برداشتن نقاب از چهره تاریخ‌سازان دوران

نگاه نو به سیر تحولات جهان
این برنامه از دریچه‌ای تازه به مسائل و رویدادهای تاریخی از زمان پیدایش یک کشور تا بروز یک انقلاب مردمی با همه زمینه‌های بسترساز آن ورود می‌کند. این چشم‌انداز جدید برای تماشاچیان کمتر مطلع دوران چالش‌برانگیز و جذاب است. چرا که تاکنون هیچ‌گاه نیاز یا فرصت چنین مکاشفه و دستاوردی را پیدا نکرده و از این دریافت‌های تازه به وجد می‌آید.
از ماجرای کشف آمریکا و همه اما و اگرهای تاریخی این مکاشفه جغرافیایی، تازه واردها در خاک مهمان چه جنایاتی در حق ساکنان چند صد ساله این سرزمین مرتکب شدند، چه قوانین نابه جایی برای برده‌داری ابداع و مرسوم کردند، چه جنگ‌ها و درگیری‌های داخلی و خارجی برای تصاحب خاک و ثروت اتفاق افتاد، چه نخبگان و اندیشمندانی با علم و قلم خود به تشکیل نظام سرمایه‌دارای کمک کردند... تا کم و کیف جنایات بزرگ بر سر راه انقلاب کبیر فرانسه، تنها بخشی از تلاش دوران برای دانش‌افزایی عمومی است.
این مطالب کمتر شنیده شده از تاریخ جهان، مخاطبان عام را به کنجکاوی و دانستن بیشتر ترغیب می‌کند.
چه‌بسا کم نباشد شمار افرادی که بعد از چند قسمت دیدن دوران به فکر مطالعه و افزودن بر دانش تاریخی خود بیفتند.
به همین دلیل، کلید خوردن تولید و پخش این نوع برنامه‌ها، می‌تواند علاوه بر روشنگری، باعث شود بینندگان به فقر سطح اطلاعات خود پی ببرند و به دنبال رفع این کمبود از مسیر مطالعه و تحقیق از میان منابع مکتوب برآیند.
از سویی برای چنین بینندگانی، حجم فشرده و پشت سرهم ارائه اطلاعات برنامه دوران زیاده از حد به نظر می‌رسد که می‌توانست با لحنی آرام‌تر و ساده‌تر به موشکافی انقلاب‌های جهان بپردازد و در فرصت محدود هر قسمت تنها بخشی از عوامل موجد یک انقلاب را طرح کند.
همین‌طور باید به بررسی همه جانبه این برنامه به زمینه‌های بروز انقلاب‌های اجتماعی از منظرهای گوناگون هنری، ادبی، دینی، سیاسی و اقتصادی اشاره کرد. این نگاه درون‌گرا و برون‌گرا به انقلاب‌های جهان، دید جامع‌تری را به بیننده دوران می‌دهد و توان مقایسه و نتیجه‌گیری دقیق‌تری با انقلاب کشور خودش پیدا می‌کند.
خسرو معتضد نیستند
کارشناسان و محققان مهمان دوران، تنه اصلی برنامه را سرو شکل می‌دهند. افرادی که از بین جوانان تحصیلکرده و باانگیزه هستند و برای دنبال کردن بحث‌های ثقیل تاریخی توسط مخاطبان جوان، نقطه قوت بسیار خوبی محسوب می‌شود؛ اتفاق مبارکی که در برنامه‌های سیما کمتر شاهد آن هستیم.
معمولا بینندگان، شاهد حضور محققان پخته و باتجربه در چنین برنامه‌هایی هستند که در سمت‌های علمی و اجرایی کشور مشغولند و از اعتبار بیشتری برای برنامه‌ای در رسانه ملی برخوردارند.
با وجود این که کارشناسانِ مهمان دوران از جنس «خسرو معتضد»ها نیستند اما به پشتوانه تحصیلات دانشگاهی و ماه‌ها تحقیق همه جانبه روی برهه‌های مختلف تاریخی، روی موضوع طرح شده تسلط کافی دارند. در پژوهش این برنامه بیش از ۶۰ نفر همکاری داشته‌اند و مدت یکسال پیش تولید آن به طول انجامیده است.
البته ترکیب این محققان جوان در کنار دکتر شاه‌حسینی، این خلأ احتمالی را پر می‌کند و جایی برای خرده گرفتن و کاستی نمی‌ماند. با این همه، دوران با سنت‌شکنی، از آن نوع برنامه‌های پیشگام است که نشان داده، وقتش رسیده به جوان‌ترها هم میدان داده شود تا خودی نشان دهند.
بدون شک یکی دیگر از جسارت‌های تیم برنامه‌ساز دوران، دعوت از محققان خانم در کنار آقایان است. این انتخاب شاید مهم‌تر از جوان‌گرایی متولیان برنامه باشد.
بخصوص قسمت آغازین دوران که اختصاص به انقلاب آمریکا داشت، با گروه تحقیق بانوان بسته شده بود و این حضور پررنگ و توانمند بیشتر از هر عاملی دوران را گزینه‌ای برای دنبال کردن توسط بانوان می‌کند.
مجری نه، اما به قدر کافی کارشناس
بخش بزرگی از بار معلومات برنامه را مجید شاه‌حسینی بر دوش می‌کشد. به‌رغم این که به وضوح مشخص است هماهنگی از پیش تعیین‌شده‌ای میان او و مهمانانش وجود ندارد، اما آمادگی ذهنی و حتی پیش‌نویس‌های آماده وی برای حضور در یک برنامه جدی رسانه‌ای غافلگیرکننده است. دانش جامع و تسلط وی بر طرح مسائل ریز و درشت و زوایای پنهان و ناپیدای هر ماجرای تاریخی برای بیننده جالب توجه است.
البته نیم‌نگاهی به سابقه علمی و اجرایی چند ساله این مدرس دانشگاه و مدیر امور فرهنگی و هنری از قبیل مدیر گروه فرهنگ و معارف اسلامی شبکه اول سیما، مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی و نگارش کتاب‌های ردپای زن اسطوره‌ای در سینما، آمریکا آغاز یک پایان، آخر‌الزمان و سینما و... کمی از میزان این حیرت کم می‌کند.
بعد از سطح اطلاعات شاه‌حسینی، توانایی وی بر ادبیات گفتاری متوازن با قاب رسانه ملی یکی دیگر از امتیازات حضور شاه‌حسینی در جایگاه مجری - کارشناس برنامه دوران است.
از آنجا که وی تجربه سال‌ها مدیریت در امور فرهنگی و رسانه‌ای را دارد، به زبان رسانه و مردم آشناست و به همین دلیل هرگاه وزن خوراک علمی ارائه شده از طرف محققان حاضر در برنامه سنگین‌تر از توان هضم یک برنامه عامه‌فهم می‌شود، با عبارات خود به ساده‌سازی مفاهیم و اصطلاحات پیچیده‌تر از قبیل پیوریتن‌ها، لژهای ماسونی و... می‌پردازد.
در جاهایی از برنامه به قدری سر‌وقت این‌گونه توضیحات را ارائه می‌دهد یا سؤالات بجا از مهمان می‌پرسد که انگار خودش را جای مخاطب دوران می‌گذارد و از نگاه او به جریانات و اصطلاحات مطرح شده نگاه می‌کند.
از طرف دیگر، لحن آرام، بی‌تپق و مسلط وی بیننده علاقه‌مند را هر چه بیشتر با خود همراه می‌کند.
اما باید به این نکته مثبت اضافه کرد که به دلیل این‌که شاه‌حسینی مشخصات اجرای حرفه‌ای را ندارد، ممکن است تماشاگران تصادفی و کمتر علاقه‌مند به موضوعات تاریخی را زود خسته و دلزده کند، چون طمأنینه و بیان بی‌فراز و فرود او در مدت یک ساعت برنامه ملال‌آور به نظر می‌رسد.
در کنار طرح این اشکال در اجرای دکتر شاه‌حسینی، این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که اصولا ماهیت وجودی شبکه افق، سرگرمی و گذران اوقات بینندگان انبوه نیست، بلکه شبکه‌ای دغدغه‌مند برای طرح دیدگاه‌های کلیدی و استراتژیک نظام اسلامی در یک برهه حساس تاریخی است. محتوایی که کمتر نیازی به اجراهای جذاب و وسوسه‌برانگیز دارد.

سارا صالحی

رسانه