سهم صنایع لبنی در توسعه صادرات غیرنفتی

کارشناسان و تولیدکنندگان صنعت لبنی می‌گویند، اگر زمینه‌های صادراتی برای این محصولات ایجاد شود، توان تولیدی ایران به اندازه‌ای است که نه‌تنها نیازهای داخلی را تامین می‌کند؛ بلکه با افزایش صادرات محصولات لبنی می‌توان ارزش افزوده بالاتری برای اقتصاد کشورمان به دست آورد.

اما سوال اینجاست که صنایع لبنی ما برای دستیابی به بازارهای صادراتی بیشتر چه راهکارهایی لازم دارد؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال مهم، گفت‌وگویی با کاوه زرگران، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

جایگاه صنایع لبنی در صادرات محصولات غذایی ایران چیست؟

براساس برآوردها و آمارهایی که از کل صادرات محصولات غذایی در اختیار داریم؛ صنایع لبنی در میان کل صنعت غذایی به عنوان پیشتاز محصولات صادراتی در سال گذشته معرفی شده و کارنامه درخشانی در این زمینه دارد که در صورت برنامه‌ریزی دقیق برای صنعت لبنی، ارزش افزوده قابل توجهی را می‌توانیم به اقتصاد کشورمان هدیه دهیم.

آیا آماری از صادرات سال گذشته محصولات لبنی در اختیار دارید؟

صادرات سال گذشته لبنیات، حدود 773 میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل، 10 درصد از نظر وزنی و 25 درصد از نظر ارزشی افزایش داشته است، به صورتی که ماست با 218 میلیون دلار در صدر جدول لبنیات صادر شده قرار دارد و پس از آن به ترتیب پنیر با 187 میلیون، شیر خشک با 129 میلیون، خامه و بستنی هم با 120 میلیون دلار در رتبه‌های دوم تا چهارم قرار دارند.

با توجه به این حجم صادرات آیا سال گذشته واردات محصولات لبنی هم صورت گرفته است؟

بله، واردات 56 هزار تنی محصولات لبنی در سال گذشته به ارزش 251 میلیون دلار ثبت شده که به ترتیب 46 هزار تن کره به ارزش 184 میلیون دلار و 7 هزار تن شیر خشک به ارزش 50 میلیون دلار عمده‌ترین آنها بوده است.

به این ترتیب، تراز صنعت لبنی اخیرا مثبت شده، نظر شما هم چنین است و آیا این نکته به معنی پتانسیل مناسب این بخش برای توسعه صادرات غیرنفتی است؟

بله دقیقا، تراز تجاری لبنیات مثبت است و با نگاهی به آمارهای دو سال گذشته تا امروز می‌بینیم، سال 1393 تراز لبنیات مثبت 376 میلیون دلار بوده که این روند سال گذشته هم ادامه یافته و به رقمی معادل 523 میلیون دلار رسیده است. به این ترتیب 146 میلیون دلار بهبود در تراز تجاری لبنی ثبت شده که بیانگر پتانسیل‌ موجود در این زمینه برای رشد صادرات غیرنفتی است.

سال گـذشته بسیـاری از تولیدکنندگان، نگران مازاد شیرخام و انباشت حجم قابل توجهی از شیر خشک در انبارهای تعاونی روستایی بودند. شرایط امروز با گذشته تفاوتی کرده است؟

بله، تقریبا نیمه دوم سال گذشته با حجم قابل توجهی نزدیک به 40 یا 50هزار تن شیر خشک داخل انبارها مواجه بودیم که نگرانی عمده‌ای در بخش لبنی ایجاد کرده بود، اما با استفاده از یارانه‌های دولتی برای صادرات این محصول طی سه ماهه گذشته، تمام این شیر خشک‌ها به بازارهای بین‌المللی صادر شده‌اند و اکنون نگرانی از این بابت در صنعت وجود ندارد.

مبلغ این یارانه چقدر بوده است؟

با توجه به انباشت شیر خشک در انبارها، دولت 150 میلیارد تومان برای این منظور تخصیص داد که از این مبلغ، 34 میلیارد تاکنون محقق شده است. با تخصیص این یارانه فاصله قیمتی محصولات ایران در بازارهای بین‌المللی کاهش یافت و قدرت رقابت ایجاد شده عاملی در افزایش صادرات و خالی شدن انبارها شد.

این یارانه برای بازارهای بین‌المللی یکسان در نظر گرفته شده است؟

براساس آنچه اجرایی شده، برای هر کیلو شیر خشک صادر شده به مقصد عراق 2800 تومان و سایر بازارهای سنتی صادراتی کشور 3450 تومان تعیین شده است، اما من فکر می‌کنم اگر بازارهای جدیدی به فهرست بازارهای صادراتی افزوده شود، احتمالا باید این ارقام بازنگری شوند.

آمار و ارقامی که از صادرات محصولات لبنی ارائه می‌شود، برای محصولات روتین و مشخص داخلی است. آیا توان تولیدمحصولات جدید دیگری هم داریم؟

ببینید، از نظر فناوری و تجهیزات هیچ کمبودی در کشورمان نیست و از نظر ماده اولیه یعنی شیر هم کیفیت شیر تولیدی ایران قابل قبول است. بنابراین اگر سفارش یا نیاز خاصی در بازارهای مشخص ایجاد شده باشد، تولیدکنندگان مشکلی برای تولید آن نخواهند داشت. هرچند تنها مورد در صنعت لبنی ایران بحث پنیرهای سخت است که تولیدکنندگان اندکی در این زمینه داریم.

مهم‌ترین نکته برای حضور در بازارهای جهانی چیست؟

در صنایع غذایی، کیفیت و استانداردهای مورد نظر کشورهای هدف در اولویت هستند و پس از آن، مثل دیگر بازارها باید قیمت رقابتی داشته باشیم تا بتوانیم در بازار مورد نظر، حضور قدرتمند داشته باشیم و سهم قابل قبولی به خودمان اختصاص دهیم.

شما به کیفیت محصولات ایران اشاره کردید. حالا سوال اینجاست که آیا از نظر قیمتی می‌توانیم رقابت داشته باشیم؟

اگر سه ماه پیش از من پرسیده بودید، به شما پاسخ می‌دادم خیر؛ اما امروز شرایط کاملا متفاوت شده و همه چیز برای حضور ایران در بازارهای بین‌المللی از نظر رقابت قیمتی مهیاست که باید از آن استفاده بهینه داشته باشیم.

چه تفاوتی در قیمت‌های بین‌المللی ایجاد شده که براین باورید، قدرت رقابت تولیدات ایران افزایش یافته است؟

قیمت جهانی شیر، حدود 25 درصد رشد داشته و اکنون 38/0 تا 4/0 یورو در بازارهای بین‌المللی معامله می‌شود. این امتیازی برای تولیدکنندگان ایران است که فاصله قیمتی تولید خود با بازارهای خارجی را کاهش دهند و تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند در بازارهای هدفشان، قدرت چانه‌زنی بیشتری داشته باشند.

در رسانه‌های بین‌المللی مطرح شده است که تقاضای چین برای واردات محصولات لبنی افزایش یافته و تا ده سال آینده هم ادامه خواهد داشت؛ فکر می‌کنید بازار چین برای ایران دست‌یافتنی باشد؟

با توجه به قیمت‌های بازار چین، ورود به این بازار برای تولیدات ایرانی احتمالا کمی دشوار است. بنابراین تولیدکنندگان ایرانی باید با برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند وارد این بازار شوند.

به نظر شما، دستیابی به بازارهای آسیای جنوب شرقی برای ایران امتیاز محسوب خواهد شد؟

دستیابی به هربازاری برای تولیدکنندگان ایران یک امتیاز است، اما بازارهای دوردست می‌تواند ارزش افزوده بالاتری برای کشورمان ایجاد کند، چون قیمت‌ها و تقاضا متفاوت است.

متوسط قیمت صادراتی محصولات لبنی ایران چقدر است و آیا تفاوتی با قیمت بازارهای بین‌المللی دارد؟

آمارهایی که داریم، متوسط قیمت صادراتی لبنیات ایران را 8/1 دلار نشان می‌دهد، در حالی که قیمت لبنیات در بازارهای بین‌المللی 2/2 دلار است. این یعنی هنوز می‌توانیم در بازارهای بین‌المللی ارزش افزوده بالاتری داشته باشیم. البته نباید فراموش کنیم، متوسط قیمت هر کیلو لبنیات صادراتی ایران با توجه به افزایش قیمت جهانی نسبت به گذشته، تقریبا 21 سنت بهبود یافته است.

عماد عزتی