رونق کشاورزی ؛ بازگشت روستاییان گیلانی

به گزارش جام جم، خشکسالی های ده ساله اخیر که بر بخش عمده ای از سرزمینمان سایه افکنده و باعث کاهش منابع آبی سطحی و زیرزمینی شده، بیش از هر چیز به بخش کشاورزی و باغداری و کسب و کار کشاورزان و روستاییان آسیب رسانده و موجب بیکاری و یا کاهش درآمد جمیعتی از این قشر شده است. پیامد این اتفاق سیل مهاجرت روستاییان به شهرها، خالی و متروکه شدن روستاها و گسترش حاشیه نشینی در شهرها بود که این روند متاسفانه و باوجود برنامه ریزی برای مهاجرت معکوس همچنان ادامه دارد. البته از معدود مناطقی چون برخی روستاهای اردبیل و روستاهای گیلان اخبار خوشی درخصوص بازگشت روستاییان از مناطق روستایی به شهری می رسد که می توان با الگوگیری از آنها و دلایل وقوع این روند، آن را به مناطق بیشتری از کشور تعمیم داد.

در استان گیلان آنطور که شعبانپور، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری این استان می گوید: رضایت کشاورزان در زمینه فروش برنج و کشت چای تا حدود زیادی به بازگشت آنان در سال گذشته از شهرهای استان به روستاها منجر شده است.

شعبانپور عملکرد استان گیلان در زمینه برنامه مهاجرت معکوس را موفقیت آمیز دانسته و می افزاید: خوشبختانه در سال ۹۵ توانستیم شرایط مهاجرت معکوس در استان را فراهم کنیم.

وی با تاکید بر ضرورت توجه ویژه به روستاها برای ‌جلوگیری از ایجاد سکونت‌گاه‌های غیررسمی در شهرها تصریح می کند: در گذشته متاسفانه به دلیل واردات بی رویه برنج و آسیب به محصولات کشاورزی استان همچون چای و ابریشم روستاییان به شهرها مهاجرت کردند که این امر به ایجاد محلات و سکونت‌گاه‌های غیررسمی همچون محلات جماران و معلولین در شهر رشت شده است.

افزایش درآمد چایکاری و بازگشت روستاییان

یکی از عواملی که طبق گفته مسئولان استان گیلان باعث تشویق و ترغیب روستاییان این استان به بازگشت به روستاها شده، رونق کشت چای و افزایش درآمد حاصل از آن است. گیلان قطب تولید چای در کشور است و حدود 60 هزار خانوار از طریق کار در این بخش روزگار می گذرانند. اما واقعیت این است که تا حدود 3 سال پیش صنعت چای کشور به شرایط فوق بحرانی رسیده بود. واردات بی رویه چای و بی توجهی به چایکاران باعث انباشته شدن چای تولید داخل در انبارها و به فروش نرفتن آن و در نتیجه کاهش شدید درآمد چایکاران شده بود که پیامد آن رها کردن مزارع چای توسط چایکاران بود. اما در دو سه سال اخیر شرایط کاملا تغییر کرده است. محمد ولی روزبهان، رئیس سازمان چای کشور دراین باره به جام جم می گوید: در سه سال اخیر، 4 هزار هکتار از باغات چای رها شده دوباره به چرخه تولید بازگشته است که افزایش میزان تولید و پرداخت وام های احیای باغات چای نشانگر احیای این باغات است. احیای این 4 هزار هکتار باغ چای، ایجاد 4 هزار شغل مستقیم در سال های 94 و 95 را نیز به دنبال داشت.

روزبهان با اشاره به اینکه میزان تولید در سال 95 نسبت به سال 92، 73 درصد و درآمد چایکاران 234 درصد رشد داشته است، می افزاید: درآمد حاصله از هر هکتار چای در سال 92 حدود 3.5 میلیون تومان بود که این درامد در سال 95 به 11.5 میلیون تومان رسید که دلیل آن هم از یک سو کاهش واردات و از سویی فروش بالای چای داخلی به دلیل اقبال مردم به این چای در سال های اخیر بود.

به گفته وی افزایش درامد چایکاران و رونق گرفتن صنعت چایکاری داخلی باعث شد که بسیاری از چایکاران که کشت چای و باغات خود را رها کرده بودند، دوباره به این بخش روی آورند و از آنجا که در گیلان فاصله ای بین شهرها و روستاها نیست، چایکارانی که در چند سال گذشته راهی شهرها شده بودند، براحتی به روستاها و مزارع چای خود بازگشتند.

وضعیت این روزهای چای

درمجموع 25 هزار هکتار باغ چای در گیلان وجود دارد که 21 هزار و 500 هکتار از آن اکنون فعال است. چای سیاه ( 95 درصد)، چای سفید، چای سبز و چای اولانگ انواع چای هایی است که از باغات چای گیلان برداشت می شود.

به گفته رئیس سازمان چای کشور میزان تولید برگ سبز چای امسال حدود 43 هزار تن به قیمت 101 میلیارد تومان بوده که 9 هزار تن چای خشک و مرغوب از آن به دست می آید. میزان تولید برگ سبز چای در سال گذشته 35 هزار تن بود که 28 درصد نیاز داخل کشور را تامین می کرد، و این درحالی است که در سال 92 میزان تولید 18 هزار تن بود که فقط 16 درصد نیاز بازار داخل را برطرف می کرد. درواقع در سال گذشته و با افزایش تولید داخلی و کاهش واردات، حدود 100 میلیون دلار صرفه جویی ارزی در بخش چای داشتیم.

روزبهان به وضعیت کارخانجات چای نیز اشاره کرده و می افزاید: تعداد این کارخانه ها که در سال های 77 تا 80 ، به 180 عدد می رسید، در سال 93 به 143 عدد کاهش یافت که البته در سال های اخیر و با ورود سرمایه گذاران به این بخش، تعداد آنها دوباره در حال افزایش است، طوری که امسال به 149 عدد افزایش یافت. این کارخانجات امسال حدود 14 میلیارد تومان تاکنون وام دریافت کردند.

وی تعداد خانوارهای چایکار را اکنون 55 هزار خانوار اعلام کرده و یادآور می شود که این کشاورزان نه تنها 45 درصد بهای برگ سبز امسال خود را ( معادل 45.5 میلیارد تومان) دریافت کرده اند، بلکه 18 میلیارد تومان نیز وام و تسهیلات بابت بهسازی مزارع چای خود گرفته اند. به عبارتی کشاورزان هیچ طلبی بابت سال های گذشته ندارند و بهای چای امسال خود را نیز به موقع دریافت می کنند.

روستاییان اردبیلی خسته از حاشیه‌نشینی

روند مهاجرت معکوس در استان اردبیل نیز امیدوارکننده بوده، زیرا این بازگشت امیدبخش اکنون در برخی روستاهای استان اردبیل درحال تحقق است؛ یک نمونه آن روستای ججلی بخش ارشق در شهرستان مشگین‌شهر است که ساکنانش پس از 30 سال هوای دیار خود را کرده و حاضر شده‌اند عطای شهر را به لقایش ببخشند و به روستایشان بازگردند.

شهرستان خلخال هم این روزها شاهد حضور دوباره زندگی در برخی روستاهای متروکش است. چهار روستای آق بلاغ، خمس، لمعه و کلستان علیا از جمله روستاهایی است که به گفته قنبری، بخشدار مرکزی خلخال ساکنانشان درحال برگشت به آنها هستند.

تعداد روستاهای اردبیلی که روزهای اوج و شکوه گذشته را دوباره به خود خواهند دید، البته بسیار بیشتر از آماری است که به آن اشاره شد.

اکبر طوبی، مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری اردبیل دراین باره به جام‌جم می‌گوید: دو روستا در شهرستان اردبیل، چهار روستا در شهرستان بیله سوار، پنج روستا در شهرستان سرعین، سه روستا در شهرستان کوثر و در نهایت سه روستا در شهرستان نمین را هم باید به روستاهای شهرستان خلخال و مشکین شهر که اهالی شان از غربت و حاشیه‌نشینی در شهرها خسته شده و تصمیم به مهاجرت معکوس گرفته‌اند، اضافه کرد.

به گفته مسئولان اردبیلی، فراهم کردن زیرساخت‌های زندگی و همچنین بالا رفتن درآمد کشاورزی، دامداری و باغداری در روستاها و البته خستگی از زندگی ناسازگار شهری، از مهم‌ترین عوامل بازگشت روستاییان به دیار آبا و اجدادی است.

فاطمه مرادزاده