ضد و نقیض‌های ترامپ در برجام

یکی از موضوعات بین‌المللی که در دوره انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به محور تبلیغات انتخاباتی نامزدها تبدیل شده بود، توافق هسته‌ای یا همان برجام بود و دونالد ترامپ پس از آن‌که در اولین مواضع ابتدایی خود اعلام کرده بود این توافق را پاره خواهد کرد، رفته‌رفته موضع خود را تعدیل کرد.

ترامپ در آخرین مواضع خود درباره برجام بر ضرورت بازبینی و مذاکره مجدد درباره بخش‌هایی از توافق هسته‌ای تاکید کرده بود اما این موضوعی است که قطعا با مخالفت جمهوری اسلامی ایران مواجه خواهد شد و بعید است سایر اعضای 1+5 هم روی خوشی نسبت به این پیشنهاد نشان دهند.

شاید به همین دلیل باشد که در هفته‌های اخیر، دیگر شاهد موضعگیری جدیدی از سوی رئیس‌جمهور منتخب آمریکا درباره برجام نبوده‌ایم و دونالد ترامپ در نشست خبری اخیر خود نیز هیچ صحبتی درباره برجام نکرد.

گرچه ترامپ موضع جدیدی در ارتباط با توافق هسته‌ای اتخاذ نکرده اما گزینه‌هایی که او برای نهادها و وزارتخانه‌هایی مانند سازمان سیا و وزارت خارجه و دفاع در نظر دارد در روزهای گذشته تازه‌ترین مواضع خود را درباره برجام اعلام کرده‌اند؛ مواضعی که برخی از آنها نشان‌دهنده نوعی تعدیل در مواضع سکانداران دولت‌ آینده آمریکاست.

طرح مواضع در سنای آمریکا

در همین زمینه، مایک پمپئو رئیس پیشنهادی ترامپ برای ریاست سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) که پیش از این مواضع تندی درباره برجام گرفته بود در جلسه تائید صلاحیت در سنای آمریکا گفت: در مقام ریاست این سازمان مخالفت خود را با توافق هسته‌ای ایران کنار خواهم گذاشت و سازمان سیا در ارزیابی خود از این توافق باید روز به روز منصف‌تر و واقع‌بین‌تر باشد.

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، پمپئو البته با بیان این‌که نظارت بر ایران در اجرای برجام همچنان ادامه می‌یابد، مدعی شده است که ایرانی‌ها متقلبان حرفه‌ای هستند.

وی گفته با جدیت و خشونت، سازمان اطلاعات آمریکا را به سوی جمع‌آوری اطلاعات درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران رهنمون خواهد کرد.

جیمز ماتیس، گزینه دونالد ترامپ برای وزارت دفاع هم تاکید کرد که کشورش باید به برجام حتی اگر در آن نواقصی وجود داشته باشد، احترام بگذارد.

به گزارش ایرنا، ماتیس اظهار کرد: وقتی آمریکا قولی می‌دهد، باید به آن پایدار بمانیم و با متحدانمان همراه باشیم.

این اظهارات ماتیس در حالی صورت گرفت که وزیر دفاع هم پیشنهادی ترامپ پیش از این نشست، در گزارشی به کمیته تسلیحات سنای آمریکا مدعی شد ایران بزرگ‌ترین عامل ثبات‌زدایی در منطقه به شمار می‌رود.

وی افزود: برجام یک توافقنامه کنترل سلاح ناقص است و یک معاهده دوستی با ایران به حساب نمی‌آید.

البته گزینه پیشنهادی ترامپ برای وزارت خارجه آمریکا، مواضع سخت‌تری نسبت به پمپئو و ماتیس اتخاذ کرده است.

به گزارش فارس، وزیر خارجه پیشنهادی رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در نشست تائید صلاحیتش در سنا به اظهارنظر درباره برجام پرداخت و گفت که ایران نباید غنی‌سازی و مواد غنی‌شده داشته باشد.

تیلرسون اضافه کرد: در صورتی که من تائید شوم، پیشنهاد من بازنگری کامل در توافق هسته‌ای و هر کدام از توافقات جانبی است که طبق دریافت من بخشی از آن توافق است. وی همچنین گفت: آمریکا باید سازوکارهای لازم را برای پایبند کردن ایران به توافق هسته‌ای داشته باشد. در جلسه روز پنجشنبه سنا همچنین مشخص شد که اکسون‌‌موبایل (شرکت نفتی که نامزد وزارت خارجه آمریکا رئیس آن بوده)، علیه تحریم‌های ایران لابی و حتی با ایران معامله کرده است.

تاثیر لابی‌های صهیونیستی

بحث بازنگری در برجام، همان مواضع پیشین ترامپ است و به نظر می‌رسد تحت تاثیر لابی‌های صهیونیستی صورت می‌گیرد.

در همین زمینه، رئیس پیشین اطلاعات نظامی ارتش رژیم صهیونیستی در یادداشتی به دولت جدید آمریکا پیشنهاد کرده به جای پاره کردن برجام،شرایط آن را برای واشنگتن و تل‌آویو بهتر کند.

به گزارش فارس، عاموس یادلین، با یادداشتی در «یو‌اس‌ای‌تودی» از برجام به‌عنوان توافقی بشدت معیوب، یاد کرده اما نوشته که لغو این توافق در حال حاضر برای آمریکا، ابلهانه و مخاطره‌آمیز خواهد بود.

وی با اشاره به این‌که چین، روسیه، انگلیس، فرانسه و آلمان (دیگر اعضای گروه 1+5) به خطر انداختن برجام را نخواهند پذیرفت، می‌نویسد: خروج از این توافق، آمریکا را از ائتلافی که با موفقیت شکل داد، جدا می‌کند. البته جمهوری اسلامی ایران نیز مواضع روشن خود را در مخالفت با بحث بازنگری در برجام اعلام کرده است. در همین زمینه کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در واکنش به سخنان وزیر پیشنهادی امور خارجه ترامپ مبنی بر لزوم بازنگری در برجام گفت: برجام به هیچ‌وجه قابل بازنگری نیست و به عنوان تعهدی بین‌المللی برای همه کسانی که در مورد آن مذاکره و آن را امضا کرده‌اند، لازم‌الاجراست.

وی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: برجام تاکنون گشایش‌های مهمی ایجاد کرده و دستاوردهای مهمی داشته است.

تعدیل مواضع

اتخاذ چنین مواضع ضد و نقیضی از سوی ترامپ و گزینه‌هایش برای تصدی پست‌های کلیدی دولت آینده آمریکا، گرچه نشانگر حرکت در مسیر کنار آمدن با برجام است اما همچنان این سوال را در ذهن‌ها ایجاد می‌کند که دولت آینده تا چه حد به تعهدات دولت آمریکا در برجام و همچنین وعده‌های اوباما و دولتش در برجام متعهد خواهد ماند.

نوذر شفیعی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نهم در همین زمینه در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این‌که مهم‌ترین ضمانت اجرا در حقوق بین‌الملل رضایت دولت‌هاست، اظهار کرد: با وجود این‌که الزاماتی از قبیل مکانیسم‌های شورای امنیت، حقوق بین‌الملل و... برای وادار کردن دولت‌ها جهت اجرای تعهداتشان وجود دارد اما اصل رضایت دولت‌هاست.

شفیعی با طرح این احتمال که ترامپ در مورد برجام تغییر نظر اساسی نخواهد داد، اظهار کرد: وی قبل از انتخابات، سخن از پاره کردن برجام می‌زد اما بعد از انتخاب این بحث را کنار گذاشته و تلاش برای تعدیل برجام را در دستور کارش قرار داده است؛ در حال حاضر هم وزرای پیشنهادی دفاع، خارجه و... تمایلی به نادیده گرفتن برجام نشان نداده‌اند، بنابراین این مواضع، قوت اجرایی برجام و پایبندی به برجام از سوی آمریکا را تقویت کرده است.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم افزود: در بدترین حالت ممکن است ترامپ اعمال فشارهایی برای تعدیل بخش‌هایی از برجام داشته باشد که البته مورد قبول ایران قرار نخواهد گرفت.

وی گفت: در مجموع نسبت به ادامه اجرایی شدن برجام از سوی ترامپ خوشبین هستم.

برجام جای چانه‌زنی ندارد

علی بیگدلی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل هم در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این‌که براساس قواعد بین‌الملل دولت‌ها باید تعهدات دولت قبلی را رعایت کنند و ناچار به رعایت آن هستند، گفت: ترامپ از روز اول اعلام کرده که به دنبال ارتقای پرستیژ آمریکاست و در صورتی که بخواهد پرستیژ آمریکا را ارتقا بخشد نقض برجام موجب بی‌اعتبار شدن آمریکا در دنیا و در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا خواهد شد.

بیگدلی با اشاره به این‌که تصور ما این است که علی‌القاعده ترامپ نباید دست به برجام بزند اظهار کرد: برخی مواقع از سوی این کشور اظهاراتی در مورد تجدید نظر در بخش‌هایی از برجام می‌شود، این در حالی است که با کوچک‌ترین تغییر در برجام، این توافقنامه به هم می‌خورد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر این‌که برجام با دقت تنظیم شده و جای چانه زنی در آن وجود ندارد، تاکید کرد: برجام علی‌القاعده نباید تغییر کرده و مورد بازبینی قرار گیرد و ترامپ متعهد به اجرای برجام است.

با این‌حال برخی کارشناسان در پیروی دولت بعدی آمریکا از تعهدات دولت اوباما تردید دارند و این مساله را یکی از خلأهای موجود در برجام می‌دانند.

به عنوان مثال، ابراهیم شیبانی، رئیس‌کل بانک مرکزی دولت اصلاحات در گفت‌وگو با ایسنا، معتقد است براساس متن برجام، راه فرار و فریب باز است و هیچ پیش‌بینی‌ای در مورد تغییر رئیس‌جمهور آمریکا در سند برجام صورت نگرفته است. وی می‌گوید: در سند برجام عنوان می‌شود که رئیس‌جمهور آمریکا سعی می‌کند مصوبات را پیگیری و اجرا کند، اما مشخص نیست اگر رئیس‌جمهور آمریکا تغییر کرد و دنبال آن نرفت، چه باید کرد.

مواضع برخی سکانداران احتمالی دولت آینده آمریکا