پاسخ به برخی شبهات زمین‌تخت‌گرایان در بحث هوانوردی

با این که به نظر می‌رسید چنین باورهایی پس از چالش‌های بسیار طولانی، قرن‌ها پیش به پایان خود رسیده باشد، ولی ظهور انجمن‌های مردمی متفاوت با عناوین قدیمی و در بسیاری موارد تکراری نشان داد هنوز هم کسانی هستند که خواسته یا ناخواسته بخواهند پرچم جاهلیت را به دوش بکشند، ولو با ظواهر علمی و قالبی نوگرایانه، البته با فنون سفسطه‌گری!

در این مجال و با توجه به عنوان ستون، صرفا به پاسخ برخی ابهام‌های مطرح شده از سوی این انجمن می‌پردازیم که شواهدی از دانش هوانوردی را در راستای اثبات ادعای خود استفاده کرده‌اند.

سفسطه‌گرایان درباره آنها که زمین را کروی می‌دانند می‌گویند: نخستین موردی که برای اثبات نظر خود مطرح می‌کنند، همان عکس‌ها و شواهد بصری است که فضانوردان و افرادی که در لایه‌های بالای جو پرواز کرده‌اند، از خود برجای گذاشته‌اند. آنها می‌گویند خطای دید انسان و گرد بودن گوشه شیشه‌های هواپیماهاست که باعث منحنی
دیده شدن افق در گوشه‌های کره زمین می‌شود! شاید بتوان از این فرصت برای مرور یک رویداد مهم تاریخ هوانوردی جهان استفاده کرد. سال 1328/1949 نخستین هواپیمای جت مسافربری ساخت انگلستان با نام کامت به پرواز درآمد. پس از مدتی و با فرسوده شدن بدنه این نوع هواپیما، آثار خستگی و ترک در حاشیه پنجره‌های مستطیل شکل آن نمایان و بعدها به یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف این پرنده تبدیل شد. هواپیماهای ساخته شده بعدی برای جلوگیری از تمرکز تنش در حاشیه پنجره‌ها، از اشکال دایره‌ای، بیضوی یا گردگوشه در ساخت آنها بهره گرفتند.

مورد دیگری که در چند جای مختلف با آن روبه‌رو شده‌ام، ابهام در مسیر پروازی یک هواپیما از مبدا آسیای شرقی به مقصد غرب آمریکاست. پروازی که با اعلام وضع اورژانسی یک بانوی باردار، مسیر خود را به یک فرودگاه در آلاسکا تغییر داده و در آنجا فرود آمده است. سوال اعضای انجمن زمین‌تخت‌ها از این مسأله آغاز می‌شود که چرا هواپیما در نزدیکی آلاسکا و قطب شمال بوده است، درحالی که مسیر مستقیم آن طبق نقشه باید از روی اقیانوس آرام و نزدیک استوا عبور می‌کرد!

پاسخ این سوال کاملا واضح است و شاید اثباتی بر کروی بودن زمین باشد. دایره عظیمه در هندسه کروی، صفحه‌ای دایره شکل است که مرکزش با مرکز
کره زمین یکسان است. از این نظر خط استوا بزرگ‌ترین مداری است که روی کره زمین می‌توان متصور بود، زیرا مرکزش با مرکز زمین یکی است. در سفرهای هوایی هر مقدار که مسیر ترسیمی بین دو نقطه روی کره زمین به مسیری روی دایره عظیمه نزدیک‌تر باشد، طبیعی است مسیر بیشتری پیموده خواهد شد. به عبارت دیگر در این صورت به طول بزرگ‌ترین قطاع از محیط این کره مجبور به پیمایش مسیر خواهیم بود. در نتیجه شرکت‌های هواپیمایی با تغییر مسیر به سمت قطب‌ها سعی در هرچه کوتاه‌تر کردن مسیر پروازی خود دارند. در این صورت وقتی فکر کنیم می‌بینیم عبور هواپیمایی از مبدا لندن به مقصد نیویورک که در طول مسیر از روی کشور ایسلند می‌گذرد، هیچ گاه به معنای اثبات تخت‌بودن زمین نیست و صرفا تدبیری برای کوتاه‌ترشدن مسیر است.

خلبان محمدتقی امیرسام

جام‌جم