سلامت پرستاران در معرض تهدید

بیایید کلاهمان را قاضی کنیم و تنها به اندازه یک روز آن هم به مناسبت روز جهانی پرستاری 22 اردیبهشت/ 12 می، خودمان را به جای یک پرستار بگذاریم و ببینیم چقدر می‌توانیم شرایط کاری آنان را بپذیریم. قبل از آن که ادامه این متن را بخوانید پاسخ خود را به این پرسش بنویسید.گمان می‌کنید چند نفر از ما حاضر به پذیرش مسئولیت‌های شغلی یک پرستار هستیم؟

خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها

تماس 24 ساعته پرستاران با افراد متعددی که به بیماری‌های مختلف از سرماخوردگی گرفته تا هپاتیت و ایدز مبتلا هستند و امکان ابتلا به هر نوع بیماری، یکی از مخاطرات شغل پرستاری است. درست است که هر فردی می‌تواند در معرض آسیب ناشی از بیماری‌ها قرار داشته باشد، اما این موضوع به واسطه آن که امنیت سلامت و شغلی پرستاران را کاهش می‌دهد، بسیار حائز اهمیت‌تر است.

دکتر مسعود فلاحی خشکناب، استادیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و رئیس انجمن علمی پرستاری ایران در گفت‌وگو با جام‌جم درباره راه‌های مراقبت پرستاران در مقابل این مخاطرات می‌گوید: بخشی از این حفاظت‌ها شخصی است.یک پرستار می‌آموزد چگونه از خود مراقبت کند تا سالم بماند. بخش دیگر این مراقبت از طریق تجهیزاتی که در بیمارستان‌ها به کار گرفته می‌شود، قابل انجام است؛ تجهیزاتی مانند لباس‌ها، دستکش‌ها و واکسن‌های مخصوص مثل هپاتیت است.

کمردرد، اختلال شایع میان پرستاران

وقتی حال بیماری به دلایل مختلف جراحی، بیهوشی، مشکلات حرکتی و... آن‌قدر بد است که توان حرکت ندارد، اما شرایط مراقبت به گونه‌ای است که بیمار باید جابه جا شود، در چنین شرایطی باز این پرستار است که باید بیمار را بدون توجه به وزن جابه‌جا کند.

رئیس انجمن علمی پرستاری ایران مشکلات اسکلتی ـ عضلانی را دومین مسأله آسیب رسان به پرستاران عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: کمردرد، زانودرد و گردن درد از بیماری‌های شایع میان قشر پرستار است که در بین این موارد کمردرد بسیار شیوع دارد. تجهیزات تا اندازه‌ای در مراقبت‌های مربوط به سلامت پرستاران تاثیر دارد. بخش دیگر آن توجه به مراقبت‌های شخصی توسط خود پرستار است.

وی تأکید می‌کند: البته این مشکلات خاص پرستاران ایران نیست، بلکه به دلیل ماهیت شغل پرستاری این مسائل در تمام دنیا وجود دارد. هر کشوری متناسب با شرایط و امکاناتش سعی می‌کند از سلامت پرستارانش مراقبت کند.

دکتر فلاحی درباره میزان تاثیر تمرینات ورزشی در پیشگیری و مراقبت از سلامت پرستاران می‌گوید: پرستاران می‌دانند که باید ورزش کنند، مراقب خودشان باشند، علم آن را دارند و آموزش‌دیده هستند. با این وجود، مخاطرات مذکور همچنان تهدیدشان می‌کند. چون پرستاری یک شغل پرتحرک است. مثلا یک پرستار در یک شیفت 8 - 7 ساعته ممکن است 50 مرتبه در بخش و اتاق‌ها راه برود.هر چند تحرک زیاد پرستاران ورزش محسوب نمی‌شود و یک پرستار به این مساله آگاه است.

تحقیقات نشان می‌دهند کافی نبودن مرخصی‌های استعلاجی و استحقاقی، کمبود نیروی کار و حجم زیاد کار اصلی‌ترین دلایل شیوع اختلالات عضلانی ـ استخوانی میان پرستاران است.

اضطراب و اختلال خواب در کمین پرستاران

مسئولیت و حجم بالای کار، پرستاران را نیز مانند دیگر مشاغل سخت و زیان‌آور دچار فرسودگی می‌کند. اولین اثر مخرب آن بی‌انگیزه شدن و لذت‌بخش نبودن کار است. اضطراب، خستگی، اختلال در خواب و افسرگی را نیز به مشکل اول اضافه کنید.

این استادیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی دلیل بروز این مشکل را طولانی بودن شیفت کاری پرستاران به دلیل کمبود پرستار، فشار کار و بیداری‌های شبانه عنوان می‌کند و می‌گوید: تنها راه کاهش و در مواقعی پیشگیری ایجاد امکانات رفاهی ـ تفریحی، مناسب‌سازی محیط کار، وجود آرامش روانی و عاطفی مثبت و موثر میان کارکنان ودر مجموع بهداشت درونی محیط کار است.

سبک زندگی پرستاران

فرض کنید شما پرستار هستید و بر حسب اتفاق شیفت شب. قصد خروج از منزل را دارید که مهمان عزیزی از راه می‌رسد.

مهمانی که عضوی از خانواده همسر است یا فردی که با او رودربایستی دارید. چه کاری انجام می‌دهید؛ در منزل می‌مانید، از مهمان‌تان پذیرایی می‌کنید و جریمه عدم حضور خود را با کاهش چند برابری در حقوق می‌پردازید یا به محل کار می‌روید و بروز ناراحتی و مشکل با همسر را به جان می‌خرید؟ شاید بگویید حضور مهمان را می‌توان برنامه‌ریزی و مدیریت کرد و راهکارهای پیشنهادی دیگری برای رفع این مشکل ارائه کنید.

بیایید در گمانی دیگر، فرض کنید کودکی دارید که بشدت بیمار است و شما ناچارید به محل کار خود بروید. بدون شک برای یک مادر انجام چنین کاری بسیار دشوار، تلخ و پراسترس است. با این مثال‌ها می‌توان فهمید سبک زندگی پرستاران تا چه اندازه دارای فراز و نشیب می‌تواند باشد.حال آن که ماهیت شغل پرستاری خود نیز با درد و رنج و غم همراه است.

دکتر فلاحی «بهم خوردن ریتم زندگی فرد» به دلیل حضور در شیفت شب را یکی از عوامل مهم بروز اضطراب در پرستاران عنوان می‌کند و می‌گوید: این موضوع به دلیل مدیریت امور خانه و بچه‌داری پرستاران زن را بیشتر با مشکل مواجه می‌کند. هماهنگی میان کار و مدیریت زندگی بسیار مشکل است و این موضوع باعث تشدید سختی کار می‌شود.این فرآیند سلامت پرستار را دچار مشکل می‌کند.

اهمیت سلامت یک پرستار

یک پرستار دارای شش نقش مراقبتی، درمانی، حفاظتی، آموزشی، هماهنگی و حمایتی است. اگر پرستاری به هر دلیلی نتواند در ایفای یکی از این نقش‌ها درست و دقیق عمل کند، آسیب آن نه فقط خود، فرد بلکه سلامت بیمار را نیز تهدید می‌کند. به همین دلیل توجه به سلامت پرستاران از جایگاه واهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

سهیلا فلاحی - دانش و سلامت