خطر در کمین 3000 خانوار حاشیه‌نشین تبریزی

به گزارش جام‌جم، کارشناسان شهری معتقدند نگاهی به وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی حاشیه‌نشینان، گویای این است که بافت متراکم، ناهماهنگ و غیرمقاوم این خانه‌ها با معابری تنگ و غیراصولی، در عین حالی که از بعد مدیریت بحران بسیار خطرآفرین است، از نظر آسیب‌های اجتماعی نیز زمینه‌ای مساعد برای رشد انواع ناهنجاری‌های اجتماعی فراهم کرده است.

بر این اساس، متاسفانه به‌رغم این‌که سال‌هاست خطرات و عواقب این ساخت‌و‌سازها توسط کارشناسان و برنامه‌ریزان شهری به دفعات اعلام شده، اما طبق شواهد موجود نه‌تنها به این هشدارها توجهی نشده و ساخت و سازهای غیراصولی و سکونت‌گاه‌های غیررسمی روز به روز بیشتر شده بلکه بواسطه ارائه برخی خدمات شهری چون گاز، برق، آب و... توقعات و انتظارات آنها از مسئولان شهری نیز بالاتر رفته است.

2000هکتار حاشیه‌نشینی

توحید رستمی،کارشناس اداره عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم با اشاره به این‌که تبریز از توازن توسعه شهری مناسبی برخوردار نیست و این عامل باعث بروز پدیده حاشیه‌نشینی از سال‌های قبل شده، می‌گوید: عمر توسعه حاشیه‌نشینی در تبریز به ده‌ها سال گذشته برمی‌گردد که عوامل مختلفی باعث بروز این چالش شده است.

وی می‌افزاید: از مهم‌ترین دلایل رشد اسکان غیررسمی درتبریز می‌توان به افزایش جاذبه‌های شهری و مشکلات اشتغال در روستاها، ناکارآمدی نظام ساختاری مدیریت شهری، ضعف برنامه‌های توسعه ملی و آمایش سرزمین و ضعف سیاست‌های دولت و صنعتی شدن وابسته اشاره کرد.

رستمی با اشاره به این‌که مساحت محدوده سکونت‌گاه‌های غیررسمی شهر تبریز حدود 2000 هکتار است، اظهار می‌کند: این میزان مساحت حدود 5/65 درصد کل مساحت محدوده سکونت‌گاه‌های غیررسمی استان را شامل می‌شود.

هرچند براساس مطالعات و بررسی‌های انجام شده، بیشترین مشکلات و ناهنجاری‌های موجود تبریزناشی از پدیده حاشیه‌نشینی و توسعه سکونت‌گاه‌های غیررسمی است، اما در چنین شرایطی مسئولان به این سطح از آگاهی رسیده اند که با تخریب و حذف فیزیکی و کالبدی، این مشکل در شهرها بویژه کلانشهرها حل نمی‌شود. بلکه با این کار فقط یک جابه‌جایی افقی بین ساکنان محلات غیررسمی در سطح شهرها اتفاق افتاده و مشکل خاصی مرتفع نمی‌شود.

رستمی در این باره می‌گوید: در شرایط کنونی مدیران شهری به این نتیجه رسیدند که بهتر است به جای تخریب و تخلیه اجباری به بهسازی، توانمندسازی و بهبود شرایط زندگی در آن مناطق توجه کرد، چرا که این نوع روش مداخله در طول سالیان متمادی در کشورهای مختلف و توسط مسئولان شهری به کار گرفته شده و به غیر از موارد خاص، نتایج حاصله عدم موفقیت این روش را اثبات کرده است. مثلا اگر در قسمت‌هایی از بافت حاشیه‌ای شهرها و پهنه‌های دارای سکونت‌گاه‌های غیررسمی، موضوعاتی مثل رانش زمین، زلزله و سایر خطرات طبیعی، ساکنان را تهدید می‌کند، می‌توان با رعایت شرایط خاص جابه‌جایی، سکونت‌گاه‌ها و خانوارهای واقع در مناطق پرخطر را به محل‌های مناسب و امن جایگزین انتقال داد.

3000 خانوار در معرض خطر

این کارشناس با اشاره به این‌که به‌طور مشخص از این دست مناطق در پهنه شمالی حاشیه‌نشینی تبریز وجود دارد، تصریح می‌کند: درآن محدوده حدود 3000 خانوار در وسعتی معادل 48 هکتار زندگی می‌کنند که به دلیل استقرار و سکونت در مناطق پرخطر دامنه کوه عون بن علی و در پهنه لرزه‌خیز همواره در معرض خطر هستند.

رستمی خاطرنشان می‌کند: این امر اجرای برنامه‌ها و به‌کارگیری اقدامات لازم را می‌طلبد تا از توسعه این ناهنجاری‌ها جلوگیری شود که یکی از این اقدامات اجرای طرح ساماندهی سکونت‌گاه‌های غیررسمی در کلانشهرهای کشور از جمله تبریز است.

وی با اشاره به این‌که این طرح همزمان با بهسازی و نوسازی در استان درحال اجراست، می‌افزاید: بااجرای این طرح بالغ بر 3000 خانوار شهری که در سکونت‌گاه‌های غیررسمی کلانشهر تبریز ساکن هستند جابه‌جا شده و در مناطق و خانه‌های امن اسکان خواهند یافت.

کارشناس اداره عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان اظهار می‌کند: به منظور عملیاتی کردن طرح، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران با امضای یک تفاهم نامه متعهد به تامین و تحویل 41هکتار از اراضی دولتی برای ساماندهی و حفظ امنیت شهروندان و جابه‌جایی این تعداد خانوار ساکن در منطقه خطرپذیر ضلع جنوبی اتوبان پاسداران شده است.

رستمی خاطرنشان می‌کند: طبق این مصوبه قرار است این میزان اراضی به صورت تدریجی و علی‌الحساب به شهرداری تبریز برای اجرای طرح جابه‌جایی واگذار شود که تاکنون حدود چهار هکتار از اراضی فوق تحویل شهرداری شده و در بخشی از این اراضی تعداد 171 واحد مسکونی توسط شهرداری و انبوه سازان احداث و به بهره‌برداری رسیده است.

چالش مدیریت بحران

در همین حال صادق نجفی، شهردار تبریز با اشاره به این‌که نزدیک به نیم میلیون نفر از جمعیت کلانشهر تبریز در مناطق حاشیه شهر زندگی می‌کنند، عنوان می‌کند: این موضوع از نظر مدیریت بحران قابل تامل است.

وی درخصوص طرح ساماندهی مناطق حاشیه‌نشین این کلانشهر می‌گوید: باتوجه به این‌که بیشتر حاشیه‌نشینان تبریز به صورت گروهی یا خویشاوندی در این مناطق ساکن هستند و علاقه‌ای به ترک منزل یا خانه خود ندارند، لذا شهرداری تبریز ناچار طرح اسکان حاشیه‌نشینان را به صورت انبوه اجرا می‌کند.

شهردار تبریز با اظهار تاسف از گسترش روزافزون حاشیه‌نشینی در شهر تبریز تصریح می‌کند: شهرداری تبریز برای حل معضل حاشیه‌نشینی عزم جدی دارد، اما همه نهادهای شهری در ساماندهی وضعیت حاشیه‌نشینی در تبریز مسئول هستند و انتظار داریم تمام دستگاه‌های عمرانی از قبیل استانداری، فرمانداری و اداره کل راه و شهرسازی در این زمینه به شهرداری تبریز کمک کنند.

سعیده دلال‌علیپور

جام‌جم تبریز