مشکلات ترامپ برای نقض برجام

تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای کشورمان، پس از توافق‌نامه هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های جهانی، موسوم به برجام و در زمان باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا لغو شد. از آن به بعد مقامات آمریکایی هر 90روز میزان پایبندی ایران را به تعهدات برجام مورد بررسی قرار می‌دهند تا بر مبنای آن، لغو تحریم‌های ایران را تمدید کنند. با وجود این که از زمان روی کار آمدن ترامپ، برای اولین بار است که تمدید لغو این تحریم‌ها اجرا می‌شود.

ترامپ در دوران کارزار انتخاباتی خود بشدت از برجام انتقاد کرده بود و آن را «بدترین» توافق ممکن خوانده و بارها گفته بود که این توافق را لغو خواهد کرد و مشاورانش نیز پس از پیروزی او در انتخابات، از مذاکره مجدد بر سر برخی مفاد این توافق سخن می‌گفتند. بنابراین با وجود چنین رویکردهای خصمانه‌ای، انتظار نمی‌رفت دولت ترامپ به برجام پایبند بماند و لغو تحریم‌های هسته‌ای را تمدید کند؛ اما چه شد که ترامپ تندرو نیز به سمت اجرای برجام سوق داده شد؟ به نظر می‌رسد اتخاذ چنین رویکردی از سوی دولت او در فضای سیاسی داخلی آمریکا در برخورد جامعه بین‌المللی و نیز واکنش‌ها و رویکردهای ایران ریشه دارد. در رابطه با عرصه داخلی آمریکا، باید گفت بر خلاف اوباما، ترامپ با مشروعیتی حداقلی کار خود را به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا آغاز کرد و این امر قدرت مانور او را برای انجام اقدامات جنجالی کاهش می‌داد. در ضمن بخش‌های گسترده‌ای از جامعه و همچنین تحلیلگران و اندیشمندان آمریکا، توافق با ایران را اقدامی منطبق بر منافع متقابل می‌دانند و بنابراین ترامپ می‌دانست که در صورت لغو برجام، فضای ناآرام آمریکا را هر چه بیشتر متلاطم خواهد ساخت.

از سوی دیگر جامعه بین‌المللی نیز نه تنها برای ترامپ به عنوان فردی بی تجربه در سیاست و معروف به عملکردهای غیراخلاقی، احترام و اعتباری قائل نیست؛ بلکه به طور مشخص در رابطه با لزوم پایبندی به برجام، در کنار ایران قرار گرفت و آمریکا را از لغو یکجانبه برجام به عنوان یک توافق بین‌المللی، بر حذر داشت. به‌این ترتیب ترامپ که در عرصه داخلی قدرت مانوری نداشت، در عرصه بین‌المللی نیز چراغ سبزی از سوی جامعه بین‌المللی دریافت نکرد و به این جمع‌بندی رسید که در صورت شنا کردن بر خلاف جریان آب، بیش از وضعیت کنونی منزوی خواهد شد.

دکتر محمدمهدی مظاهری

استاد دانشگاه