درد دنبالچه و راهکارهای فیزیوتراپی

نشستن طولانی‌مدت بخصوص روی صندلی‌های سخت یا پله‌های سنگی و سرد، زمین خوردن روی باسن، زایمان سخت، عفونت یا دوره‌های طولانی یبوست و اختلال در اجابت مزاج می‌توانند درد دنبالچه ایجاد کنند. گاهی اوقات بیمار بر اثر نشستن روی محل سفت درد ندارد و درد هنگام نشستن روی محل نرم به وجود می‌آید. در این بیماران، دنبالچه قابلیت تحرک زیادی دارد. در حالت معمول، زمان نشستن روی زمین، تماس با دو استخوان در دو طرف و زیر لگن به نام ایسکیوم است.

در موقع نشستن روی محل نرم، به جای این که نیرو از محل نشستن مستقیم به لگن خاصره وارد شود به دنبالچه وارد می‌شود و اگر دنبالچه فرد، قابلیت حرکت زیاد داشته باشد بر اثر فشار محل نشستن حرکت می‌کند و این حرکت موجب درد می‌شود. وقتی بیمار در حالت نشسته به پشت لم می‌دهد درد بیشتر شده و بیمار ترجیح می‌دهد موقع نشستن بیشتر به جلو خم شود چون لم دادن به عقب، فشار بیشتری به استخوان دنبالچه وارد می‌کند.

در این مشکل، برخاستن و نشستن ناگهانی و برخاستن بعد از زمان طولانی نشستن می‌تواند با درد شدید در انتهای پایینی ستون فقرات و بالای مقعد همراه باشد. این درد به صورت تیز و حالت سوراخ شدن یا چاقو خوردن احساس می‌شود و ممکن است در باسن‌، مهره‌های کمری و بندرت در ران‌ها منتشر شود.

بخش جلویی استخوان دنبالچه به عضلات و لیگامان‌هایی اتصال دارد که وظیفه کنترل عملکرد ناحیه کف لگن در دفع ادرار، مدفوع و فعالیت‌های جنسی را به عهده دارد. دنبالچه از ناحیه پشتی مقعد حفاظت می‌کند، بنابراین اختلالات گوارشی و دفع می‌توانند رابطه مستقیم با درد دنبالچه داشته باشند.

پس از مراجعه بیمار به فیزیوتراپی، اولین گام در درمان، تجویز رینگ‌ها یا حلقه‌های نرمی است که ژله‌ای، فومی یا بادی هستند و هنگام نشستن مانع فشار به ناحیه دنبالچه می‌شوند. از بیمار می‌خواهیم مرتب از این بالش هنگام نشستن استفاده کند. فیزیوتراپیست با تکنیک‌های دستی وضعیت قرار گیری دنبالچه را اصلاح می‌کند. لیزردرمانی، سوزن درمانی و فیزیوتراپی می‌توانند با کاهش التهاب ناحیه و کاهش اسپاسم عضلات اطراف دنبالچه، درد بیمار را کاهش دهند.

بخش مهم درمان فیزیوتراپی، تمرین درمانی است که توسط فیزیوتراپیست آموزش داده می‌شود. تقویت عضلات شکم در حالت طاقباز و بالا آوردن سر و کتف‌ها از بالا و زانوها به سمت شکم از پایین، ورزشی مؤثر در کاهش درد دنبالچه است. کشش عضلات کشاله ران با دور کردن زانوها از هم در حالت طاقباز تمرین مهم دیگری است. همچنین از بیمار می‌خواهیم در حالت نشسته یا خوابیده مقعد خود را با قدرت منقبض کند، ده ثانیه نگه دارد و سپس شل کند.

این تمرین را 10 تا 15 مرتبه در روز انجام دهد. در صورتی که بیمار زانو درد نداشته باشد، ورزش معروف اسکات در تقویت عضلات باسن و کاهش درد بسیار مفید است. انجام این ورزش‌ها و سایر تمرین‌هایی که در فیزیوتراپی آموزش داده می‌شود باید ادامه یابد و تکرار و تداوم در آنها می‌تواند سبب تقویت و بهبود آمادگی در عضلات اطراف دنبالچه شود و درد بیمار را کاهش دهد. اما با تمام راهکارهای فوق، همواره استراحت و پرهیز از نشستن برای سه چهار ساعت مداوم در روز، مهم‌ترین اصل درمان درد دنبالچه به شمار می‌رود.

دکتر پرهام پارسانژاد

فیزیوتراپیست