پابه‌پای پارلمان در قاب تلویزیون

به گزارش جام جم سیما،در یک ماه گذشته انواع ویژه برنامه‌های انتخاباتی از شبکه‌های مختلف سیما و البته صدا در این باره پخش شد که هر کدام به نوبه و شیوه خود اهمیت و ضرورت و ابعاد و جوانب دو انتخاب مهم سال جاری را تبیین و روایت کردند.

بنا به گفته دکتر نعمتی انارکی مدیرکل روابط عمومی سازمان صدا و سیما 30 هزار و 115 دقیقه مساوی با 502 ساعت برنامه ویژه انتخابات تدارک دیده شده که از این میان 23 هزار و 905 دقیقه مساوی با 398 ساعت را شبکه‌ها تولید کردند.

همچنین 6 هزار و 210 دقیقه مساوی با 103 ساعت برنامه نیز از سوی ستاد انتخابات تهیه و تدارک دیده شده است.

می‌توان گفت 74.1 درصد از برنامه‌های ویژه انتخابات را شبکه‌های مختلف تلویزیونی و 26 درصد را ستاد انتخابات تهیه کرده است. در اینجا تلاش می‌کنیم تا به برخی از مهم‌ترین این برنامه‌ها بپردازیم.

پارلمان ـ شبکه خبر

برنامه «پارلمان» به تهیه‌کنندگی حسن حبیب‌زاده با همین رویکرد یعنی نگاهی تاریخی به 9 انتخابات مجلس شورای اسلامی و بازخوانی تحلیلی ـ گزارشی آن تلاش کرده تا مبتنی بر درک تاریخی از انتخابات، به انتخاب آگاهی و مستدل و عقلانی هدایت کند.

این برنامه مستندگونه که در 35 قسمت تهیه شده از شبکه خبر به روی آنتن می‌رفت، مدت زمان هر برنامه 15 دقیقه بود و در هر برنامه تصاویر مربوط به انتخابات و حضور مردم پای صندوق‌های رای و انتخاب نمایندگان مجلس شورای اسلامی از اولین دوره تا مجلس نهم، اسناد و تصاویر اخبار صداوسیما و روزنامه‌های مربوط به آن دوره به تصویر کشیده می‌شد.

به عبارت دیگر مروری بود بر 9 انتخابات واقعی و عینی و بهره‌گیری از تجربه‌های متفاوت و مشترک هر دوره، ضمن این‌که بیننده در این برنامه با نحوه قانونگذاری‌ها، تصمیات و لوایح صادره وعملکرد نمایندگان در برهه‌های تاریخی مختلف آشنا می‌شد.

به عبارت دیگر این برنامه نه فقط درباره انتخابات که خود مجلس و پارلمان و ساختار و عملکرد و وظایف آن را برای مخاطب تبیین می‌کرد تا آنها بدانند قرار است کاندیداهای مورد نظر خود را به کجا بفرستند و آنها قرار است چه کارهایی را چگونه انجام دهند.

میزان/ شبکه یک

«میزان» به تهیه‌کنندگی مهدی ترابیان و کارگردانی فرج‌الله آلادین هر سه‌شنبه شب بعد از خبر 21 با دعوت از مسئولان کشوری به نقد و بررسی دهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی و فرآیند آن می‌پرداخت و در‌واقع با نشان دادن میزان‌های عقلانی ـ منطقی یک انتخاب سیاسی سرنوشت‌ساز به پایش آن مشغول بود.

این‌که می‌گوییم پایش، به این دلیل است که این برنامه صرفا رویکرد اطلاع‌رسانی یا ترغیب‌کنندگی نداشته، بلکه با یک نگاه آسیب‌شناسی ـ کارشناسانه به پروسه انتخابات و ابعاد و جوانب مختلف آن توجه داشته است.

مثلا در یکی از برنامه‌هایش محمد باقرالفت، معاون قوه قضائیه به تبلیغات زودهنگام و غیرقانونی برخی از کاندیداهای خبرگان و مجلس شورای اسلامی پرداخت یا در یکی از برنامه‌های دیگر میزان با حضور آقایان رحمانی فضلی وزیر کشور، امیری معاون وزیر کشور و ره‌پیک معاون اجرایی شورای نگهبان، موضوعاتی مثل نحوه ثبت‌نام کاندیداهای انتخابات، بی‌طرفی مجریان برگزاری انتخابات و بررسی صلاحیت کاندیداهای انتخابات، میزگردی برگزار شد

که هم واجد رویکرد اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی بود و مخاطب را با فرآیند برگزاری انتخابات و شرایط و ضوابط آن آشنا می‌کرد و هم موقعیت‌های چالشی و مناقشه‌برانگیز انتخابات را از حیث اجرایی مورد واکاوی قرار می‌داد.

تکیه بر جای مدرس/ شبکه مستند

حسن امامی ایده خلاقانه‌ای را برای ساخت مستند «تکیه بر جای مدرس» طراحی کرده تا بتواند مخاطب را در معرض یک انتخاب آگاهانه قرار دهد. عنوان مستند، خود گویای این گزاره اخلاقی است که تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف!

وی با بهره‌گیری نشانه‌شناختی از نام آیت‌الله مدرس به عنوان الگوی عملی از یک نماینده مجلس مطلوب که دیانت و سیاست را عین هم می‌دانست با یک طرحواره قهرمانانه و روشن به سراغ تبیین «یک نماینده خوب یا اصلح کیست» رفته است.

درواقع رویکرد امامی در این مستند در ارتباط با مساله انتخابات بجای «مدل ترغیبی ـ تبلیغی» از الگوی «فرهنگسازی» بهره می‌برد و ویژگی‌های یک نماینده خوب از مولفه‌های کلی و انتزاعی به سوی خصلت‌های عملی و انضمامی پیش می‌رود.

ضمن این‌که انتظارات دقیق و تعریف شده مردم از نمایندگان را نیز مشخص می‌کند تا تکلیف هر دو گروه رای‌دهنده و کاندیداها از هم روشن باشد.

مثلا در هر قسمت از مجموعه در کنار تعریفی ساده از یک حرفه، انتظارات صاحبان آن حرفه نیز از نمایندگان‌شان در مجلس بیان می‌شود و علاوه بر مشاغل مختلف، سراغ اقلیت‌های مذهبی همچون ارمنی، کلیمی و زرتشتی هم رفته‌ و انتظارات آنها را از یک نماینده، پرس و جو می‌کند.

جالب این‌که هر کدام از افرادی که مقابل دوربین برنامه می‌نشیند به دو سوال «من که هستم؟» و «چه می‌خواهم؟» پاسخ می‌دهد.

شاید بتوان تکیه بر جای مدرس را یک «مستند ـ آگهی انتخاباتی» هم دانست چون در 20 قسمت 5 دقیقه‌ای تهیه شده و در ذیل گونه مستند کوتاه قرار می‌گیرد.

صندوق/ شبکه 3

شاید یکی از متفاوت‌ترین ویژه‌برنامه‌های انتخاباتی تلویزیون از حیث فرم و ساختار اجرایی برنامه صندوق بود.

«صندوق» دارای آیتم‌های متفاوتی نسبت به برنامه‌های مشابه خود بود که از آن جمله می‌توان به آیتم «آقای صندوق» که تلفیقی از رئال و انیمیشن است اشاره کرد.

از دیگر آیتم‌های نمایشی این مجموعه می‌توان به «صندوق یخ» اشاره کرد که در این بخش از چهره‌های شناخته شده جامعه در رشته‌های مختلف دعوت می‌شد تا درباره مسائل روز جامعه صحبت کنند.

در واقع این برنامه تلاش کرده به شکل غیرمستقیم و از طریق طرح مسائل و چالش‌های مهم جامعه که حل آن نیازمند یک مجلس پویا و تواناست، به اهمیت انتخابات و اولویت‌های آن از نگاه مردم و کارشناسان بپردازد.

برنامه‌ای که هر شب ساعت 21 و 30 با مجریگری مهران رجبی روی آنتن می‌رود و آیتم‌های متنوعی دارد.

فصل انتخاب / شبکه 5

«فصل انتخاب» هم یکی از ویژه برنامه‌های انتخاباتی شبکه پنج بود که تلاش کرد مجلس، انتخابات و ابعاد و جوانب آن را مورد بررسی قرار داده و از طریق انتخاب سوژه‌ای، کنداکتور مضمونی خود را تنظیم کند و هر بار یک یا چند موضوع مرتبط با انتخابات را دستمایه برنامه خود قرار دهد.

مثلا معیارهای صحیح انتخاب نمایندگان مجلس یا اخلاق تبلیغاتی. فصل انتخاب واجد آیتم‌های متنوعی بود و از ریتم تند و پرشتابی بهره می‌برد.

آیتم‌هایی مثل گفت‌وگو با نامزد انتخابات، مردم عادی، نخبگان، دانش‌آموزان و همچنین انیمیشن که خود برنامه را فارغ از محتوا به برنامه‌ای سرگرم‌کننده هم بدل می‌کرد.

این ویژه‌برنامه‌ها محدود به همین برنامه نبود و انواع اخبار و گزارش خبری و تصویری وبرنامه‌های آیتمی کوتاه یا میان‌برنامه‌های انتخاباتی نیز در شبکه‌های مختلف تلویزیون تولید شد و شاید امسال رسانه‌ای‌ترین انتخابات مجلس و خبرگان را از طریق برنامه‌سازی‌های مختلف رقم زد تا انتخاب مردم را به انتخابی آگاهانه‌تر بدل کند.

سپنتا امانپور

ضمیمه قاب کوچک