دیابت چقدر ارثی است؟

ذکر یک مثال برای فهم بهتر موضوع می‌تواند مفید باشد:

دو برادر را در نظر بگیریم. پدر و مادرشان هردو مبتلا به دیابت هستند. نفر اول با قد 170 سانتی‌متری دارای وزن 87 کیلوگرم است، علاقه‌ای به ورزش ندارد و پرخور است. این فرد هم ژن‌های دیابت را به ارث برده است و هم اضافه وزن و دوری از ورزش اورا مستعد می‌سازد. با این اوصاف احتمالا او در 35 سالگی به دیابت مبتلا می‌شود ولی تا چهار سال متوجه نمی‌شود و زمانی که دچار پرادراری و پرنوشی می‌شود، با آزمایش خون متوجه می‌شود قند خون ناشتای معادل 300 دارد. البته اگر شغل پراسترسی داشته باشد یا در زندگی خانوادگی دچار تلاطم شود، ممکن است حتی در 28 سالگی این اتفاق برایش رخ دهد. بعد از این باز هم به روش قبلی یعنی زندگی ساکن و غذای زیاد ادامه می‌دهد. او 15 سال بعد یعنی در 54 سالگی مبتلا به عارضه کلیوی و چشمی دیابت می‌شود و پنج سال بعد یعنی در 59 سالگی. مجبور به دیالیز همیشگی می‌شود.

برادر دوم که زندگی فعالی دارد و پرخوری نمی‌کند، دارای تناسب اندام است (قد 169 سانتی‌متر و وزن 66 کیلوگرم). او در 45 سالگی در یکی از آزمایش‌هایی که مرتب انجام می‌دهد، متوجه قند خون معادل 120 می‌شود. ورزش منظم و بیشتری برای خود در نظر می‌گیرد و نان و برنج را ازغذای خود کم می‌کند. مدتی بعد، قند خون ناشتای او به 97 می‌رسد. پنج سال بعد با توجه به تناسب اندام و ادامه ورزش قند خون او به 140 رسیده است. اکنون تحت درمان دقیق و پیگیر است. 20 سال بعد، اولین علائم بیماری کلیوی در او ظاهر می‌شود، اما با توجه به درمان مناسب نارسایی کلیه درجات خفیفی دارد. اکنون 70 سال دارد و با وجود استعداد ژنتیک بسیار قوی برای دیابت و عوارض کلیوی کماکان زندگی فعالی دارد و منتظر نتایج تحقیقات پیگیر دانشمندان برای به زانو درآوردن غول دیابت است.

با این مثال می‌خواهم گوشزد کنم که ما می‌توانیم بر دیابت ارثی هم غلبه کنیم: اول این که افرادی که تازه به دیابت مبتلا شده‌اند و هنوز سلول‌های سازنده انسولین تا حدی در بدنشان فعال است، در این مرحله با فعالیت بدنی و کاهش وزن و کاهش استرس بیماری بدون دارو کنترل می‌شود و حتی ممکن است تا مدت‌ها قند خون در حد نرمال بماند. دوم این که وقتی دیابت کاملا آشکار شد و قندخون به میزان زیادی بالا رفت، اگرچه در این مرحله نمی‌توان بدون دارو بیماری را مهار کرد، اما باز هم ورزش و دور کردن استرس‌ها، رژیم مناسب غذایی و استفاده صحیح و پیگیر داروها یا انسولین در کنترل بیماری و پیشگیری از عوارض آن بسیار مؤثر است.

دکتر رضا کریمی

‌ فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم