پزشک و بیمار در جاده اعتماد

کم نیستند بیمارانی که داروی تجویز شده از سوی پزشک را مصرف نمی‌کنند یا انجام آزمایش، عکسبرداری و عمل جراحی را که پزشک توصیه کرده پشت گوش می‌اندازند؛ چون عده‌ای گمان می‌کنند برخی پزشکان برای منافع بیشتر، یک سری دستورات پزشکی تجویز می‌کنند.

اخبار جسته گریخته‌ای هم که درباره خطاهای پزشکی منتشر می‌شود، به این فضای بی‌اعتمادی بین بیمار و پزشک دامن زده است. شکی نیست که بزرگ‌ترین ضربه این بی‌اعتمادی را بیماران خواهند خورد، زیرا بیمار مجبور است چه با اعتماد و چه بی‌اعتماد، در نهایت به پزشک مراجعه کند.

اطلاعات کامل به بیمار نمی‌رسد

همکاری بیمار و پزشک، یکی از عوامل مهم موفقیت در فرآیند درمان است.

دکتر علی یعقوبی جویباری، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم به همین نکته اشاره می‌کند و می‌گوید: «در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، پزشک و بیمار به صورت یک تیم هستند که با یکدیگر همکاری دارند، طوری که پزشک، اطلاعات مورد نیاز بیمار را به او ارائه می‌کند و با تشریح مزایا و عوارض روش‌های مختلف درمان، بالاخره پزشک و بیمار با تصمیمی مشترک درباره نحوه درمان به نتیجه می‌رسند. بدیهی است در چنین شرایطی اعتماد زیادی بین بیمار و پزشک به وجود می‌آید.»

اما در کشور ما، چنین مشورت و همکاری‌ای با بیمار، بسیار کم سابقه است. به قول یعقوبی جویباری «همچنان نگاه پدرسالارانه‌ای از سوی پزشکان نسبت به بیماران وجود دارد و خیلی اوقات، پزشک بدون مشورت با بیمار و بدون همکلام شدن با او، فرآیند درمان را پی می‌گیرد که همین مساله، اعتماد بین پزشک و بیمار را کمرنگ می‌کند. معتقدیم که پزشک و بیمار باید با همراهی، همکاری و همکلامی بیشتر، اعتماد به یکدیگر را تقویت کنند.»

از سوی دیگر، هنوز هم بسیاری از خانواده‌ها اجازه نمی‌دهند بیمار از نوع بیماری و نحوه درمانش آگاه شود و به زعم خودشان با این کار تلاش می‌کنند به بیمارشان کمک کنند، اما این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید دارد که «این حق بیمار است از بیماری و نحوه درمانش، آگاهی داشته باشد و در همه جای دنیا هم این مساله، جزو حقوق اولیه بیمار به حساب می‌آید. اما مخالفت اغلب خانواده‌های ایرانی برای اطلاع پیدا کردن بیمار از وضعیت بیماری‌اش، ناخودآگاه سطح اعتماد و ارتباط بین بیمار و پزشک را کاهش می‌دهد.»

حذف رابطه مالی، شاه بیت اعتماد بیمار و پزشک

هم اکنون عمده هزینه‌های درمانی در بخش خصوصی و خدمات سرپایی درمان بر دوش بیماران است و پوشش بیمه‌های پایه درمانی در بخش خصوصی، بسیار ناچیز است.

یعقوبی جویباری معتقد است که «اگر می‌خواهیم سطح اعتماد بین بیماران و پزشکان، افزایش یابد، نیاز است که رابطه مالی بین پزشک و بیمار، کاملا قطع شود و بیمه‌های درمانی، نقش پررنگ‌تری را برای پوشش هزینه‌های درمانی ایفا کنند.»

به باور این استاد دانشگاه، «حذف رابطه مالی، تاثیر عمیقی بر اعتمادسازی بین پزشکان و بیماران می‌گذارد. حذف رابطه مالی، حرمت پزشک و بیمار را توامان حفظ می‌کند و اختلاف‌های احتمالی پیش آمده بین پزشک و بیمار را کاهش می‌دهد.»

اعتمادسازی به معنی نادیده گرفتن خطاها نیست

وقتی می‌گوییم باید ریشه‌های اعتماد بین بیمار و پزشک مستحکم‌تر شود، این حرف بدان معنا نیست که خطاهای احتمالی پزشکان را نادیده بگیریم یا با قصورهای پزشکی برخورد نکنیم.

دکتر نوید ناصری، عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: «سازمان نظام پزشکی، هیچ دلیلی نمی‌بیند که به پزشک خاطی باج بدهد، چون در آن صورت، کل سیستم جامعه پزشکی، زیر سوال می‌رود. ما معتقدیم باید هر خطا و قصور پزشکی با مجازات متناسب با آن خطا، همراه باشد. اتفاقا برخورد با خطاهای پزشکی، اعتماد بین بیمار و پزشک را افزایش می‌دهد و ما هرقدر در برخورد با قصور پزشکی جدی تر باشیم، ریشه‌های این اعتماد، محکم‌تر می‌شود.»

ناصری، کاهش فرآیند اعتماد بین پزشک و بیمار را قبول دارد و در عین حال خاطرنشان می‌کند: «به طور کلی، اعتماد اجتماعی در همه سطوح و اقشار جامعه، کمتر شده است و اعتماد به پزشکان نیز خارج از این حیطه جای نمی‌گیرد، چون به هر حال پزشکان هم بخشی از جامعه هستند.» نباید از خاطر برد که هنوز هم برای اغلب مردم، پزشکان به عنوان افراد معتمد و امینی هستند که جانشان را در اختیار آنها قرار می‌دهند و قطعا خطای پزشکی و بی اعتماد شدن به یک پزشک را نباید به پای کل جامعه پزشکی بنویسیم.

امین جلالوند - جامعه