سوریه و آخرین ایستگاه مخالفان

دو منطقه عرسال در لبنان و السخنه در شرق سوریه از اهمیت بالایی به لحاظ تمرکز گروهک‌های تروریستی جبهه‌النصره و داعش برخوردار است و پاکسازی این دو منطقه می‌تواند شرایط میدانی را به‌سود محور مقاومت تغییر دهد.

تحولات اخیر میدانی سوریه و لبنان و شکست همزمان گروهک‌های تروریستی سوریه در السخنه، تدمر، حمص و دیرالزور سوریه و منطقه عرسال لبنان موجب شده تا عربستان سعودی در یک چرخش ناگهانی سیاست‌های خود را در خصوص سوریه تغییر دهد.

عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان اخیرا در دیدار با ریاض حجاب، رئیس هیات عالی مذاکره‌کننده گروه‌های مخالف دولت سوریه از وی خواست تا بر اساس متغیرات میدانی سوریه سقف مطالبات معارضان را کاهش دهد.

وزیر خارجه عربستان به مخالفان سوریه تاکید کرده که موضوع برکناری بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه منتفی شده و مخالفان باید شرایط سیاسی خود را با وضعیت موجود تطبیق دهند. عادل الجبیر در این دیدار ضمن ابراز تاسف از عقب‌نشینی عربستان از موضع برکناری بشار اسد تنها به این اکتفا کرد که تغییر موضع عربستان نسبت به بحران سوریه برگرفته از تغییر موضع قدرت‌های بزرگ است.

قرار است موضع رسمی دولت عربستان در ماه اکتبر آینده در جریان نشست فراگیر گروه‌های مخالف دولت سوریه در ریاض رسما به آنان ابلاغ شود. این امر شگفتی مخالفان دولت سوریه را به دنبال داشت تا جایی که رهبران برخی جریان‌های مخالف دولت سوریه اعلام کردند که بزودی صحنه مبارزات را ترک خواهند کرد .

برخی رهبران گروه‌های مخالف سوریه بشدت از موضع جدید عربستان نسبت به شخص بشار اسد خشمگین شده‌اند و این امر را نشانه ضعف سیاست‌های خارجی ریاض دانستند. گفته می‌شود برخی رهبران جریان‌های مخالف سوریه مانند ریاض حجاب، ریاض نعسان آغا، برهان غلیون، سعد عوض الزعبی، جورج صبرا، نصر الحریری و الیس مفرج قرار است تاماه اکتبر آینده بیانیه مشترکی درخصوص بحران سوریه منتشر کنند. گزارش‌های رسانه‌ای نشان می‌دهد که توافق اخیر بازیگران بحران سوریه مانند ایران، روسیه و ترکیه برای تعیین مناطق کاهش تنش در سوریه و پیروزی‌های میدانی حزب‌الله لبنان در عرسال تاثیر سیاسی خود را بر بحران سوریه باقی گذاشته است.

آمریکا نیز به این نتیجه رسیده که باوجود هزینه‌های سنگین نظامی، سیاسی و مالی در تغییر شطرنج سیاسی و نظامی سوریه ناکام مانده و باید در پی راه‌ حل سیاسی توافقی باشد.

عربستان که تامین‌کننده مالی گروهک‌های تروریستی سوریه تلقی می‌شود طی دو سال اخیر با شکست‌های نظامی و سیاسی پی در پی در یمن، عراق، سوریه و لبنان مواجه شده و لذا به طرز محسوسی از مواضع تهاجمی سابق خود عقب‌نشینی کرده است. دیدار اخیر عادل‌‌الجبیر، وزیر خارجه عربستان با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در حاشیه نشست وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در استانبول ترکیه نشانه آشکاری از تسلیم عربستان در برابر متغیرات منطقه‌ای است. هر چند داوری درباره شکست کامل سیاسی و نظامی عربستان در منطقه اندکی زود است اما واقع امر این است که تغییرات اخیر در هرم قدرت عربستان نشان می‌دهد که این کشور در صدد ترمیم سیاست‌های شکست خورده خود برآمده است. اقدام پادشاه عربستان در واگذاری قدرت به ولیعهد و فرزند خود محمد بن سلمان نوعی فرار از مسئولیت و باز گذاشتن دست ولیعهد برای بازنگری در سیاست‌های عربستان تلقی می‌شود.

اما به نظر می‌رسد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که تحت فشار کنگره آمریکا ناچار شد یک سلسله تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال کند در بحران سوریه ابتکار عمل را در اختیار روسیه و ایران قرار داده تا این بحران را بر اساس صلاحدید خود حل و فصل کنند. لذا مجموعه این رخدادها موجب شده تا عربستان تحت فشار آمریکا سیاست‌های تهاجمی خود را در خصوص سوریه و برخی کشورهای منطقه تغییر دهد و به سمت پذیرش واقعیت‌های جدید سیاسی و میدانی حرکت کند. از این رو عربستان در سیاست جدید منطقه‌ای خود در‌صدد فتنه‌افکنی جدید و ایجاد شکاف میان شیعیان عراق برآمده و سفر اخیر مقتدی صدر رهبر جریان صدر به عربستان و دیدار با ولیعهد عربستان در این راستا قرار دارد.

حسن هانی‌زاده

کارشناس مسائل غرب آسیا