آسمان خاکستری روی پرده نقره‌ای

در این بین آیا نمی‌توان به سینما به عنوان ابزار کاری قوی در هشدار این وضعیت نگاه کرد؟ مگر سینما هنری تاثیرگذار برای تغییر نگرش مردم نیست؟ بهتر نیست به جای راهکارهای مقطعی برای این موضوع مسئولان توجه بیشتری به فیلم‌های محیط‌ زیست داشته باشند تا فیلم‌های مثمرثمرتری راجع به این موضوع ساخته شود؟ این هوای آلوده ناخودآگاه برای هر سینمادوستی یادآور فیلم «روزی که هوا ایستاد» از زنده‌یاد نادر ابراهیمی است.

فیلمی درباره آلودگی هوای کلانشهرها که سال 76 ذهن ابراهیمی را که بیشتر مردم آن را به عنوان نویسنده می‌شناسند به خود مشغول کرد که البته هیچ‌گاه فرصت اکران عمومی نیافت.

کجاست دغدغه!

خسرو معصومی کارگردان سینمای ایران که تاکنون فیلم‌های «رسم عاشق‌کشی»، «جایی در دور دست» و «باد در علفزار می‌پیچد» را درباره مساله قطع درختان و حفاظت از محیط‌زیست ساخته با اشاره به عدم توجه مسئولان نسبت به ساخت آثاری با موضوع محیط‌زیست به جام‌جم گفت: سرمایه‌گذاران سینما انگیزه چندانی برای سرمایه‌گذاری در فیلم‌هایی با محوریت محیط‌زیست ندارند. وقتی مسئولان ذی‌ربط انگیزه‌ای برای این کار ندارند، دیگر چه توقعی می‌توان از سرمایه‌گذاری داشت که پای پولش در میان است؟ من واقعا دغدغه ساخت آثاری با مضامین اینچنینی را دارم و سه‌گانه «رسم عاشق‌کشی، جایی در دوردست و باد در علفزار می‌پیچد» را هم بر همین مبنا ساختم، اما زمان ساخت آنها سینما ارزان بود و یک فیلمساز مستقل می‌توانست دست به ساخت چنین آثاری بزند. البته همان زمانی هم که آنها را می‌ساختم به هیچ‌کدام از فیلم‌هایم هیچ وامی از طرف فارابی داده نشد مگر جایی که تهیه‌کننده‌اش فریادش به آسمان رفت. در چنین شرایطی فیلمساز با کدام انگیزه سراغ ساخت این‌گونه فیلم‌ها برود؟ فیلمساز به ناچار می‌رود و فیلم‌های نازلی می‌سازد که بفروشد و زندگی‌اش بچرخد.

او ادامه داد: الان هوای تهران و کلانشهرها آلوده است و مردم از این بابت در رنج هستند. با هر متر و معیاری هم که بسنجیم در چنین شرایطی ضرورت ایجاب می‌کند سینما در قالب داستان از این موضوع بگوید و هشدارهای لازم را بدهد، اما کجاست دغدغه؟ در جشنواره محیط‌زیست که دوستان زحمت کشیدند و بزرگداشتی برای من گرفتند، به خانم ابتکار (معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست) گفتم که ما با دست خالی راجع به محیط‌زیست فیلم ساختیم و شما هیچ حمایتی از ما نکردید!

محیط زیست، بحران مهم بشر

احمد طالبی‌نژاد، منتقد و کارگردان پیشکسوت سینمای ایران وضعیت محیط زیست را یکی از بحران‌های مهم بشری دانست و در گفت‌و‌گو با جام‌جم اظهار کرد: یکی از وظایف سینما اطلاع‌رسانی و مقابله با بحران‌های اجتماعی است. زمانی‌که چاپلین و هارولد لوید در حال ساخت آثاری در تقبیح سیطره ماشینیسم بر زندگی بودند، در واقع راجع به این موضوع هشدار می‌دادند که البته خیلی هم جدی گرفته نشد.

موضوع محیط‌زیست امروز یکی از بحران‌های مهم بشر است. واقعیت امر این است که این موضوع کم‌کم در حال تبدیل شدن به یک وحشت بزرگ همگانی است. دریاچه‌هایی که خشک می‌شوند، یخ‌هایی که آب می‌شوند، آلودگی هوا و همه و همه مسائلی است که بشر را در هر جای این کره خاکی کمابیش تهدید می‌کنند. در چنین شرایطی یکی از وظایف اصلی سینما هشدار راجع به این قضایاست که مردم از تخریب محیط‌زیست پرهیز یا در جهت کنترل آن بکوشند.

طالبی‌نژاد خاطرنشان کرد: بخش عمده‌ای از جذابیت فیلم‌های خوب خارجی لوکیشن‌های طبیعی‌اش است که در واقع بیانی غیرمستقیم دارد از این‌که حیف این همه زیبایی است که ما آن را نابود کنیم؟ اما سینمای داستانی ایران بشدت راجع به پیام‌رسانی درباره محیط‌زیست کم‌کاری کرده. ما در سینما موظفیم نسبت به خشکسالی، آلودگی‌های زیستی و... هشدار بدهیم. البته از این منظر خوشبختانه مستندهای خوبی داریم و من تعداد زیادی مستند راجع به دریاچه ارومیه و زاینده‌رود دیدم که بشدت از آینده آنها وحشت کردم.

محیط زیست در اولویت

مصطفی زمانی درباره اهمیت محیط‌زیست تاکید کرد: در همه دنیا به این موضوع پی برده‌اند که محیط‌زیست در اولویت است. اگر به سطحی از درک و آگاهی برسیم، این موضوع برایمان از مسئولیت فردی به مسئولیت اجتماعی تبدیل می‌شود، اما در ایران این مسأله برعکس است و دائم در تلاشیم تا از مسئولیت اجتماعی به مسئولیت فردی برسیم، در حالی‌که محیط‌زیست مقوله‌ای است که باید دغدغه همه باشد.

او با بیان این‌که در حوزه محیط‌زیست فیلم‌های مستند بیشتر از فیلم‌های داستانی تاثیرگذار بوده، گفت: اگر محیط‌زیست به‌هم بریزد با مشکلات بسیاری مواجه می‌شویم. این اتفاقات و تخریب‌ها به نسل‌های بعدی آسیب بیشتری می‌زند، زیرا تخریب محیط‌زیست در عمر مفید یک انسان معمولی به وضوح دیده نمی‌شود و به همین دلیل است که آن را جدی نمی‌گیرند.

محیط زیست، دغدغه هنرمندان

پگاه آهنگرانی با بیان این که باید بیشتر به مشکلات محیط‌زیست پرداخت، گفت: در حال حاضر همه به اهمیت محیط‌زیست پی برده‌اند و قطعا هنرمندان از شرکت در مباحثی مربوط به محیط‌زیست استقبال می‌کنند، زیرا محیط‌زیست دغدغه همه آنهاست.

احساس خطر نکردند

کمال تبریزی که سابقه ساخت فیلم «طعم شیرین خیال» با محوریت محیط‌زیست را در کارنامه خود دارد، درباره فیلم‌هایی با این مضمون می‌گوید: متاسفانه تاکنون کمتر به ساخت فیلم‌هایی درباره محیط‌زیست توجه شده است. به هر حال هنوز جوامع مختلف احساس خطر لازم را نکرده‌اند که زمین در حال گرم شدن است و این دغدغه‌ها بیشتر به کسانی اختصاص دارد که به زمین عشق می‌ورزند.

ساناز قنبری - سینما