عرضه اولیه چیست؟

این اصطلاح ترجمه شده عبارت (initial public offering-ipo) است. معنی این عبارت، عرضه عمومی اولیه است که در بورس اصطلاحا به آن عرضه اولیه گفته می‌شود.

هنگامی که شرکتی برای اولین بار در بورس پذیرفته می‌شود و سرمایه‌گذاران بتوانند سهام آن شرکت را از طریق بورس خریداری کنند، به این کار اصطلاحا عرضه اولیه گفته می‌شود.در این هنگام درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار از طریق بورس اوراق بهادار توسط سرمایه‌گذاران خریداری می‌شود.

تجربه نشان داده که بیش از 90 درصد از عرضه اولیه‌هایی که در بورس انجام شده، سودآور بوده‌اند.

به همین دلیل عرضه اولیه برای فعالان بازار همیشه جذابیت داشته است. عرضه اولیه یک شرکت در بورس به این معنی نیست که آن شرکت، شرکت تازه‌ای است، بلکه به این معنی است که بتازگی اجازه خرید و فروش سهام آن در بورس صادر شده است. خیلی از این شرکت‌ها ممکن است یک شرکت دولتی باشند که سال‌های زیادی سابقه داشته‌اند.

عرضه اولیه سهام شرایطش نسبت به خرید و فروش عادی سهام کمی متفاوت است. اما بعد از آن دیگر تفاوتی با بقیه سهام موجود در بورس ندارد.حال سوال اینجاست که وقتی سهام یک شرکت برای بار اول در بورس عرضه می‌شود ما چگونه می‌توانیم آن را بخریم.

چگونه عرضه اولیه بخریم؟

عرضه اولیه سهام سازوکارها و روش‌های مختلفی دارد اما در اینجا فقط به روش‌هایی که در بورس تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد، اشاره می‌کنیم. تا همین چندوقت پیش عرضه اولیه‌هایی که در بورس ما انجام می‌شد به روش حراج با اولویت زمان صورت می‌گرفت؛ به این صورت که ابتدا سهم طی یک فرآیندی که سرمایه‌گذاران حقیقی در آن دخالتی نداشتند، اصطلاحا کشف قیمت می‌شد.

یعنی مشخص می‌شد که سرمایه‌گذاران می‌توانند آن سهم را برای بار اول به چه قیمتی خریداری کنند. سپس با توجه به تعداد سهام شرکت و تعداد سهامی که می‌خواست عرضه بشود، سهمیه هر فردی که می‌خواست عرضه اولیه بخرد، مشخص می‌شد. در نهایت هم ساعت سفارش‌گذاری مشخص می‌شد. مثلا در نهایت بورس اعلام می‌کرد سرمایه‌گذاران برای شرکت a که قرار است در ساعت 12و30 دقیقه عرضه شود می‌توانند هرکدام هزار سهم و به قیمت صد تومان سفارش بگذارند. پس در این روش قیمت خرید، ساعت خرید و حداکثر حجم خرید از قبل کاملا مشخص شده بود.در نهایت شما باید در ساعت مقرر سفارش خود را در سیستم ثبت می‌کردید. اگر هم تعداد سهام تقاضا شده از تعداد سهم‌های عرضه شده بیشتر می‌شد، اولویت با افرادی بود که سفارش خود را زودتر ثبت کرده بودند.اما مدتی است که روش خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تغییر پیدا کرده است.

چگونه از عرضه اولیه سود کنیم

یک باور قدیمی که در بین فعالان بازار وجود دارد این است که خرید عرضه اولیه سودآور است. تجربه نیز نشان داده تاکنون بیش از 90 درصد عرضه اولیه‌های بورس حداقل بین 20-30 درصد سود را برای خریداران آن به ارمغان آورده است.

حتی در برخی موارد این سود به بیش از صد درصد نیز رسیده است. این تجربیات و باور عمومی بازار باعث شده هنگام عرضه اولیه‌های جدید، یک جو روانی مثبت وجود داشته باشد که به افزایش تقاضا منجر می‌شود.این افزایش تقاضا در کنار محدودیت‌های خریدی که در زمان عرضه اولیه وجود دارد، باعث می‌شود تقاضا برای سهم عرضه شده نسبت به تعداد سهامی که در بازار وارد می‌شود، بیشتر باشد.

در نتیجه شما اگر سهام ارائه شده در زمان عرضه اولیه شرکتی را خریداری کنید به دلیل مواردی که گفته شد، به احتمال زیاد چندروزی شاهد صف خرید در سهم خود هستید. البته همان‌طور که گفته شد، این اتفاق در بیشتر مواقع رخ می‌دهد و همیشگی نیست.پس نمی‌توان از قبل بصراحت گفت که قیمت آن سهم حتما در روزهای آینده رشد می‌کند.

همان‌طور که گفته شد در بیشتر مواقع عرضه اولیه برای سرمایه‌گذاران سودآور است اما مواردی هم وجود دارد که خرید آن حتی می‌تواند باعث ضرر شما بشود.

پس باید دقت داشته باشید که با این ذهنیت که این کار همیشه سودآور است، بدون بررسی خرید نکنید.موارد متعددی هم وجود داشته که سهم بعد از عرضه اولیه رشد زیادی نکرده است حتی در برخی مواقع شاهد افت قیمت سهم پس از عرضه اولیه نیز بوده ایم.این افت قیمت می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.

مثلا این‌که قیمت سهم در هنگام عرضه اولیه تفاوت چندانی با ارزش واقعی آن سهم نداشته است، به عبارت دیگر آن سهم جذابیتی برای خرید نداشته است یا این‌که سهم در شرایطی عرضه شده است که شرایط کلی بازار مناسب نبوده است.