«هه لپه رکی» رقص آیینی ماندگار کردستان

گرچه امروزه «هه لپه رکی» نقش آیینی خود را تا اندازه‌ای از دست داده است، اما مردمان این دیار همواره در زنده نگه داشتن و بازآفرینی آن نقش برجسته و قابل‌قبولی ایفا می‌کنند.

این رقص با حرکاتی معنادار و منظم گویای تعریف نوعی از فرهنگ مردمان کرد‌زبان است. دسته‌جمعی بودن رقص کردی نماد حرکت و تکامل است، نحوه دست گرفتن کسانی که در این آیین کهن حضور دارند به معنای اتحاد و همبستگی است و دایره که کامل‌ترین شکل هندسی است نماد تکامل، پویایی و پایکوبی بر زمین به معنای بیدار کردن و باروری زمین از خواب خفته است. هه لپه رکی در استان کردستان و شهر مریوان دارای 9 نظم اصلی و 20 نظم منشعب شده دیگر است. بر‌اساس بررسی‌های به عمل آمده، حرکات و فرم‌های انواع هه‌‌لپه‌رکی در مریوان را می‌توان آیینی حماسی، رزمی و بزمی نامید.

«سر چوپی» نقطه عطف در هه‌لپه‌رکی و نماد رهبر گروه است که دستمال سر چوپی نماد پرچم و رهایی از همه متعلقات دنیوی است.

لباس مردان در رقص کردی استان کردستان شامل «که وا و پانتول»، «پشتون» (شالی که به دور کمر می‌بندند)، گیوه یا همان «کلاش» است و گاهی اوقات از «رشتی» (سربند) استفاده می‌کنند.

موسیقی در رقص کردی نیز با سازهای سرنا و دهل، دوزله و دایره با تنبک اجرا می‌شود و در بعضی مناطق مانند شهر مریوان با نواختن «شمشال» یا همان نی‌لبک با دست و کف زدن و ترانه‌سرایی همراه می‌شود.

دکتر قطب‌الدین صادقی بازیگر، نمایش‌نامه‌نویس و از ماندگارترین چهره‌های تئاتر کشور در این خصوص می‌گوید: در همه جهان رقص یکی از بارزترین و بی‌واسطه‌ترین حالت‌های انسان برای بیان آنچه راجع به خودش، جمع طبیعت و خدا می‌اندیشد است و در مورد هه‌لپه‌رکی کردی آیین‌هایی نهفته است که بیشتر از هر چیز وحدت انسان‌ها را به نمایش در می‌آورد.

در مقایسه با هه‌لپه‌رکی در مناطق دیگر استان کردستان بواسطه شرایط سخت محیطی و کوهستانی در شهر مریوان و روستا‌های اطراف آن، حرکات هه‌لپه‌رکی سریع، تند و گاهی خشن اجرا می‌شوند.

خوشبختانه با فعالیت‌های افراد علاقه‌مند و گروه‌های حرفه‌ای، این آیین در استان کردستان، غرب کشور و مریوان، روند آموزشی و اجرای آن با وفاداری به حرکات و فرم‌های اصیل آن همچنان در جریان است. کوتاه سخن آن‌که مردم و شهروندان مریوانی به نقش هه‌لپه‌رکی در افزایش روحیه جمعی و کار گروهی و اتحاد و همبستگی معتقد بوده و به نقش آن در ترویج احیای سنتی ماندگار واقفند.

بهرام غلامی

جام‌جم کردستان