نفوذ اقتصادی در دوران پسابرجام

تحلیلگران و کارشناسان اقتصادی در این زمینه معتقدند با توجه به باز شدن یک‌باره در‌های ایران به روی هیات‌های اقتصادی و تجاری غربی طی چند ماه گذشته و پس از اجرای برجام، این وضعیت هیجانی می‌تواند باعث غیرقابل کنترل شدن مرزهای اقتصادی کشور شده و راه نفوذ اقتصادی غرب را در کشور گسترش دهد. به همین دلیل باید در شرایط فعلی برای جلوگیری نفوذ از طریق اقتصاد، هوشیار باشیم و اقدام کنیم.

اقتصادمقاومتی، سدی غیرقابل انکار

یحیی ‌آل‌اسحاق، عضو اتاق بازرگانی و کارشناس اقتصادی با اشاره به اهمیت حفاظت از مرزهای اقتصادی کشور به خبرنگار جام‌جم گفت: گرچه برطرف شدن تحریم‌های خصمانه غرب علیه اقتصاد ایران تحول بسیار میمونی شمرده می‌شود، اما نباید فراموش کنیم همان‌گونه که تا امروز پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، توانسته‌ایم در مقابل هرگونه تهاجم دشمن در مرزهای جغرافیایی ایستادگی کنیم، امروز که باب مذاکرات بیشتر باز شده باید از مرزهای اقتصادی کشور نیز با همان جدیت محافظت کنیم.

آل‌اسحاق در ادامــه به جایگاه اقتصادمقاومتی در این زمینه اشاره کرد و افزود: امروز شاهد حضور گروه‌های مختلف اقتصادی و تجاری از کشورهای خارجی که برخی از آنها تا امروز مقابل جمهوری اسلامی ایران بوده‌اند، هستیم. بنابراین نباید فراموش کنیم این گروه‌ها فرستادگان همان کشورها با همان نیات و سیاست‌های خصمانه علیه کشورمان هستند که باید با هوشیاری و زیرکی کامل با آنها وارد مذاکره شویم که بهترین راهکار، اجرای بندهای مختلف اقتصادمقاومتی در این زمینه است.

این کارشناس اقتصادی به سیاست‌های موجود درباره برخورد با گروه‌های تجاری و سرمایه‌گذاران خارجی اشاره کرد و گفت: با نگرشی دقیق و علمی نسبت به برخورد مسئولان چه در بخش خصوصی و چه دولتی می‌بینیم این افراد هنوز سختگیری‌های لازم برای حفاظت از اقتصاد کشور را مدنظر ندارند تا بتوانیم بگوییم نفوذ را به حداقل خود رسانده و برای مقابله آماده‌ایم، به صورتی که هنوز روزنه‌هایی برای نفوذ اقتصادی دشمن شرایط مناسبی دارد که شاهد مثال آن هشدارهای رهبر معظم انقلاب است.

هنگام تعامل باید بیشتر مراقب نفوذ باشیم

یحیی آل‌اسحاق معتقد است هنگام گفت‌وگو و تعامل باید بیشتر از گذشته مراقب نفوذ دشمن باشیم چون هنگام تحریم، تکلیف روشن است. اما وقتی قصد داریم با خارج از مرزهای ایران تعامل کنیم و همزمان هم مقاوم باشیم باید در دو جبهه کاملا هوشمند عمل کنیم. به طوری که اگر توجه داشته باشیم اکثر گروه‌های تجاری با اشتیاق وارد بازار ایران شده‌اند و تقریبا با هر نوع شرایطی که ایران برای آنها در نظر گرفته موافقت کرده‌اند که این خود یک هشدار است و باید نسبت به آن هوشیاری کامل داشته باشیم و وابسته به آنها نشویم تا تجربه گذشته دوباره تکرار نشود.

وی درباره پروژه نفوذ غرب به ایران در شرایط فعلی و پس از رفع تحریم‌ها نیز گفت: به نظر من وقتی غربی‌ها به این نتیجه رسیدند که از طریق تحریم‌ها نمی‌توانند به خواسته‌های خود برسند و راه نفوذی ندارند، تصمیم گرفتند از راه تعامل وارد شوند تا بتوانند بخش‌های مختلف ایران را در موقعیتی حساس تحت‌فشار قرار دهند. بنابراین هدف همان است و به دنبال این هستند که مجموعه رفتارهایمان مطابق میل آنها باشد و اینجاست که همه مسئولان در بخش‌های مختلف باید آماده مقابله باشند و با بستن راه‌های نفوذ جلوی رسیدن به خواسته‌هایشان را بگیرند.

لزوم مدیریت واردات

دکتر حسین صمصامی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس اقتصادی با تاکید بر اهمیت نگرش علمی به طرح نفوذ اقتصادی به خبرنگار جام‌جم گفت: در بسیاری از مباحث اقتصادی کشور این‌گونه مطرح شده که تحریم‌ها باعث ایجاد رکود شدید در صنایع مختلف و اقتصاد کشور شده است که با استفاده از فرصت ایجاد شده برجام و رفع تحریم‌ها می‌توان این مشکل را برطرف کرد. در حالی که باید در این زمینه بیشتر دقت کنیم، چون دقیقاً هنگامی که تصور بر این است رفع تحریم‌ها می‌تواند مشکلات اقتصادی را کاهش دهد، احتمال نفوذ بیشتر از قبل بوده و مسئولان باید به نوعی برنامه‌ریزی کنند که این اتفاق نیفتد.

صمصامی در ادامه به اهمیت توجه دقیق به نوع واردات به کشور اشاره کرد و افزود: گرچه اکنون برای پیشرفت و توسعه اقتصادی نیازمند واردات از برخی کشورهای پیشرفته هستیم، اما نباید فراموش کنیم در این زمینه واردات باید کاملا هدفمند و کنترل شده صورت گیرد. به طوری که اگر به دنبال واردات کالاهای مصرفی باشیم، نه تنها مشکلات اقتصادی کشور برطرف نخواهد شد، بلکه به وابستگی شدیدتر و جدی‌تر مبتلا خواهیم شد. به عنوان مثال امروز 80 تا 90 درصد از واردات کشورمان را مواد اولیه تشکیل می‌دهد بنابراین باید به صورتی برنامه‌ریزی کنیم که این واردات در جهت تولید باشد نه موادی که ارزش افزوده برای کشور نخواهد داشت.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: باید به این نکته توجه داشته باشیم که رکود دلایل خاص خود را داشته و باید ریشه رکود خشکانده شود. مشکل رکود با واردات به هیچ عنوان برطرف نخواهد شد و هرچه واردات بیشتر شود رکود نیز در همان راستا افزایش قابل توجهی خواهد داشت و شاهد افزایش بیکاری در بخش‌های مختلف اقتصادی خواهیم بود.

اشتباه تاکتیکی دولت

سرپرست وزارت اقتصاد در دولت نهم تصریح کرد: یکی از اشتباهات تاکتیکی دولت فعلی در زمینه برطرف شدن رکود این بوده که همه موانع را به رفع تحریم‌ها گره زده است. به صورتی که تمام صنعتگران به این باور رسیده‌اند با برطرف شدن تحریم‌ها رکود هم برچیده خواهد شد. اما واقعیتی که امروز با آن روبه‌روهستیم کاملا متفاوت است و باید شرایط را واقع‌بینانه بنگریم.

به اعتقاد وی دلایل ایجاد رکود موارد زیر است و باید برای رفع هر یک از آنها برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشیم:

1. هدفمندی یارانه‌ها.

2. شوک ناشی از اعلام تحریم‌های ظالمانه غرب علیه اقتصاد که افزایش قیمت‌ها را به همراه داشت.

3. بحث شعارهای دولت یازدهم که عنوان کرد همه مشکلات با رفع تحریم‌ها برطرف خواهد شد.

به گفته صمصامی، سیاست‌های اقتصادی دولت تا امروز حکایت از این داشته که مسئولان تحلیل دقیقی از واقعیت اقتصاد کشور ندارند و به نوعی دولت نمی‌خواهد از توانایی‌های داخلی برای رفع رکود و ایجاد اشتغال استفاده کند و تمام‌قد تصمیم به استفاده از توانمندی خارجی برای این موضوع گرفته است.

سرمایه‌گذاری عاملی برای نفوذ

این کارشناس اقتصادی با اشاره به سیاست دولت برای استفاده از سرمایه‌های خارجی گفت: در دنیای امروز بحث سرمایه‌گذاری خارجی به منشأ غیرقابل انکاری برای نفوذ در دیگر کشورها تبدیل شده به طوری که سرمایه‌گذاری‌ها به صورتی انجام می‌شود که وابستگی بیشتر شده باشد. به عنوان مثال کشورهای غربی با بررسی دقیق استفاده از جذابیت‌های اقتصادی اقدام به حضور در طرح‌های زیربنایی کشورهای در حال توسعه می‌کنند و در زمانی که به هر دلیل تصور کنند باید از منطقه خارج شوند، با رها کردن طرح‌ها باعث فلج شدن اقتصاد آن کشور خواهند شد؛ دقیقاً کاری که برخی شرکت‌های نفتی در دوران تحریم با کشورمان انجام دادند.

دکتر صمصامی درباره سفر هیات‌های اقتصادی به کشورمان تصریح کرد: حضور گروه‌های اقتصادی و همچنین شرکت‌های خارجی به نوعی در جهت تکمیل طرح نفوذ است و بحث‌های سرمایه‌گذاری مربوط به حضور گروه‌های اقتصادی می‌تواند باعث تشدید نفوذ در کشور باشد چون تمام نقاط ضعف و اطلاعات موجود اقتصادی ایران را براحتی در اختیار خارجی‌ها قرار می‌دهد.

اقتصاد مقاومتی و روابط بین‌المللی

به اعتقاد این استاد دانشگاه تا زمانی که اقتصاد داخلی مقاوم نشود، نمی‌توانیم از رابطه با شرکت‌های بین‌المللی بهره بگیریم. وی در ادامه با اشاره به انواع تجارت امروزی در اقتصاد بین‌الملل تاکید کرد: در تجارت دو نوع قرارداد داریم که یکی مربوط به تجارت درون صنعتی و دیگری میان صنعتی است. در تجارت درون صنعتی یک کالایی صادر می‌کنیم و همان کالا را نیز وارد می‌کنیم. به عنوان مثال در صنعت خودروسازی کشورمان این نوع تجارت یک تجارت مقاوم‌سازی شده است که اگر خودرو به کشورمان فروخته نشد؛ چون خودمان تکنولوژی تولید خودرو را داریم، می‌توانیم نیازهای داخلی را فراهم کنیم. اما نوع دیگر این‌گونه است که یک کالایی تولید می‌کنیم و در کنار آن کالایی دیگر وارد می‌کنیم. مثلاً بنزین وارد می‌کنیم و به‌جای آن نفت صادر می‌کنیم که این تجارت کاملا آسیب‌پذیر است.

این استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به شرایط فعلی روابط اقتصادی ایران با دیگر کشورها اضافه کرد: به این دلیل که ایران امروز به دنیای تجارت آزاد دسترسی ندارد، مزیتی هم در دنیای تجاری نمی‌توان برای آن متصور شد و درست به همین دلیل کشورهای شریک تجاری ایران ممکن است هر لحظه دوباره تحریم‌های تازه‌ای علیه اقتصاد کشورمان وضع کنند و بخش‌های وابسته را دچار چالش کنند. از این رو باید بیشتر به تجارت درون صنعتی توجه داشته باشیم.

به عقیده این کارشناس اقتصادی، امروز باید با نگرش صحیح به روابط تجاری ایران نسبت به خریدهای خارجی و واردات سیاستگذاری شود. به عنوان مثال درباره خرید هواپیما لازم است مدنظر داشته باشیم که گرچه خرید هواپیما می‌تواند زمینه‌های توسعه زیرساخت‌ها را برای کشورمان ایجاد کند؛ اما اگر به دنبال دستیابی به تکنولوژی تولید این وسیله نباشیم، دوباره ممکن است با چالشی که در زمان تحریم با آن مواجه بودیم، درگیر شویم.

دکتر صمصامی تاکید کرد: به‌طور کلی با این تصور که در تمام کالاهای اساسی و اصلی کشور، خودمان باید تولیدکننده باشیم، می‌توان حرکت کرد. اما لازمه رسیدن به این نقطه در نظر گرفتن کیفیت مناسب تولید است تا بتوانیم علاوه بر تامین کالای داخل به صادرات کالا نیز توجه کنیم. شاهد مثال آن در بحث تولید تجهیزات نظامی است که در دوران تحریم توانستیم به خودکفایی کامل دست یابیم.

تقویت صادرات راهی برای مقابله با نفوذ

اسدالله عسکراولادی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین با تاکید بر اهمیت توجه مسئولان نسبت به جلوگیری از نفوذ اقتصادی غرب در کشورمان به خبرنگار ما گفت: یکی از نگرانی‌های مسئولان در این دوران یعنی پس از اجرا شدن برجام، هیجان‌زدگی بخش دولتی یا خصوصی نسبت به استقبال از سرمایه‌های خارجی است که می‌تواند راه‌های نفوذ اقتصادی را باز کند.

عسکراولادی افزود: بسیاری از صنعتگران و فعالان اقتصادی با توجه به گفته‌های مسئولان دولتی که اعلام کرده‌اند تحریم‌ها باعث بروز رکود و مشکلات اقتصادی بوده، منتظر برداشته شدن این سد بودند و امروز با همین دیدگاه با طرف‌های خارجی به مذاکره می‌نشینند. در حالی که این نشست‌ها باید کاملاً هوشمندانه و با کنترل کامل برای مقابله با نفوذ احتمالی طراحی و برگزار شود.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین که اجرای اقتصادمقاومتی را یکی از مؤثرترین راهکارها برای مقابله با پروژه نفوذ اقتصادی دشمن می‌داند، تصریح کرد: همان‌طور که می‌دانید اقتصادمقاومتی بر مبنای تقویت تولید داخلی و توجه به بازارهای خارجی برای توسعه صادرات بنا نهاده شده است که اگر این نکته را مدنظر بگیریم و تمام روابط اقتصادی و تجاری را بر همین اساس بنا کنیم، می‌توانیم امیدوار باشیم طرح نفوذ تا 80 درصد خنثی شده است.

وی این‌گونه توضیح داد که در جهت اجرای سیاست اقتصادمقاومتی، تولیدکنندگان ایرانی باید با استفاده از فضای موجود نسبت به تامین نیازهای خود مثل تجهیزات و مواد اولیه اقدام کنند تا بتوانند محصولاتی با کیفیت بالا و قابل رقابت با دیگر محصولات خارجی در بازارهای بین‌المللی تولید کنند. به این ترتیب حتی اگر دوباره سیاست‌های خصمانه غرب علیه کشورمان به کار گرفته شود، نباید نگران به چالش کشیده شدن اقتصادمان باشیم. چون خودمان بهترین تولیدات را در بخش‌های مختلف داریم که در بازارهای بین‌المللی خریدار دارند.

عسکراولادی با تاکید مجدد بر اجرای اقتصادمقاومتی برای جلوگیری از به نتیجه رسیدن طرح نفوذ گفت: اجرای سیاست‌های اقتصادمقاومتی امتیازات ویژه‌ای برای کشورمان به ارمغان می‌آورد و توسعه پایدار و خروج از اقتصاد تک‌محصولی دو محور بارز آن است و با استفاده از همین دو محور می‌توانیم در تعامل اقتصادی با کشورهای متخاصم حرفی برای گفتن داشته باشیم و در مقابل زیاده‌خواهی‌های آنها بدون نگرانی از آسیب به اقتصادمان ایستادگی کنیم.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین تصریح کرد: بر اساس اقتصادمقاومتی اتکای اقتصاد ایران به خارج از مرزهایش کم شده و با تکیه بر توانمندی تولیدکنندگان و کالاهای داخلی، صادرات‌محور عمل می‌کنیم نه این‌که همواره دنبال تأمین کالاهای موردنیازمان از دیگر کشورها باشیم و برای واردات بیشتر و تامین پول آن برنامه‌ریزی کنیم.

عماد عزتی