فرش قرمز یا سینمای قرمز

جشنواره، محفل دید و بازدید است و کمی محل جلوه‌گری و همچنین خودنمایی برخی مدیران سینما و تهیه‌کنندگان. نه خون تازه‌ای به سینمای در حال احتضار ایران توسط این جشنواره تزریق شده و نه صاحب آینده‌ای از دل این جشنواره حداقل در پنج سال اخیر بیرون آمده است. فجر 34 با این همه اما چند چهره موجه و صاحب‌نام و معتمد در بخش‌های اجرایی و در بخش‌های رقابتی دارد.

اگرچه برخی چهره‌های مطرح سینما درباره بعضی از مسائل این جشنواره اظهارنظرهای نسبتا تندی هم کردند، مثلا پرویز پرستویی درباره پوستر این جشنواره گفته بود: امسال دبیر جشنواره با من تماس گرفت که برای بیلبوردهایی عکس بگیرم و خیلی راحت نپذیرفتم. چون می‌بینم پوستر جشنواره به خسرو شکیبایی اختصاص پیدا می‌کند و به نوع طراحی آن انتقاد دارم. اگر خسرو زنده بود، چنین لباسی تنش نمی‌کرد. روحیات و خصوصیات او را خوب می‌شناختم. در کویر با او زندگی کردم و در کنار هم شب و روز گذراندیم و مطمئن بودم اگر امروز بود، اجازه نمی‌داد در چنین پُزی او را نشان دهند.

با تمام اینها جشنواره 34 چند روزی است که آغاز شده؛ ابتدا نگاهی به اسامی فیلم‌ها و بخش‌های مختلف داشته باشیم.

بخش مسابقه سودای سیمرغ جشنواره:

آبنبات چوبی به کارگردانی حسین فرحبخش/ امکان مینا به کارگردانی کمال تبریزی/ آخرین بار کی سحر را دیدی به کارگردانی فرزاد موتمن/ اژدها وارد می‌شود به کارگردانی مانی حقیقی/ بادیگارد به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا/ به دنیا آمدن به کارگردانی محسن عبدالوهاب/ بارکد به کارگردانی مصطفی کیایی/ خشم و هیاهو به کارگردانی هومن سیدی/ دختر به کارگردانی سیدرضا میرکریمی/ دلبری به کارگردانی سیدجلال دهقانی اشکذری/ رسوایی 2 به کارگردانی مسعود ده‌نمکی/ زاپاس به کارگردانی برزو نیک‌نژاد/ سیانور به کارگردانی بهروز شعیبی/ عادت نمی‌کنیم به کارگردانی ابراهیم ابراهیمیان/ کفش‌هایم کو به کارگردانی کیومرث پوراحمد/ لانتوری به کارگردانی رضا درمیشیان/ مالاریا به کارگردانی پرویز شهبازی/ نفس به کارگردانی نرگس آبیار/ نقطه کور به کارگردانی مهدی گلستانه/ نیمه‌شب اتفاق افتاد به کارگردانی تینا پاکروان/ وارونگی به کارگردانی بهنام بهزادی و هفت ماهگی به کارگردانی هاتف علیمردانی.

بخش سودای سیمرغ اصلی‌ترین و پربحث‌ترین بخش جشنواره است. در این بخش قدیمی‌هایی مانند حاتمی‌کیا؛ تبریزی؛ پوراحمد و همچنین ستاره‌های یکی دو سال اخیر مانند نرگس آبیار حضور دارند. از حاشیه‌دار‌ها نیز ده‌نمکی پرچم‌دار است.

بخش سودای سیمرغ امسال تفاوت چشمگیری با سال گذشته دارد. با این همه باید منتظر ماند و دید انتظار‌ها چگونه برآورده می‌شود. برای مثال، فرزاد موتمن در دو ساخته اخیرش اصلا انتظارات را برآورده نکرد و هومن سیدی و مانی حقیقی در ژانر دیگری فیلم ساخته‌اند. برگ برنده سینمای ایران استفاده از ژانرهای مختلف است. سینمای ایران هنوز در دو ژانر درام اجتماعی و کمدی جولان می‌دهد. ای کاش جشنواره فجر 34 به لحاظ تنوع ژانر تفاوتی چشمگیر با دیگر دوره‌ها داشته باشد.

بخش نگاه نو/ فیلم اولی‌ها:

ابد و یک روز: سعید روستایی/ ایستاده در غبار: حسین مهدویان/ برادرم خسرو: احسان بیگلری/ من: سهیل بیرقی/ لاک قرمز: جمال سیدحاتمی/ خماری: داریوش غذبانی/ خانه‌ای در خیابان 41: حمیدرضا قربانی/ پل خواب: اکتای براهنی/ جشن تولد: عباس لاجوردی/ متولد 65: مجید توکلی/ گیتا: مسعود مددی.

به نوعی بخش نگاه نو در هر جشنواره‌ای می‌تواند جذاب‌ترین و از طرفی ناامید‌کننده‌ترین بخش باشد. فیلم اولی‌ها کسانی هستند که اگر فیلم خوبی روانه پرده نقره‌ای کرده باشند به مثابه تزریق خون سالم و نو به بدنه سینمای ایران تلقی می‌شوند.

چند فیلم مهم به دلیل روند تولیدشان از جشنواره جا ماند و چند فیلم هم نیز توسط هیات داوران انتخاب نشد.

دراکولا (رضا عطاران)، خشکسالی و دروغ (پدرام علیزاده)، نیم‌رخ‌ها (زنده‌یاد ایرج کریمی)، آه‌ای عبدالحلیم (احسان عبدی‌پور)، ربوده شده (بیژن میرباقری) و هلن (علی‌اکبر ثقفی) فیلم‌هایی است که با عدم انتخاب و رای موافق از سوی هیات انتخاب مواجه شدند. همچنین فیلم‌های فراری (علیرضا داوودنژاد)، رگ خواب (حمید نعمت‌الله)، نگار (رامبد جوان) و فیلم هیهات به دلیل ارائه نکردن نسخه نهایی یا تحویل نسخه ناقص مورد ارزیابی قرار نگرفتند و به جشنواره نرسیدند.

حاشیه‌ها همیشه درباره فیلم‌های جامانده از فیلم فجر برمتن غلبه دارد. گاهی فیلم‌هایی که بخش انتخاب رد کرده در اکران سراسری با اقبال مخاطب روبه‌رو می‌شود و گاهی برعکس. برخی نیز به سبب شانس در تدارکات و امور فنی شانس حضور در جشنواره را از دست داده‌اند. با این همه بحث غرض‌ورزی همیشه گریبانگیر بوده است؛ ادعایی که عمدتا نه قابل اثبات است و نه می‌توان بسادگی از کنارش گذشت.

بخش هنر و تجربه:

اینجا کسی نمی‌میرد به کارگردانی حسین کندری/ برداشت دوم از قضیه اول به کارگردانی پویان باقرزاده/ تمرینی برای اجرا به کارگردانی محمدعلی سجادی/ چهارشنبه به کارگردانی سروش محمدزاده/ سینما نیمکت به کارگردانی محمد رحمانیان/ سگ و دیوانه عاشق به کارگردانی علی محمد قاسمی/ قیچی به کارگردانی کریم لک‌زاده/ گاهی کار گروهی به هدایت محمدرضا رحمانی/ ممیرو به کارگردانی هادی محقق/ نیم‌رخ‌ها به کارگردانی ایرج کریمی و یک شهروند کاملا معمولی به کارگردانی مجید برزگر.

بخش هنر و تجربه از آن بخش‌های خاص است. یک مخاطب می‌تواند عجیب و غریب‌ترین و از طرفی خاص‌ترین فیلم‌ها را در این بخش پیدا کند. می‌گویند بخش هنر و تجربه مخصوص قشر خاص سینمارو و مخاطب ویژه است و برخی می‌گویند فیلم‌هایی که به دلایل مختلف نه امکان رد شدن و نه امکان پذیرفته شدن در بخش‌های اصلی را داشتند روانه این بخش می‌شوند. البته به زعم محمد حیدری، دبیر جشنواره فجر 34 در انتخاب هیات داوران از سلایق و طیف‌های مختلف سینما استفاده شده ضمن این که بحث‌های زیادی درباره داوران در ادوار مختلف جشنواره همواره وجود داشته است؛ یعنی بخشی از انتخاب داوران براساس تخصص آنان در حوزه‌های مختلف ازجمله فعالیت در عرصه کارگردانی، نویسندگی، تهیه‌کنندگی، فیلمبرداری و بازیگری برمی‌گردد و بخشی نیز براساس سلایق مختلف در داوری است. مدیران جشنواره اعتقاد دارند ماهیت اصلی این فیلم‌ها و فیلمسازان کشورمان نشات گرفته از جریانات روز است. نوع محتوای آثار به این سمت و سو رفته که امسال هم سینمای داستانگو و هم سینمای اجتماعی در بخش‌های مختلف حضور دارند. این حرف به آن معنی است که دیگر فیلمی به معنای سیاه‌نمایی در جشنواره وجود ندارد.

فرش قرمز یا سینمای قرمز از نگاه متولی کنونی سینمای ایران

در گیر و دار کیفیت فنی و بحران فیلمنامه‌نویسی و مهم‌تر از همه بی پولی سینمای ایران، حجت‌الله ایوبی در باره فرش قرمز جشنواره بین‌المللی فیلم فجر اظهارنظر غریبی کرده و فجر 34 را با اسکار و کن مقایسه کرده است. ضمن این که او اصل قضیه یعنی سینما را فراموش کرده و به تاریخچه فرش پرداخته است. به زعم او: زیبایی، سادگی و ایرانی بودن با هم است و جشنواره فجر می‌تواند زیبا، باشکوه و در اوج سادگی برگزار شود. سینماگرانی که سینما و جشنواره فیلم فجر را دوست دارند، حق دارند جشنواره‌ای متفاوت از جشنواره کن یا ونیز از مدیریت سینما بخواهند. ایوبی اعتقاد دارد فرش یعنی خلاصه هنر ایران و قدیمی‌ترین فرش جهان ایرانی است. کلمه کارپت، تاپی و مانند آن ریشه در فرهنگ و تمدن ایرانی دارد. به تقلید از تمدن ایرانی 458 سال پیش از میلاد، یونانیان برای نخستین بار در غرب از این سنت ایرانی پیروی کردند و برای پیشواز از یکی از قهرمانانشان در کاخ، فرش قرمز گستردند. متولی کنونی سینمای ایران همچنین اظهار امیدواری کرده مدیران جشنواره فیلم فجر با افتخار فرش قرمز ایرانی را زیر پای سفیران شایسته فرهنگ و تمدن ایرانی بگسترانند و هنرمندان عزیزمان با سربلندی از سنت دیرین ایرانی پیروی کنند و در این بین چه کسانی شایسته‌تر از سینماگران ایرانی برای راه رفتن بر فرش قرمز جشنواره فیلم فجر هستند.

حجت‌الله ایوبی ای کاش کمی تا قسمتی درباره صورت سرخ شده با سیلی و قرمزی بدنه سینمای ایران نیز صحبت می‌کرد. البته همه چیزمان به همه چیزمان می‌آید؛ آن فرش قرمز و این هم صورت قرمز سینما که از سیلی نداری سرخ شده است.

با این همه امیدواریم جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در دوره سی و چهارم نقطه عطفی برای سینمای ایران باشد.

مهدی تهرانی