پاسخ به پرسش‌های شما

اختلال وسواس که آن را وسواس فکری ـ عملی می‌نامند یکی از انواع اختلالات اضطرابی و یک بیماری روانی است که شیوع آن 2 تا 3 درصد در جمعیت تخمین زده می‌شود و از نظر جنسیت هم تقریبا احتمال ابتلای آن در مرد و زن یکسان است. این اختلال از دو جزء وسواس‌های فکری (Obsession) و وسواس‌های عملی (Compulsion) تشکیل شده است.

وسواس چند نوع است؟

محققان وسواس فکری ـ عملی را به چند زیر گروه (براساس شیوع آن) تقسیم کرده‌اند؛

1ـ آلودگی (وسواس فکر با وسواس عملی شستن)

2ـ آسیب (وسواس فکری شک کردن و وسواس عملی وارسی کردن)

3ـ تقارن/ نظم و ترتیب (وسواس فکری تقارن با وسواس عملی مرتب کردن، چیدن، شمردن)

4ـ وسواس فکری خالص (جنسی، مذهبی، پرخاشگری بدون وسواس عملی)

5 ـ انباشتن (وسواس فکری با وسواس عملی جمع کردن)

درباره وسواس بیشتر از آن که خود فرد بتواند به خودش کمک کند، این اطرافیان هستند که می‌توانند نقش‌آفرینی داشته باشند. به همین دلیل چند توصیه را انجام می‌دهم.

تقویت اعتماد به نفس: برای این کار می‌توانید هر روز روی یک کاغذ کارهایی را بنویسید که او توانایی انجام آنها را دارد. او را به انجام ندادن هیچ کاری مجبور نکنیم، اما کمکش کنیم تا بتدریج بعضی رفتارها را تعدیل و سپس فراموش کند؛ مثلا اگر می‌خواهد برای چند بار ظرف‌ها یا لباس‌هایش را بشوید، مانع او نشوید و به جای آن همراه هم این وسایل را بشوییم تا از پاکیزگی لباس‌ها و ظروف مطمئن شود و بتدریج «وسواس تمیزی» را کنار بگذارد.

تقسیم وظایف: یکی از مهم‌ترین راه‌های درمان وسواس آرامش خیال است. حتی در انجام کارهای شخصی هم به او کمک کنید تا اضطرابش کمتر شود. از محول کردن کارهای استرس‌زا به فرد وسواسی پرهیز کنید.

آرامش: اگر فرد وسواسی از ما خواست کاری را تکرار کنیم یا درباره مساله‌ای چند بار سوال کرد، از کوره در نرویم و با آرامش به او جواب دهیم اما تلاش کنیم بتدریج دفعات تکرار این رفتار کم شود. مثلا همان‌بار اول درباره مساله‌ای از ما توضیح خواست همه را با جزئیات توضیح بدهیم تا چیزی ناگفته نماند. با تکرار این حرکت کم کم او از پرسیدن‌های مکرر دست بر می‌دارد چون مطمئن می‌شود همه چیز را همان بار اول به او کاملا توضیح داده‌ایم.

معاشرت و رفت و آمد: هر چقدر فرد وسواسی بیشتر با دیگران رفت و آمد و معاشرت داشته باشد، زودتر درمان می‌شود . چون باید در جمع رفتارهایش را کنترل کند. به این ترتیب بتدریج عادت‌هایش را فراموش می‌کند و کنار می‌گذارد و حواس او را پرت می‌کنیم.

همکلامی بدون سرزنش: اضطراب و نگرانی دائمی یکی از مشکلات عمده افراد وسواسی است. در محیطی همدلانه و عاری از سرزنش و تمسخر، به او اجازه دهیم درباره اضطراب و نگرانی‌اش با ما صحبت کند.

دکتر محمدرضا شالبافان - روانپزشک