بانوان، سلامت مثانه را جدی بگیرند

در زنان، برخلاف مردان، به علت وجود کانال زایمان، کف لگن (داربست لگن) مستعد ضعیف شدن است و متعاقب آن مثانه از جایگاه خود نزول می‌کند که در اصطلاح پزشکی به آن افتادگی مثانه یا سیستوسل (cystocele) گفته می‌شود که گاهی به اشتباه آن را پارگی مثانه می‌نامند.

این مشکل گاهی می‌تواند به تنهایی یا همراه با افتادگی سایر اعضای لگن مثل رحم و روده نیز دیده شود.

مهم‌ترین عامل مستعدکننده افتادگی مثانه، جنسیت است. زایمان طبیعی، سخت و غیرمدیریت شده، زایمان‌های متعدد، چاقی، افزایش سن و ژنتیک اصلی‌ترین شیوع این مشکل در بین زنان است.

البته افتادگی مثانه گاهی در زنانی که هرگز حامله نشده‌اند هم دیده می‌شود. درباره این افراد عامل ژنتیکی و ضعف بافت‌های لگن تاثیر بسیار زیادی دارد. برخی متخصصان نیز اختلال سطح هوشیاری، دیابت و سکته مغزی، برداشتن رحم، مصرف سیگار، یبوست و استرس شغلی را در بروز این مشکل در خانم‌ها موثر عنوان کرده‌اند.

علایم افتادگی مثانه

دکتر مریم امامی، ارولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم افتادگی مثانه را در درجات پایین (خفیف) بدون علامت عنوان می‌کند و می‌گوید: مشکل در درجات متوسط و بالا، معمولا با اختلال ادرار، احساس توده در واژن و مشکلات جنسی همراه است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا سیستوسل به تنهایی می‌تواند علت بی‌اختیاری ادرار باشد، تأکید می‌کند: از آنجا که بیش از 40 درصد زنان با بی‌اختیاری، استرسی ادرار (بی‌اختیاری حین افزایش منشأ و شکم مثل سرفه، عطسه و خنده) همزمان سیستوسل نیز دارند این تصور اشتباه رایج است که علت بی‌اختیاری ادرار، افتادگی مثانه است. پس علت این نوع بی‌اختیاری، سیستوسل (cystocele) یا افتادگی مثانه چیست؟

بهترین زمان ترمیم آسیب‌های زایمان

یکسال بعد از زایمان فرصت مناسبی برای ترمیم آسیب‌های بارداری و زایمان است.بدون شک توجه مادران به انجام حرکات و ورزش‌های مناسب و کنترل وزن در این مدت کمک قابل توجهی به برگشت آناتومی لگن به حالت نرمال می‌کند.

دکتر امامی سن را از ریسک فاکتورهای پرخطر در ابتلا به افتادگی مثانه عنوان می‌کند و می‌گوید: با این وجود کنترل وزن، انجام حرکات ورزشی مناسب و جلوگیری از یبوست‌های مزمن، تاثیر این عامل را در بروز افتادگی مثانه و شدت آن به حداقل می‌رساند.

راهکارهای درمان مثانه

افتادگی مثانه به دو روش جراحی و غیرجراحی قابل انجام است. روش‌های غیرجراحی شامل فیزیوتراپی کف لگن است که در درمان درجات پایین و متوسط سیستوسل موثر است. این روش تحت نظر فیزیوتراپیست آشنا به مشکلات افتادگی مثانه باید انجام شود.

با کمک فیزیوتراپی قدرت عضلات توسط تحریکات الکتریکی تنظیم شده و تقویت می‌گردد.درنتیجه توانایی و قدرت عضلات نگهدارنده مثانه افزایش می‌یابد.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید انجام تمرینات ممتد بیمار در منزل علاوه بر فیزیوتراپی کف لگن،در افزایش تاثیر این درمان کمک می‌کند.

دکتر امامی روش درمان قطعی سیستوسل شدید و درجه بالا را عمل جراحی می‌داند. هدف پزشک در استفاده از این روش بازگرداندن مثانه به جایگاه اصلی خود یعنی درون لگن است. انجام این کار از راه شکمی به شکل جراحی باز یا لاپاراسکوپی و در روش‌های واژینال این کار ا زطریق کانال زایمانی صورت می‌گیرد .

در صورتی که بی‌اختیاری ادرار فرد علاوه بر افتادگی مثانه متاثر از افتادگی رحم و روده نیز باشد به هنگام جراحی همه این نواقص توسط پزشک در حین عمل رفع می‌شود. چنانچه عمل جراحی با موفقیت انجام گیرد، ممکن است به صلاحدید جراح و به‌منظور بهبود عملکرد مثانه و روده، فیزیوتراپی بعداز عمل تجویز گردد.

پیشگیری از افتادگی مثانه

دکتر امامی افزایش آگاهی زنان در ارتباط با مشکلات و اختلالات کف لگن از جمله افتادگی مثانه را در پیشگیری از مشکلات لگن برای خانم‌ها بسیار مهم می‌داند و بر ضرورت توجه آن توسط مسئولان به‌عنوان یکی از سیاست‌های بهداشتی در جامعه تأکید می‌کند.

این جراح کلیه، مجاری ادراری و تناسلی بهترین زمان آغاز مراقبت از سلامت مثانه توسط زنان را بعد از بلوغ و داشتن رابطه جنسی می‌داند و می‌گوید: تمامی زنان باید نسبت به آناتومی لگن آشنایی پیدا کنند. زیرا رعایت بعضی از نکات ساده از سنین جوانی و نوجوانی می‌تواند باعث بهبود عملکردهای مرتبط با احشاء لگن از قبیل عملکرد درست مثانه، وجود رابطه جنسی مناسب و کارکرد درست دستگاه گوارش تحتانی شود.

کنترل وزن، جلوگیری از چاقی مفرط، انجام ورزش‌های متناسب با جنسیت زن، جلوگیری از یبوست‌های مزمن و پرهیز از کارهای بسیار سنگین که همراه با افزایش فشار داخل شکم باشد، از موارد پیشگیری کننده در افتادگی مثانه است.

ضرورت آموزش قبل از بارداری

در زنان متاهل که قصد بارداری دارند باید آموزش کامل در ارتباط با دوره حاملگی، ورزش‌های متناسب با آن دوره و جلوگیری از اضافه وزن بیش از حد داده شود و تمام زنان تحت مراقبت‌های مامایی مناسب قرار گیرند تا تصمیم‌گیری صحیح با توجه به شرایط جنین و مادر برای نوع زایمان (سزارین یا زایمان طبیعی) گرفته شود تا در فرایند زایمان، آسیب‌های عضلات و بافت‌های نگهدارنده لگن به‌حداقل ممکن برسد.

موثرترین ورزش تقویت مثانه

تمرین کژل، برای عضلات لگن باعث محکم و سفت شدن عضلات لگن و در نتیجه مراقبت بیشتر از آن از مثانه و کاهش ضریب ابتلا به افتادگی مثانه می‌شود. برای انجام این تمرین، ماهیچه‌های لگن خود را سفت کنید، (حالتی که مانع ادرار می‌شود). این انقباض را به مدت 5 ثانیه انجام دهید سپس عضلات را آزاد کنید. بعد از 5 ثانیه مجددا این حرکت را تکرار کنید.این تمرین را هر روز حداقل 10 بار انجام دهید به‌گونه‌ای که به مدت 10 ثانیه بتوانید عضلات لگن خود را منقبض نگه دارید. این تمرین در هر شرایط زمانی و مکانی قابل انجام است.

نقش یائسگی در افتادگی مثانه

یائسگی در وضعیت مثانه بسیار تاثیر دارد. ترشح هورمون استروژن قبل از یائسگی باعث سفت شدن عضلات اطراف واژن می‌شود، اما با کاهش ترشح این هورمون بعد از شروع یائسگی عضلات شل و ضعیف می‌شوند.

سهیلا فلاحی - دانش و سلامت