فصل نخست این برنامه با انتخاب موضوع عملیات طوفانالاقصی، شروعی قدرتمند و چالشبرانگیز داشت. این انتخاب نشان داد برنامه قصد دارد بهجای پرداختن به مسائل حاشیهای و امن، سراغ رخدادهای داغ و مناقشهبرانگیز برود؛ آن هم با روایتی تحلیلی و نه صرفا تبلیغاتی. در این فصل، ترکیب گفتوگوهای استودیو با مستندهای کوتاه و تحلیلهای کارشناسی باعث شد بیننده با برنامهای مواجه شود که سعی داشت به فهم عمیقتری از مسأله برسد. حضور چهرههایی از جبهه مقاومت، تحلیلگران بینالمللی و حتی برخی مهمانان کمتر دیدهشده در تلویزیون، از امتیازات این فصل بود.
این برنامه در فصل دوم، با حفظ فضای جدی و مستندگونهاش، به مسائل داخلیتر ورود کرد. از مهاجرت نخبگان و وضعیت دانشگاهها تا نارضایتیهای اجتماعی، تنشهای نسلی و رسانههای جدید، این فصل کوشید صدای بخشهایی از جامعه باشد که کمتر در تلویزیون شنیده میشوند.
فصل سوم که بهنوعی نقطه بلوغ محتوایی برنامه تلقی میشود، بیش از پیش به مسأله «روایت» پرداخت. از روایتهای تاریخی و رسانهای تا جنگ روایتها در فضای مجازی و رقابت بر سر افکار عمومی. نوسان نهتنها به رویدادها میپردازد بلکه به نحوه بازنمایی آنها نیز حساس شده و همین تغییر نگاه، سطح برنامه را از یک میزگرد تلویزیونی معمولی بالاتر برده است. این برنامه با پذیرش محدودیتهای رسانه ملی توانسته به مخاطب جوانتر، تحصیلکردهتر و منتقدتر نزدیک شود.
جنگ را باید فهمید، نه فقط دید
محمد طادی، مجری برنامه نوسان در رابطه با رمزگشایی رسانهای دفاع مقدس ۱۲روزه در این برنامه گفت: در روزگاری که سرعت تحولات منطقهای و بینالمللی گوی سبقت را از روایتهای رسمی ربوده، برنامهای چون نوسان تلاش کرده روایتسازی را از حاشیه به متن بازگرداند و نبض افکار عمومی را با عمق واقعیات همتراز کند.
طادی در مورد آغاز همکاری و حضور خود در این برنامه گفت: از همان ابتدای تولید نوسان در کنار تیم برنامهساز بودم اما اجرای اصلی من از فصل دوم بهطور کامل تثبیت شد. در فصل اول چند مجری بهصورت مقطعی با ما همکاری کردند اما از همان ابتدا مسئولیت هدایت و شکل دادن به لحن برنامه به من سپرده شد. نوسان برای من یک پروژه نبود، یک موقعیت تاریخی بود برای بازتعریف صدا.ما درشرایطی بودیم که رسانهها یا سرگرم شعاردادن بودند یا گرفتار نوعی سکوت ساختاری.
وی افزود: من نوسان را فرصتی میدانستم برای ایجاد یک لحن تازه؛ لحنی که نه مرعوب قدرت باشد نه اسیر احساسات. لحنی که اهل تحلیل باشد نه اهل طفره رفتن. همین رویکرد بود که باعث شد در بزنگاههایی مثل دفاع مقدس ۱۲روزه بهجای بازخوانی تیترهای تکراری، برویم سراغ زیرساخت روایت، بازیهای ذهنی طرف مقابل و فرسایش استراتژیک.
این مجری تلویزیونی درباره ماهیت اصلی برنامه نوسان تصریح کرد: نوسان یک میزگرد یا ویترین گفتوگویی نیست. این برنامه آمده تا ذهن مخاطب را تکان دهد، نه اینکه او را سرگرم کند. سالهاست ذهن مردم با خوراک تقطیعشده و ترجمهشده از تحولات جهانی تغذیه شده. نوسان با این ذهنیت وارد نبرد شده است. ما به مردم نمیگوییم به چه چیزی فکر کنند بلکه آموزش میدهیم چطور فکر کنند. در ماجرای دفاع مقدس ۱۲روزه، دقیقا این روش را اجرا کردیم. بهجای سرخوشی از شلیکها، پرسیدیم آیا این جنگ نقطه پایان بود یا شروع یک نظم امنیتی جدید؟ آیا اسرائیل فقط با موشک، یا با تحلیل هم مورد حمله قرار گرفت؟ این سؤالات نشان دادند که جنگ فقط در آسمان نیست. در واژهها و قابهای تصویری هم وجود دارد.
طادی با تاکید بر هدف برنامه نوسان خاطرنشان کرد: اگر بخواهم در یک جمله بگویم نوسان آمده تا مخاطب را از مصرفکننده تحلیل، به تولیدکننده معنا تبدیل کند. ما در دورهای زندگی میکنیم که جنگها پیش از آنکه در میدان آغاز شوند، در ذهنها تمام میشوند. آنکه روایت را بنویسد نتیجه را هم تعیین میکند. از همینرو نوسان بر آن است که ابزار فهم و تحلیل را از انحصار نخبگان بیرون بکشد و در اختیار مردم بگذارد. نه برای اینکه همه کارشناس شوند بلکه برای اینکه دیگر کسی منفعل نماند. در ماجرای دفاع مقدس ۱۲روزه دیدیم که پیروزی صرفا به شلیک موشک نیست. اینکه روایت کدام طرف در ذهنها ماندگار شد، اینکه جهان چه تصویری از آغاز و پایان این جنگ بهخاطر سپرد، اهمیتش شاید از میدان نبرد هم بیشتر بود. نوسان تلاش کرد به مخاطب نشان دهد که تحلیل فقط برای فهمیدن گذشته نیست گاهی ابزار حفاظت از آینده است.
وی در توضیح چالشهایی که در اجرای این برنامه پشت سر گذاشته است، اظهار کرد: نوسان از ابتدا با دو نوع چالش روبهرو بود. یکی چالش محتوایی و دیگری چالش ساختاری. در بعد محتوا، کار ما ساده نبود. در زمانی که بسیاری ترجیح میدهند روایت رسمی را تکرار کنند یا در حاشیه امن تحلیلهای بیخطر بمانند، نوسان وارد میدان موضوعاتی شد که تحلیل میخواست نه تایید. ما بهجای جملههای آماده سراغ سؤالات سخت رفتیم. اینکه آیا دشمن تابآوری دارد؟ هزینهها از کجا تأمین میشود؟ روایتها چطور ساخته میشوند؟ اما چالش مهمتر در حوزه ساختار اجرایی بود. نوسان برنامهای است که باید زنده باشد. چون با نبض تحولات منطقهای و جهانی پیش میرود امابهدلیل فشارکنداکتور ومحدودیتهایی که درجدول پخش وجوددارد برنامهمان اغلب بهصورت ضبطی و گاه نامنظم روی آنتن رفته است. این موضوع هم بهلحاظ رسانهای و هم از منظر ارتباط با مخاطب ما را با دشواریهایی روبهرو کرده است. تمام تلاشمان را میکنیم تا نوسان در فرم اجرایی هم به سطح محتوای خود برسد.
وی در پاسخ به این سؤال که دلیل اقبال از برنامه نوسان را چه میداند، گفت: اگر بخواهم منصفانه بگویم، اقبال به نوسان قبل از هر چیز لطف خداوند بود و بعد برکت خون شهدا و پایداری جبهه مقاومت. ما فقط تلاش کردیم زبان این پایداری را تا حد توان ترجمه کنیم. در دل این تلاش بدون تردید حمایت برخی مدیران رسانهملی بهویژه آقای بامروتنژاد، مدیر شبکه دو نقش تعیینکنندهای داشت. اگر ایشان با سعهصدر و نگاه راهبردی از برخی خطوط سخت عبور نمیکردند، نوسان امروز به این نقطه نمیرسید. مردم به نوسان اعتماد کردند چون احساس کردند این برنامه از جنس آنهاست اما این اعتماد اگر در ساختار مدیریتی نادیده گرفته میشد، دوام نمیآورد. باید قدردان آن حمایت حرفهای بود.
طادی ادامه داد: پیام برنامه به مخاطب یک جمله و آن هم این است که «خودت فکر کن» در جهانی که هر تصویری میتواند دستکاریشده، هر تیتر میتواند مهندسیشده وهرسکوت میتواندمعنیدار باشد،نوسان به مردم ابزارتحلیل میدهد نه نسخه آماده. وی در پاسخ به این سؤال که در فصل اخیر، تمرکز نوسان در زمینه جنگ بر چه مسائلی بوده است، به سه حوزه اشاره کرد:
۱- فرسایش استراتژیک دشمن: تحلیل دقیق منابع موشکی، پدافندی و اقتصادی اسرائیل
۲- شکست روایتسازی غرب: افشاگری درباره سانسور حجم حملات و تلاش برای تقلیل دستاوردها
۳- بازدارندگی آینده: بررسی اینکه آیا ما وارد یک نظم جدید امنیتی منطقه شدهایم یا نه؟
در این فصل تلاش کردیم جنگ را بهصورت لایهبهلایه تحلیل کنیم. نه فقط از منظر نظامی بلکه از زاویه رسانهای، اقتصادی و دیپلماتیک. از رفتار رسانههای غربی گرفته تا زیرساختهای دفاعی رژیم صهیونیستی، از سکوت معنادار امارات و آذربایجان و... تا واکنشهای سنجیده پاکستان و ترکیه، همه اینها را در کنار هم دیدیم نه جدا از هم. همین نگاه شبکهای بود که فصل اخیر نوسان را از برنامههای مشابه متمایز کرد.
نوسان، واکنش سریع صداوسیماست
عباس مریدی، سردبیر و تهیهکننده برنامه نوسان در توضیح ماهیت این برنامه بیان کرد: وجه تمایز این برنامه با سایر برنامههای همرده این است که نوسان پلی بین فضای مجازی و تایملاین جهانی و مخاطب تلویزیونی است. قبل از برنامه نوسان این ارتباط فضای مجازی و قاب تلویزیون کمتر مطرح بوده و ما تلاش کردیم در این برنامه با شیوههای مختلف و بهواسطه کانالهایی که داریم و پویشهایی که برگزار میکنیم ارتباط با مخاطب را قویتر کنیم. مریدی افزود: محتوای برنامه نوسان تمرکز بر مطالب پربازدید در فضای جهانی است که شاید مخاطب ایرانی به آن دسترسی نداشته باشد؛ دوستان ما در نوسان بهصورت روزانه و لحظهای فضای مجازی را رصد کرده و دو نوع محتوا را پوشش میدهند. یکی محتواهایی که بهصورت جهانی بسیار وایرال و دیده شده و دیگری محتواهایی که عمدتا داخلی هستند و به هر دلیل فضای دیده شدن به صورت پرتکرار را نداشتهاند و تلاش میکنیم سکوی انتشار آن محتوا باشیم (این دست تولیدات عمدتا داخلی هستند، مثلا از مدرسهها یا دانشجویان و...)؛ از سوی دیگر نوسان، مخاطبان داخلی را به تولید کلیپها و محصولاتی که قابلیت وایرال شدن دارد، سوق میدهد. این تهیهکننده خاطرنشان کرد: برنامه نوسان از این منظر اهمیت دارد که مسئولیت واکنش سریع رسانهملی را برعهده دارد؛ اینکه به محض وقوع یک اتفاق، رسیدگی و بررسی ابعاد مختلف آن موضوع را در دستور کار قرار میدهد و از برنامههای واکنش سریع صداوسیماست.
مریدی با اشاره به استقبال از برنامه نوسان گفت: در فضای مجازی و اپلیکیشن بله ۲۸ هزار نفر، در ایتا حدود ۱۸ هزار نفر و در اینستاگرام ۴۰ هزار نفر دنبالکننده داریم و اقبال به برنامه ما بالاست و دلیل آن شاید به روز و به لحظه بودن کار ماست. مثلا وقتی ۱۲ شب صحبت ترامپ بیرون میآید ما فردا در برنامه آن موضوع را تحلیل میکنیم و عمده پرداخت موضوعات و تحلیلهای ما عموما در یک ظرف زمانی کمتر از یک دقیقه و ۲۰ ثانیهای است.
وی با تاکید بر چالشهای تولید این برنامه بیان کرد: این بهروز بودن از چالشهای اصلی برنامه و این رصد لحظهای و صحتسنجی زمانبر و حساس است بهخصوص زمانی که با منابع خارجی روبهرو هستیم؛ این روزها اخبار و ویدئوهای فیک زیاد است و باید اینها در زمانی کوتاه بررسی و صحتسنجی شود که خود این کار سختی است.
وی افزود: آیتمهای مثلث سرخ، لنز آمریکا و منفورترین و محبوبترین چهره هفته ازجمله بخشهایی از برنامه است که اقبال خوبی را دریافت کرده؛ ضمنا نوع کارشناسانی که دعوت میکنیم هم مورد اقبال مردم و مخاطبان بوده است. تیمی حدودا ۲۰ نفره به صورت روزانه مشغول کار تولید محتوا هستند و پنج نفر به صورت ۲۴ ساعته فضای مجازی را به صورت شیفتی رصد میکنند.
تعاملی شدن برنامه در دور جدید
مهدی نصیری، کارگردان برنامه نوسان در مورد چگونگی و چرایی حضور خود در تیم تولید این برنامه ببان کرد: از اوایل امسال وارد تیم تولید برنامه نوسان شدم و با دوستان ارتباط گرفتم؛ جلسات متعددی با تهیهکننده و سردبیر برنامه داشتیم و قرار شد ایدههای جدیدی در برنامه و تیم کارگردانی اعمال شود و من هم ایدههای جدیدی داشتم که مطرح کردم و در کارگردانی برنامه به کار گرفتم.
وی ادامه داد: تعاملی شدن برنامه یکی از این ایدههای جدید بود که اجرا شد و براساس مواردی که پیشتر درباره آن صحبت کرده و ایدههایی در ذهن داشتیم، در جنگ ۱۲ روزه پویشهایی طراحی شد که توانستیم فضای مجازی را رشد دهیم. یکی از بحثها، رجزخوانی بود که مخاطبان با ما تعامل داشتند و برای دشمنان رجزخوانی میکردند. غیرایرانیهایی بودند که در این مدت به طرفدارای از ایران ویدئو میفرستادند و ما در برنامه پخش کردیم و نیز ایرانیان خارج از ایران درباره نکاتی که به ذهنشان میرسید، ویدئو میگرفتند و میفرستادند و پخش این آیتمها در برنامه مقبول مخاطبان افتاد. این کارگردان در باب اقبال مخاطب نسبت به این برنامه بیان کرد: در این مدت نسبت به تمام صفحات مجازی ما از سوی مخاطبان اقبال نشان داده شده و دنبالکنندگان دو برابر شدند؛ یکی از دلایل این بود که نگاه دنیا نسبت به ایران عوض شد و فضای تعاملی به ما کمک کرد که از خود برنامه ایده بگیریم و در برنامه کار کنیم و همین رویکرد موجب شد تا دست و پای بچههای تحریریه برای تولید محتوا باز شود. تمام تلاشمان را کردیم که در نوسان موارد را موجز و جمعوجور بیاوریم؛ مخصوصا در فضای واکنشسریع این مختصرگویی ضروری است؛ به همین دلیل مردم جمعبندی سریع موضوعات روز را در برنامه ما میدیدند که به صورت بستهبندی شده در یک زمان ۱۵ دقیقهای در اختیارشان قرار میگرفت. شاید تماشاچی باورش نشود که برای این ۱۵ دقیقه چه میزان فشار وجود داشته و کار انجام شده است. حتی پیش آمده که کل آیتمها زیرورو شده و اساس برنامه عوض شده است؛ به همین دلیل ما در تولید و به آنتن رساندن برنامه نوسان تا لحظه آخر درگیر هستیم و همدل کردن بچهها و اینکه در ۱۲ روز ۲۴ ساعته کار کردیم، ازجمله فشارهای کاری ما بود.
وی افزود: ازجمله سختیهای دیگر این بود که تصمیمگیری در مورد ضدونقیضهای خبری کار زمانبری بود و مخاطبان میخواستند واکنش سریع ما نسبت به نشر برخی شایعات را بدانند و ما هم همین کار را میکردیم که بازخوردهای زیادی هم داشت؛ بعضا خبرگزاریها از روی دست ما خبرها را ادامه میدادند؛ مثلا در خبر مرتبط با واتساپ به محض اعلام ما خبرگزاریها هم این خبر را با تحلیل ادامه دادند.
این کارگردان بیان کرد: شرایط پیچیده تحلیل و انتقال خبر یکی از سختیهای این کار است و ما در نوسان کوشیدهایم که صحیحترین خبر را ارائه دهیم که مخاطب بتواند بین شایعه و واقعیت بهترین تصمیم را بگیرد؛ ضمن اینکه تلاش کردهایم در این مسیر شفاف باشیم. این شفافیت بسیار مهم بوده و سختی کار ما رسیدن به همین شفافیت است.