مردی در جست و جوی آوازهای گمشده

شهرام ناظری یکی از برجسته‌ترین خوانندگان موسیقی ایرانی است که توانسته سبک جدیدی از موسیقی را که آمیخته به ادبیات حماسی و عرفانی ایران است به‌وجود آورد. همچنین در کنار این کارهای درخشان به شعر امروز هم بی‌توجه نبوده و برخی آلبوم‌هایی که با بهره‌گیری از شعر معاصر منتشر کرده، آثاری ارزنده و قابل توجه هستند.

این هنرمند علاوه بر توجه به شعر کهن و همچنین معاصر ایران، به زبان کردی که زبان مادری‌اش است، آثار موفقی را اجرا کرده است که از میان آنها می‌توان به تصنیف‌های قدیمی «شیرین شیرین» و
«واران وارانه» اشاره کرد. ناظری، خواننده‌ای است که در آثارش روحیه تکرار‌ناپذیری دارد و همواره تلاش کرده نگرش و تجربه‌ای جدید را در آواز و موسیقی به‌وجود آورد.

ناظری از سال 1357 تا 1360 آلبوم‌های چاووش را با همکاری گروه‌های شیدا و عارف کانون فرهنگی و هنری چاووش به سرپرستی محمدرضا لطفی، حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان آواز‌خوانی کرد. کانون چاووش با تلاش محمدرضا لطفی و زیر نظر هوشنگ ابتهاج پایه‌گذاری شده بود و از آنجا که این کانون در زمان انقلاب فعالیت می‌کرد، بیشتر محتوای آلبوم‌های چاووش حماسی و انقلابی بودند.

ناظری در اجرای شعرهای مولوی، پیشرو تمامی خوانندگان بوده است. آلبوم «مثنوی موسی و شبان» و «صدای سخن عشق» رویکرد جدیدی به موسیقی و شعر عرفانی محسوب می‌شود که ناظری در سال‌های پایانی دهه 50 و سال‌های آغازین دهه 60 خورشیدی از خود بر جا گذاشت، همچنین در سال 1364 به مناسبت گرامیداشت هشتصدمین زادروز مولوی، دو اثر «گل صد برگ» و «یادگار دوست» را منتشر کرد. از دیگر آثار برجسته ناظری که روی شعرهای مولانا اجرا شده می‌توان به آلبوم «مولویه» که در خارج از ایران با نام «شور رومی» شناخته می‌شود، اشاره کرد؛ این اثر نامزد دریافت جایزه گرمی ایالات متحده در سال 2007 میلادی برابر با 1386 خورشیدی هم شده‌ است.

یکی از ویژگی‌های بارز شهرام ناظری نسبت به خوانندگان هم‌عصرش توجه ویژه او به اسطوره‌ها و تحقیق و جست‌وجو در خصوص لحن‌های حماسی گمشده آواز ایرانی است. او نخستین خواننده‌ای است که برای شاهنامه‌خوانی، پژوهشی چندین ساله انجام داد و در آمریکا، فرانسه و تونس اجراهای صحنه‌ای شاهنامه‌خوانی داشت. از آلبوم‌هایی که بر اساس اشعار شاهنامه اجرا شده‌اند می‌توان به آلبوم‌های «درفش کاویانی» و «کاوه آهنگر» اشاره کرد.

دکتر داریوش صفوت، بنیانگذار مرکز اشاعه و حفظ موسیقی سنتی حدود 30 سال پیش این توانایی صدایی ناظری را بخوبی تشخیص داده و ارزش صدای او را در ویژگی‌های حماسی آن دانست. او در این باره گفت: «در صدای ناظری لنگرها، دندانه‌ها و آکسان‌های خاصی وجود دارد که به آن حس حماسی بخشیده‌است. این لحن حماسی قرن‌ها پیش در آواز ایرانی وجود داشته، اما به دلیل مسائل تاریخی کمرنگ شده و بتدریج از بین رفته‌است.»