خاطره‌بازی با موسیقی تیتراژی

ما همواره با شنیدن آنها به یاد قصه‌ای می‌افتیم که این موسیقی برای آن ساخته شده یا خاطرات و حس و حالی که از تماشای آن مجموعه تجربه کرده بودیم، لذا موسیقی تیتراژی بشدت خاصیت نوستالژیک داشته و با تجربه حسی و درونی مخاطب پیوند خورده است. از سوی دیگر آهنگ و ترانه‌های تیتراژی نقش مهمی در رشد و غنی شدن موسیقی ما بویژه موسیقی پاپ بوده و زمینه و بستر رشد و شکوفایی بسیاری از ترانه‌ها، ملودی‌ها، آهنگ‌سازی‌ها و حتی شیوه خوانندگی را فراهم کرده است. از این رو شاید بتوان موسیقی تیتراژی را یک ژانر موسیقیایی هم دانست که المان‌ها و مولفه‌های خاص خود را دارد.

بسیاری از خوانندگان پاپ نسل جدیدی که امروز به شهرت و محبوبیت رسیده‌اید، از همینجا آغاز کرده‌اند. احسان خواجه‌امیری، محمد اصفهانی، محمد علیزاده، مجید اخشابی، علی لهراسبی و مهدی یراحی از جمله این خوانندگان بودند و البته خوانندگان دیگری که تیتراژخوانی را در کارنامه خود دارند. موسیقی تیتراژی به اندازه خود سریال‌ها یا برنامه‌های کالت و حتی گاهی بیشتر از آنها برای مخاطب خاطره‌انگیز و دلنشین است.

برنامه «گرامافیلم» که به روایت و بازخوانی این سوژه پرداخته به همین دلیل توانسته از همان ابتدا مورد توجه مخاطبان قرار بگیرد. برنامه‌ای که قطعا بهترین شبکه تلویزیونی برای پخش آن شبکه‌ آی‌فیلم است. حالا مخاطبان این شبکه در کنار تماشای سریال‌های بازبخشی و لذت خاطره‌بازی با آنها می‌توانند از تماشای این برنامه نیز لذت ببرند و از زاویه دیگر که زاویه‌ای آهنگین به سریال‌هاست خاطره‌بازی کنند.

این برنامه در قالب و ساختار مستند ساخته شده و هر بار به یکی از موسیقی تیتراژ سریال‌ها می‌پردازد. چه بسیار موسیقی و شعر و ترانه و آهنگ‌هایی که از آنها خاطره داریم و از شنیدن آن لذت برده‌ایم اما نمی‌دانیم که چگونه ساخته شده‌اند و شکل گرفته‌اند. گرامافیلم سرگذشت و فرآیند شکل گیری و تولید و تولد این آهنگ و ترانه‌ها را روایت می‌کند. این برنامه علاوه بر مخاطبان عمومی می‌تواند برای علاقه‌مندان حوزه شعر و ترانه و موسیقی هم جذاب و آموزنده باشد تا به شکل تخصصی‌تری به این سوژه بنگرند.

ناهید دل‌آگاه تهیه‌کننده این برنامه است که قبلا برنامه یک فیلم یک تجربه را در شبکه چهار از او شاهد بودیم که به روایت چگونگی شکل‌گیری یک فیلم سینمایی می‌پرداخت. حالا همان رویکرد در اینجا به موسیقی تیتراژی صورت می‌گیرد. روناک جعفری نیز کارگردانی این مستندها را به عهده دارد.

در هر قسمت از این برنامه، ترانه‌سرا، آهنگساز، خواننده و عواملی که باعث ماندگارشدن یک تیتراژ سریالی شده‌اند، به‌ «گرامافیلم» دعوت می‌شوند و درباره موسیقی سریال گفت‌وگو می‌کنند. در واقع این برنامه را می‌توان نوعی رمزگشایی و حتی نقد و بررسی موسیقی‌های تیتراژی دانست. ضمن آن‌، اهمیت و ضرورت و کارکردهای موسیقی تیتراژی نیز مورد بازخوانی تلویحی قرار می‌گیرد.

واقعیت این است که موسیقی تیتراژ، چه آغازی و چه پایانی یک عنصر زائد و اجباری برای معرفی عوامل و دست‌اندرکاران یک سریال نیست بلکه به‌عنوان شناسنامه کار، خودش نیز در درون همین ساختار قابل ارزیابی است. همچنان که مقدمه و موخره یک کتاب واجد اهمیت زیادی است، تیتراژ هم به همان اندازه مهم و موثر است. تیتراژ همچون جلد یک کتاب و مجله می‌تواند مشتری و مخاطب را به خریدن و دیده شدن خود ترغیب کند. ضمن این‌که تیتراژ آخرین تیر کارگردان برای رسیدن به هدف، یعنی جذب مخاطب و رضایت آنهاست. جذابیت یک سریال و ماندگار شدن آن در حافظه تصویری مخاطب صرفا وابسته به قصه یا بازیگری نیست و هر یک از عناصر تشکیل‌دهنده یک مجموعه تلویزیونی می‌تواند به این ماندگاری کمک کند. در میان این عناصر متعدد دو عامل برون متنی که البته برساخته ماهیت متن است و خارج از ساختار یک اثر نیست یکی موسیقی متن و دیگری عنوان‌بندی و تیتراژ آن است که شاید کمتر مورد توجه تماشاگر قرار بگیرد.

این بی‌تفاوتی البته به قصور تماشاگر مربوط نمی‌شود و تجربه نشان داده است که اگر تیتراژ یک سریال واجد نوآوری‌های خلاقانه و شمایلی جذاب باشد مورد توجه مخاطب قرار می‌گیرد و حتی گاه به‌عنوان یک امتیاز مستقل از متن به دل می‌نشیند. اگر یادتان باشد یکی از عناصری که از سریال «خانه به دوش» عطاران به‌یاد مانده است تیتراژ ابتدای سریال بود که هارمونی جالبی بین موسیقی و حرکات پرندگان ایجاد کرده بود و از حیث معنایی نیز بین خانه‌به‌دوشی و شرایط زیستی پرندگان نیز نسبت معناداری ایجاد می‌کرد. ضمن این‌که موسیقی پایان‌بندی آن هم که با صدای مجید اخشابی پخش می‌شد بشدت با حال و هوای کار و فضای قصه تناسب داشت.

در نهایت آن‌که اگر به موسیقی یا شکل‌گیری آن بویژه در سریال‌های تلویزیونی علاقه‌مند هستید دوشنبه شب‌ها تماشای «گرامافیلم» در آی‌فیلم را از دست ندهید.

سید رضا صائمی

رسانه