تولید آیتم‌های کوتاه در قالب انیمیشن زده و در این آیتم‌ های یک دقیقه‌ ای احکام را با ساده‌ترین زبان توضیح می‌دهد.

در واقع گروه سازنده این آیتم‌ها که پخش آن از چندی پیش از شبکه سه شروع شده، تلاش کرده با بهره بردن از یک قالب جذاب تلویزیونی نه تنها فرمت کار را برای مخاطب جالب کنند، بلکه با تماشای این آیتم‌های کوتاه، پاسخ های صحیح برای سوالات شرعی‌شان را دریافت کنند.

ضمن این‌که با تماشای چنین آیتمی روی موضوع تامل و خودشان هم در این باره تحقیق کنند. با رضا صیادی، تهیه‌کننده آیتم‌های احکام به زبان ساده و مجید خسرو‌انجم، کارگردان درباره جزئیات تولید این پروژه صحبت کرده‌ایم.

چطور به فکر تولید چنین کاری افتادید که در قالب آیتم‌های کوتاه یک دقیقه‌ای پاسخگوی سوالات شرعی مردم باشید؟

من و آقای مجید خسروانجم که از دوستان قدیمی من هستند تاکنون در حوزه‌های مختلف همکاری داشتیم و در گونه‌های مختلف، آثار فرهنگی تولید کردیم. من از گذشته دغدغه ساخت اثری فرهنگی با محوریت احکام به زبان ساده را داشتم. حتی از زمانی که سردبیر همشهری آیه بودم این دغدغه را دنبال می‌کردم که به ساده‌ترین روش، احکام را برای مردم توضیح بدهیم که زبان آن قابل فهم برای عموم مردم باشد تا آنها پاسخ صحیح برای سوالات شرعی‌شان را دریافت کنند. تا این‌که این ایده را با مجید خسروانجم در میان گذاشتم و با هم در این‌باره گپ و گفت داشتیم. بعد از چالش‌های موثر درباره موضوع به این نتیجه رسیدیم که آیتم‌هایی در قالب انیمیشن برای مردم تهیه کنیم. یک نمونه متن را نوشتیم و یک آیتم تولید کردیم و به دوستانم در گروه معارف شبکه سه که همیشه در این حوزه دغدغه‌مند هستند، ارائه کردیم. آقای سید‌محمد‌حسین میری، مدیر گروه معارف شبکه سه وقتی نمونه کار ساخته شده را دید خیلی پسندید و گفت کار خوبی شده و شبکه سه از این کار حمایت خواهد کرد. بعد از توافق‌های صورت گرفته ما تولید این کار راشروع کردیم و از چندی پیش در جدول پخش شبکه سه قرار گرفت. دانیال معمار نویسنده، مجید خسروانجم طراح و کارگردان است.

هر یک از مراجع حکم‌شان برای مسائل شرعی متفاوت است. وقتی قرار شد این کار را تولید کنید برای پرداختن به احکام نظر کدام‌یک از مراجع را مد نظر قرار دادید و این اختلالی برای مردم که هر کدام مرجع تقلیدشان فرق دارد، ایجاد نمی‌کند؟

قبل از ساخت آیتم‌های احکام به زبان ساده این موضوع را مد نظر قرار دادیم و تلاش ما این بود به مسائلی بپردازیم که علما اجماع دارند و نظرشان یکی است. بنابراین سراغ موضوعاتی که اختلاف نظر است، نرفتیم و روی موضوعات اجماع متمرکز شدیم تا خدای ناکرده در اعمال مردم هم اختلالی ایجاد نشود و خدشه‌ای وارد نگردد. بنابراین رویکرد اصلی ما این بوده که سراغ مسائل اختلافی نرویم، اما یک ملاک اصلی هم برای برنامه در نظر گرفتیم و فتوای مقام معظم رهبری در مسائل شرعی معیار ما باشد و حکم حضرت آقا را در نظر گرفتیم.

درباره تحقیق و نگارش این کار بگویید که در ابتدا این روند تمام شد و بعد شروع به ساخت کردید یا همزمان ادامه دارد؟

تیم تولید با تمام قوا مشغول کار است و از آنجا که پخش این آیتم‌ها در جدول پخش شبکه سه قرار گرفته، همزمان با تحقیق و نگارش تولید هم ادامه دارد. البته ما با توجه به حساسیت موضوع روی بحث تحقیق و نگارش به شدت جدی هستیم و تلاش می‌کنیم تا کار به موقع آماده پخش شود.

تعداد مسائل احکام شرعی کم نیست و نکته قابل تامل این است که شما معیارتان برای پرداختن به موضوعات بر طبق رساله نیست و اگر نگاهی به رساله داشته باشیم شما پراکنده به موضوعات رساله پرداخته‌اید. معیارتان برای انتخاب موضوعات چه بود؟

بله، همانطور که شما گفتید ما پراکنده به موضوعات پرداخت می‌کنیم و مثل رساله جلو نیامدیم. چون رساله مسیری دارد و ابتدا با احکام تقلید شروع می‌شود و بعد به موارد دیگر می‌پردازد. ما ادبیات رساله را در کار داریم اما تقسیم‌بندی موضوعات متفاوت است. در واقع ما سعی کردیم در این آیتم‌ها بیشتر به مسائل مبتلا به مردم بپردازیم که با سوالات بسیاری رو‌به‌رو می‌شوند. به همین دلیل شما احساس کردید موضوعات پراکنده است. نگاه ما این است که به مجموعه‌ای از مسائل عبادی، مناسکی، اخلاقی و اجتماعی بپردازیم تا هم برای مخاطب تنوع داشته باشد و هم پاسخگوی سوالات‌شان باشیم که در چنین حوزه‌هایی زیاد است.

پس با این تعریف دست روی موضوعاتی گذاشتید که مردم بیشتر برایشان شبهه ایجاد می‌شود؟

بله. در فقه، مسائل مهم کم نیست اما ممکن است از یک موضوع در یک جمع یک میلیون نفری فقط سه نفر سوال داشته باشند اما در مساله‌ای دیگر از یک جمع یک میلیون نفری ۹۲۰ هزار نفر سوال دارند. بنابراین ما موضوعاتی را انتخاب کردیم که بیشتر مردم سوال دارند و علاقه‌مند هستند درباره آن بیشتر بدانند.

هر آیتم که از شبکه سه پخش می‌شود، چند بازپخش دارد و این‌که آیا قرار است از شبکه‌های دیگر هم روی آنتن برود؟ چون با توجه به مسائل مبتلابه مردم بهتر است از دیگر شبکه‌های سراسری هم روی آنتن برود.

هر آیتم که از شبکه سه پخش می‌شود دو تا سه بار هم بازپخش دارد. البته بعد از پخش شبکه‌های دیگر هم این تمایل را داشتند اما در این باره من تصمیم گیرنده نیستم و چون کار برای شبکه سه است، آنها باید در این باره نظر بدهند. دلیل این‌که قرار شده هر آیتم دوتا سه بار هم بازپخش شود به این خاطر است که ریتم آیتم‌ها تند است و ممکن است مخاطب برای بار اول کاملا متوجه همه موضوع نشود، به همین دلیل برای این‌که هر مساله‌ای در ذهن مخاطب جا بیفتد دو تا سه بار بازپخش می‌شود.

به نظرم ریتم گفتار در این آیتم‌ها خیلی تند است. به ویژه در بخش حساب و کتاب نماز قضا. من به عنوان مخاطب وقتی این بخش را می‌دیدم، به دلیل ریتم تند خیلی از موضوعات را متوجه نشدم. به نظرتان بهتر نیست ریتم گفتن احکام آرام‌تر باشد؟

نگاه ما این است که مسائل شرعی را برای مردم توضیح دهیم. البته ما هنوز روی شکیات نماز کار نکردیم، زیرا خیلی پیچیده است. در واقع ساده‌سازی احکام به زبان ساده کار راحتی نیست که شما در یک دقیقه موضوع را باز و جمع کنید. ما برای حفظ جذابیت این کار در رسانه، زمان کوتاه یک دقیقه تا یک دقیقه و ۲۰ ثانیه را انتخاب کردیم.

اگر ریتم آیتم‌ها تند است اما در نظر گرفته‌ایم هر موضوع دو تا سه بار بازپخش شود. بنابراین مخاطب می‌تواند متوجه شود. ضمن این‌که هدف دیگر ما این بوده که مردم با تماشای این کار ،خودشان هم روی همان حکم شرعی تامل کنند و بعد از تماشای آیتم جست‌وجوی فردی هم داشته باشند. در واقع ما می‌خواهیم ذهن مردم به کنجکاوی هم گرایش پیدا کند. کار رسانه همین است که موضوعات را به گونه‌ای مطرح کند که مخاطب بعد از تماشای اثر تامل هم درباره موضوع داشته باشد.

در هفته چند حکم شرعی پخش می‌شود؟

در هفته سه موضوع مستقل درباره احکام پخش می‌شود که هریک از موضوعات هم همان‌طور که تاکید کردم دو تا سه بار هم بازپخش می‌شود. با این روش احکام آرام آرام در ذهن مخاطب می‌نشیند.

با این‌که زمان زیادی از پخش آیتم‌های احکام به زبان ساده نمی‌گذرد اما در شبکه‌های مجازی هم وایرال شده است، خودتان از ابتدا طراحی کرده بودید یا اقبال کاربران منجر به چنین اتفاقی شد؟

از زمانی که آیتم احکام به زبان ساده از شبکه سه پخش شد به شدت مورد توجه مردم قرار گرفت و در فضای مجازی وایرال شد. البته باید به این موضوع تاکید کنم که ما از ابتدا طراحی جدی برای فضای مجازی نداشتیم و تنها کاری که در این باره انجام دادیم این بود که در صفحه برنامه عقیق که داریم، آیتم‌های احکام به زبان ساده هم منتشر کردیم و صفحه رسمی این برنامه را در این صفحه قرار دادیم. اما این تمایل از طرف مردم بیشتر بوده که به دلیل علاقه‌مندی این آیتم‌ها را در شبکه‌های مجازی بارگذاری کرده و وایرال شده است. نکته جالب این است که این آیتم‌ها شناسنامه ندارد. یعنی ما تیتراژ نداریم و نام عوامل هم ذکر نمی‌شود اما هر یک از دوستان خودجوش و به طرقی من را پیدا کردند و با ارسال پیام نشان دادند که این کار مورد توجه‌شان قرار گرفته شده است. خدا را شکر می‌کنیم که این آیتم‌ها در میان مردم خوب جواب داده و مورد اقبال قرار گرفته شده است.

چطور شد قالب نقاشی با دست را برای احکام به زبان ساده در نظر گرفتید؟

به دلیل این‌که این تکنیک آقای خسروانجم است و در این گونه کار می‌کند. او برای ساخت این کار از تکنیک طراحی با دست استفاده کرد که اتفاقا خوب هم جواب داده و ترکیب توضیح احکام با زبان ساده همراه با طراحی دست جذاب شده است. مردم هم این قالب را دوست دارند و پسندیدند.

این آیتم‌ها در چند قسمت طراحی شده است و در هفته آتی قرار است به چه موضوعاتی بپردازید؟

برای فصل اول ما ۱۰۰ قسمت طراحی کردیم که هر آیتم بین یک دقیقه تا یک دقیقه و ۲۰ ثانیه پخش می‌شود. تا به امروز هم به موضوعاتی همچون حساب و کتاب نماز قضا، حکم پیدا کردن پول یا کالایی که روی زمین افتاده و ... پرداخته‌ایم. در هفته‌های آتی هم به نماز آیات، زمان شرعی قضا شدن نمازها، رکن ها و غیر رکن‌های نماز می‌پردازیم.

از تکنیک رئال موشن استفاده کردیم

مجید خسروانجم، طراحی و کارگردانی آیتم‌های احکام به زبان ساده را به عهده دارد. وی درباره تکنیک این آیتم توضیح می‌دهد: ۱۰ سالی است که رفقا، موشن گرافیک کار می‌کنند اما شش‌هفت‌سال پیش به ذهنم رسید که بخشی از موشن گرافیک را می‌توان رئال موشن اجرا کرد که این تکنیک هم در آیتم احکام به زبان ساده بهره بردیم.

البته این اتفاق برای اولین بار نیست و قبلا در برنامه ۱۸۰ درجه و دیگر پروژه‌ها استفاده کرده بودم. خدا روح‌ا... رجایی را بیامرزد چون او هم از ما خواسته بود برای ساخت کارهای کوتاه برای هلال‌احمر از این تکنیک استفاده کنیم. تا این‌که آقایان صفایی و رضا صیادی به من گفتند که از این تکنیک برای ساخت آیتم‌هایی در حوزه حدیث و احکام بهره ببریم. به هر حال کار شروع شد و همچنان ادامه دارد.

وی ادامه داد: از آنجا که باید کار را به موقع برای تلویزیون آماده کنیم سه گروه برای تولید داریم، و گرنه نمی‌رسیم انجام بدهیم. یک‌سری از احکام را من می‌نویسم و با آقای ابوالفضل باقری ضبط می‌کنیم و تعدادی کار را دانیال معمار و رضا صیادی می‌نویسند و انجام می‌دهند. در مجموع کار تولید با سه گروه باعث می‌شود زبان فرمی و محتوایی کار هم متفاوت بوده و برای مخاطب هم جاذبه داشته باشد. البته این کار نخ تسبیح هم دارد و این‌که این تکنیک با نگاه و نظارت خودم انجام می‌ شود.

در مجموع ظرایفی در بین است که به جذابیت کار کمک کرده است. به هر حال وقتی متن نوشته می‌شود و بخواهیم روی آن رئال موشن کار کنیم نیاز به اصلاحاتی دارد. بنابراین من تغییرات لازم را اعمال می‌کنم که اصالت کار به لحاظ فرم و کلام هم از بین نرود. در مجموع طراحی و ضبط هر آیتم ۱۰ تا ۱۱ ساعت طول می‌کشد و یک روز هم تدوین زمان می‌برد. در مجموع کار زمانبری است.

این کارگردان درباره این‌که آیا تا به امروز برای این پروژه با نقد منفی رو‌به‌رو نشدید؟ توضیح می‌دهد: خوشبختانه مورد اقبال قرار گرفت و من هم این انتظار را داشتم که آیتم‌های احکام به زبان ساده دیده شود، اما همیشه نقدهایی وجود دارد و عده‌ای خودشان را همه چیز دان می‌دانند. یکی از نقدهایی که شده این بوده که چرا تصویر مردی که نماز می‌خواند چاق و کچل است؟ چرا خوشتیپ نیست؟

مگر آدم‌های چاق و کچل نماز نمی‌خوانند که چنین نقدی می‌شود؟! به هر حال مهم نیست و اگر قرار باشد به چنین گفته‌هایی اکتفا کنم و کارم را تغییر بدهم اصالت آن را نمی‌توانم حفظ کنم. ضمن این‌که ما مشکلات دیگری هم داریم و این‌که خیلی از احکام مکتوب است و نمی‌توان رسانه‌ای کرد یا برخی احکام اختلافی هستند و نمی‌توان به آنها پرداخت، زیرا محل اختلاف بین علماست. حال در قسمت‌های جدید به احکام مختلف در حوزه تقلب، مسخره کردن و ... پرداخته‌ایم که برای مردم کاربردی و بستر اجتماعی دارد.

فاطمه عودباشی - رسانه / روزنامه جام جم