نیمه پر و خالی جشنواره فیلم فجر

هرچند انتظارها و توقعاتی هم برآورده نشد که به‌طور طبیعی مربوط به سازندگان و عوامل فیلم‌هایی است که نتوانستند راهی به بخش مسابقه این جشنواره پیدا کنند و باز دوستداران فیلمسازانی هم که موفق به حضور در بخش مسابقه نشده‌اند هم فعلا حال و روز خوشی ندارند و گمان می‌کنند که جشنواره فیلم فجر بدون حضور کارگردان محبوبشان چیزی کم خواهد داشت. فارغ از محق بودن با نبودن همه کسانی که توقع و انتظارشان برای حضور در جشنواره برآورده نشده، باید پذیرفت که بخش رقابتی هر رویدادی، ظرفیت محدود و مشخصی دارد و بیشتر فیلم‌های متقاضی، امکان حضور و رقابت در آن را نخواهند داشت.

کسی که فرم شرکت در چنین جشنواره‌ای را امضا می‌کند، باید بداند و حتما می‌داند که احتمال پذیرفته نشدن فیلم وجود دارد و تضمینی برای آن تقاضای اولیه نیست و قرار نیست که اثر تولیدی به‌طور قطع جایی در میان شرکت‌کنندگان نهایی داشته باشد. اما طبیعی است که وقتی عواملی به‌طور شبانه‌روزی و در شرایطی دشوار، به کار تولید فیلم می‌پردازند، دوست دارند تلاش‌هایشان دیده شود و چه فضایی بهتر از جشنواره فیلم فجر برای محک و سنجش و قدرشناسی این زحمات. با این حال به دلیل همان معذوریت و محدودیت ناگزیر، همه فیلمسازان و فیلم‌ها بخت حضور در این میدان مهم رقابتی را پیدا نمی‌کنند.

ضمن این‌که همه نگاه‌ها نباید فقط محدود به بخش مسابقه جشنواره فجر شود و نباید اکران عمومی را به عنوان مهم‌ترین محل نمایش و قضاوت توسط اصلی‌ترین مخاطبان آثار یعنی مردم فراموش کرد. گرچه بخش مهمی از فیلم‌های شاخص و تاثیرگذار سینمای ایران نخستین بار در فجر رونمایی می‌شوند، اما این همه تولیدات سالانه سینمای کشور نیست و ترکیبی از فیلم‌هایی را که امکان حضور در این رویداد نمی‌یابند یا اساسا در فصل دیگری تولید می‌شوند و قصدی هم برای شرکت در فجر ندارند، هم هستند. آثاری که اتفاقا ممکن است از برخی فیلم‌های به نمایش درآمده در جشنواره فجر هم مهم‌تر و باکیفیت‌تر باشند.

الان و در آستانه جشنواره فیلم فجر باید به رای و نظر و سلیقه هیات انتخاب احترام بگذاریم و بدانیم که اگر افراد دیگری در این هیات بودند، ممکن بود برخی انتخاب‌ها متفاوت باشد. باید به فیلمسازان و سازندگان آثاری که بخت حضور در این رقابت را پیدا کردند، بدون حب و بغض تبریک گفت و برای آنها آرزوی موفقیت کرد، ضمن این‌که الان و پس از اعلام نظر هیات انتخاب و انتشار اسامی فیلم‌های راه یافته به فجر، برخی افراد و رسانه‌ها توجهی به نیمه پر لیوان ندارند و بدون این‌که همه آثار متقاضی را دیده باشند، حرف‌هایی مطرح می‌کنند که خارج از دایره انصاف است درحالی که برای قضاوت درباره آرای هیات انتخاب، باید بتوان همه فیلم‌ها، چه فیلم‌های راه یافته‌ به بخش مسابقه و چه بازمانده‌ از این بخش را دید و درباره آنها صحبت کرد.

نیمه پر لیوان سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر چیست؟ با نگاهی به فیلم‌ها و فیلمسازان راه یافته به بخش مسابقه این رویداد، می‌توان امیدواری‌هایی پیدا کرد. در جشنواره پیش روی فجر، نام‌هایی چون منوچهر هادی، رامبد جوان، مسعود اطیابی، همایون اسعدیان، سعید سهیلی، مهدی کرم‌پور، حمید نعمت‌الله، آیدا پناهنده، علیرضا داوودنژاد، محمدحسین مهدویان، وحید جلیلوند، مازیار میری، فریدون جیرانی، پوران درخشنده، مسعود جعفری جوزانی و مسعود کیمیایی به عنوان کارگردان حضور دارند که با توجه به کارنامه خوب و فیلم‌های مهمی که از آنها به یاد داریم، می‌توان انتظار یک دهه فیلمی کم‌نظیر را داشت، ضمن این‌که از میان 28 فیلم بخش مسابقه، 9 فیلم اولی وجود دارد و می‌شود به درخشش تازه نفس‌های فیلمسازی هم دل بست.

اما غیبت نام‌های بزرگ فیلمسازی هم همیشه ناخوشایند است و آدم دوست دارد در چنین ضیافتی، طعم خوش غذاهای دیگر را هم بچشد. کیانوش عیاری یکی از این اسم‌های بزرگ است؛ کارگردانی با کارنامه‌ای غبطه‌برانگیز در تلویزیون و سینمای ایران و با آثاری ماندگار چون روزگار قریب، هزاران چشم، آن‌سوی آتش، شبح کژدم و بودن یا نبودن که «کاناپه» او راهی به آثار بخش مسابقه پیدا نکرد. اثری که به گفته محمد حیدری، دبیر جشنواره دچار ممیزی شد و باید مراجع بالاتر نسبت به آن تصمیم بگیرند. ظاهرا عیاری برای صحنه‌های داخلی فیلمش از پوستیژ برای بازیگران زن استفاده کرده! عیاری، فیلمساز آگاه و هوشمندی است و بخوبی با خط قرمزها آشناست و باید احتمال ایجاد مشکل برای این وضعیت را پیش‌بینی می‌کرد. بنابراین به عنوان علاقه‌مند سینمای او، دوست‌تر می‌داشتیم عیاری وارد چنین فضایی نمی‌شد و کاری می‌کرد که دوستدارانش از تماشای فیلم او در بخش مسابقه فجر محروم نشوند. شهرام مکری، کارگردان ماهی و گربه هم از جمله غایبان بزرگ جشنواره است و فیلم هجوم او راهی به مسابقه پیدا نکرد. با این حال او شوخ‌طبعانه سراغ این اتفاق رفته و از آنجا که همانند عیاری، اثرش راهی به جشنواره پیدا نکرد، گفت: آقای عیاری چه خوبه که آدم همیشه کنار شما باشه، هر طرفی هستین همون طرف خوبه.

تهمینه میلانی هم از دیگر کارگردان‌هایی است که فیلم تازه او ملی و راه‌های نرفته اش، شانس حضور در بخش مسابقه فجر را پیدا نکرد. او در اظهارنظری اعلام کرد که چون موضوع فیلم او خشونت خانگی بوده، هیات انتخاب آن را نپذیرفته است. باید فیلم را تماشا کرد و دید آیا خشونت به نمایش درآمده در آن، آنقدری بوده که هیات انتخاب رای به حضور این فیلم در جشنواره نداده؟

تینا پاکروان، تهیه‌کننده خانه کاغذی ساخته مهدی صباغ‌زاده هم به انتخاب نشدن این فیلم واکنش نشان داد و گفت چون موضوع این اثر درباره مفاسد اقتصادی است، هیات انتخاب آن را انتخاب نکرد.

با این همه و برخی اعتراض‌های دیگر، امیدواریم این آثار هم در شرایطی عادلانه توسط مردم دیده شوند و مورد قضاوت قرار بگیرند. اما بهتر است فعلا کاممان را تلخ نکنیم و امیدوار به برگزاری جشنواره‌ای خوب با آثاری شایسته باشیم.

علی رستگار

سینما