کتیبه‌های کمرنگ

معماری اسلامی، عاشورای مدرن
سازمان زیباسازی شهرداری در تهران و البته در مشهد سعی کرده‌اند، پوسترهای شهری مینیمال و مفهومی را اجرا کنند. پوسترهایی که شاید درباره موضوع دیگری می‌توانستند تاثیرگذار هم باشند، اما به نظر می‌رسد در این یک مورد موفق به تاثیرگذاری که نشده‌اند، هیچ ... در برخی موارد مخاطب را با حسی خنثی بدرقه کرده یا به اعتراض هم وا داشته‌اند. حالا ماجرا چیست و چرا طرح‌های مینیمال امسال نتوانسته‌اند مخاطب را راضی کرده و حال و هوای عاشورایی به شهر بدهند؟ بخشی از ماجرا را می‌توان در همین نکته دانست که حافظه ما نسبت به آیین‌های ایام محرم شکل گرفته است. کتیبه‌های قدیمی عاشورایی، خوشنویسی‌ها و هنرهای مشابه در حافظه جمعی ما شکل گرفته‌اند. هنرهایی که دارای المان‌هایی هستند که می‌توانند بهتر از هر چیزی بگویند محرم آمده است و این حال و هوا را به مخاطب خود هم منتقل کنند. جالب است سازمان زیباسازی شهرداری چند سالی است نشان داده قصد ترویج معماری ایرانی -اسلامی را در شهر دارد و چهره بسیاری از بناهای نوساز هم به همین واسطه تغییر کرده‌اند. آن وقت همین سازمان در تبلیغ ماه محرم امسال از فرهنگ ایرانی -اسلامی و موتیف‌های آشنا برای مخاطب فاصله گرفته است.
پیتزا به جای قیمه!
ما مردمان فرهنگی هستیم که وقتی وارد یک بنا مانند مسجد هم می‌شویم کاشیکاری‌ها و کتیبه نگاری ها، خطوط و موتیف‌های به کار رفته در آنها عمیقا جذبمان می‌کنند و درک آنها برایمان ساده است، حتی اگر نتوانیم درباره این موضوع حرف زده و دلایل مفصلی بیاوریم، در این نکته شکی نیست که حال خوشی داریم و می‌توانیم بگوییم در فضاسازی ای قرار گرفته ایم که می‌تواند حس آرامش لازم را به ما منتقل کند.
برای گفتن از عاشورا هم طبعا فضایی که برای مخاطب آشناست و در ذهنش شکل گرفته می‌تواند او را به تاثیر و تاثر وادارد. طبعا ورود به فضای هنر جدید ابزار خوبی برای برنامه‌های مناسبتی که ریشه در فرهنگ اسلامی و البته یک عمر پیشینه هنری دارد، نخواهد بود. مثلا فکرش را بکنید اگر به شما بگویند روز عاشورا قرار است به جای قیمه پیتزا بدهند، احتمالا خنده‌تان بگیرد یا ماجرا برایتان ملموس نباشد. ظهر عاشورا با نوع عزاداری و نذری‌های خاص خودش، با علم و کتل، زنجیرزنی و سینه‌زنی و دیگر آیین‌های مشابه در ذهن همه شکل گرفته است. آیینی اسلامی که باید برای تبلیغش هم سراغ هنر اسلامی رفت. امسال اما همه چیز در تهران و مشهد که تاکنون شهروندان هم اعتراض‌هایشان را اعلام کرده‌اند، به گونه‌ای پیش رفته که می‌شود گفت انگار در شهر محرم کمرنگ‌تر از سال‌های پیش است.

زینب مرتضایی فرد
ادبیات و هنر