خلاقیت کشورها برای مهار کم‌آبی

ایران نیز با چنین مشکلی مواجه شده تاجایی که به‌تازگی معاون مرکز بررسی‌های استراتژیک تصریح کرده اگر به فوریت اقدامی درباره نجات منابع آبی کشور صورت نگیرد، به عبرت تاریخ تبدیل خواهیم شد.

درهمین حال، گروهی از کشورها برای نجات از بحران آب و مدیریت وکاهش مصرف مایه حیات، دست به اجرای برنامه‌های نوینی زده‌اند. مروری بر این تجربه‌های جالب این نکته را به ذهن متبادر می‌کند که اولا بحران آب تا چه حد عمیق است و کشورها برای بازیافت حتی یک قطره آب چه‌ها که نمی‌کنند و ثانیا برنامه‌ریزان کشورمان تا چه حد از خطر کمبود آب و لزوم مدیریت مصرف آن غافل هستند و هر بار که بحرانی پیش می‌آید فقط به گران کردن قیمت، این استدلال نخ‌نما متوسل می‌شوند.

ایالات متحده و سنسورها

براساس نمودارهای سازمان بین‌المللی هواشناسی، ایالات متحده آمریکا نیز جزو کشورهای در معرض کم‌آبی شناخته شده است. به‌عنوان مثال ایالت‌هایی چون آریزونا و کالیفرنیا همواره به‌دلیل خشکسالی درگیر برخی حوادث طبیعی مثل آتش‌سوزی قرار دارند.

این در حالی است که مسئولان برای حفظ منابع آب و مدیریت آن به توانایی سنسورهای رایانه‌ای توجه نشان داده و با استفاده از توانمندی شرکت IBM در این زمینه گام برداشته‌اند. در این برنامه، سنسورهای رایانه‌ای هدر رفت آب از انشعاب‌ها و همچنین خطوط انتقال را رصد می‌کنند تا با این روش از هدر رفت حجم قابل توجهی از آب جلوگیری کنند.

جک کاردیز، مدیر پروژه IBM در مدیریت آب میامی با اشاره به نحوه به‌کار‌گیری سنسورهای الکترونیکی می‌گوید: سنسورهایی که در این پروژه مورد استفاده قرار می‌گیرد نه‌تنها می‌توانند مشکلات موجود را در مسیرهای آبرسانی بررسی کنند، بلکه با آنالیز میزان مصرف و تغییرات موجود آن در فصول مختلف می‌توانند به میزان مورد نیاز، آب را در چرخه استفاده قرار دهد.

وی افزود: بنابراین بررسی و مانیتور کردن میزان مصرف آب می‌تواند با جلوگیری از هدر رفت منابع آبی و پولی، امتیازی برای توسعه زیر‌ساخت‌ها و کاهش هزینه‌های مختلف در این منطقه باشد. به‌عنوان مثال درگذشته وقتی لوله‌ای دچار نشتی می‌شد تقریبا دو روز زمان لازم بود تا دریابیم مشکل کجاست؛ اما با استفاده از این سنسورها در کمتر از یک ساعت می‌توانیم نسبت به برطرف کردن مشکل اقدام کرده و مانع هدر رفتن آب شویم.

به گفته مدیر این برنامه هزینه صرفه‌جویی شده از طریق مدیریت منابع آب، صرف برگزاری کلاس‌های فوق‌برنامه در مدارس یا کلاس‌های ورزشی می‌شود که می‌تواند نسل آینده را برای جامعه آماده تر و اهمیت کنترل منابع آبی را برای آنها مشخص کند.

وی همچنین با اشاره به نتیجه مناسب سیستم سنسورهای IBM درمدیریت آب کشاورزی افزود: امروز این سیستم برای بسیاری از مزارع و شهرهای کم‌آب ایالات متحده با استفاده ازنیاز گیاهان به رطوبت به کار گرفته شده است که نمونه بارز آن مزارع کالیفرنیا و همچنین زمین‌های گلف شهر لاس‌وگاس است. دراین روش، سنسورها با توجه به میزان رطوبت خاک و نیاز گیاهان اجازه جاری شدن آب در ریشه گیاهان را می‌دهد که با این روش علاوه بر جلوگیری از تبخیر بیش از حد آب میزان مصرف نیز کاهش خواهد یافت.

تولید آب از مه ساحلی در نامیبیا

نامیبیا کشوری در جنوب غربی آفریقاست که می‌توان آن را به عنوان یکی از خشک‌ترین مناطق دهکده جهانی معرفی کرد، به صورتی که حداکثر میزان بارش در برخی مناطق این کشور 21 میلی متر است و در بسیاری از ماه‌های سال این کشور درگیر مسائل مهمی برای تامین آب زندگی شهروندان و کشاورزی خود است.

اما این کشور که با استفاده از سیستم‌های سنتی تا سال 1996 گذران کرده بود، از این سال سعی کرد پروژه‌های گسترده‌ای در زمینه استفاده از منابع نوین در تامین آب موردنیازشان به‌کارگیرد و در این زمینه نوآوری‌هایی نیز شکل گرفت.

سیستم مورد استفاده نامیبیا در تامین آب به این صورت است که با استفاده از شبکه‌های خاصی که در ارتفاع مشخصی از سطح زمین کار گذاشته می‌شود می‌توان رطوبت موجود در مه یا ابرها را استخراج کرد و مورد استفاده قرار داد.

در این روش متخصصان میزان تشکیل مه یا عبور ابرها از سطح زمین در آن منطقه را بررسی و با استفاده از نمودارهایی می‌توانند اقتصادی بودن استفاده از این شبکه‌های تامین آب از ابر را تایید یا مردود اعلام کنند. این درحالی است که نوار ساحلی و برخی ارتفاعات کشور نامیبیا دارای این امتیاز است که در برخی روزهای سال که البته تعدادشان کم نیست، تشکیل مه صبحگاهی و شبانگاهی می‌توانست منبع قابل توجهی آب را در اختیار ساکنان منطقه قرار دهد. لذا از سال 1997 تا امروز استخراج آب از مه یا قطعات ابر در نامیبیا مورد استفاده قرار گرفته است و براساس برخی اطلاعات، میزان آبدهی هر پرده نصب شده برای جذب آب حدود 24 لیتر آب شرب در روز است. بد نیست بدانیم این سیستم تامین آب در کشورهای اکوادور، ایالات متحده، پرو، عمان، یمن و بسیاری از کشورهای دیگر نیز استفاده می‌شود.

امارات و سیستم آبیاری تحت فشار

امارات عربی متحده به عنوان یکی از ده کشور برتر در زمینه تامین آب در دهکده جهانی شناخته شده و سرانه مصرف آب در این کشور 550 لیتر است که دوبرابر میانگین مصرف روزانه بین‌المللی است.

براساس تحقیقاتی که در این زمینه انجام شد مشخص شده بیشترین میزان مصرف آب در امارات عربی متحده مربوط به آبیاری فضای سبز، باغچه‌ها و مزارع است.

در این تحقیقات مشخص شده است هنگام استفاده از آبیاری اسپری (سیستم‌های آبپاش) در امارات، 60 درصد از آب، قبل از استفاده توسط گیاهان تبخیر و تنها 40 درصد به درد آبیاری می‌خورد.

لذا استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای تحت فشار، کارآمدترین راهکار برای کاهش 25 درصدی میزان مصرف آب تشخیص داده شده است. در روش استفاده شده، با قرار دادن لوله‌های مشخصی کنار ریشه‌های گیاهان در عمق 5 سانتی‌متری زمین، آب تحت فشار به نزدیکی ریشه با رعایت زمانبندی مناسب تزریق می‌شود وپس از تغذیه گیاه جریان آب قطع می‌شود.

چین و طلای آبی

با توجه به اطلاعات و آمار موجود درباره چین، این کشور باداشتن نزدیک به 20 درصد از جمعیت کل جهان، تنها هفت دهم درصد از منابع آب‌شیرین را در اختیار دارد؛ بنابراین چالش مدیریت منابع آب برای این کشور مدت هاست وجوددارد و نزدیک به 400 شهر چین درگیر کمبود آب هستند. این تغییرات نگران‌کننده توانست مسئولان و دولتمردان را قانع کند تا از ابتدای سال 2005 میلادی پروژه طلای آبی را اجرایی کنند. اولین اقدام دولتمردان برای تامین منابع آبی، ایجاد انحراف در رودخانه یانگ‌تسه به‌عنوان یکی از بزرگ ترین رودخانه‌های جهان به سمت شمال چین بود. همچنین دولت برای مناطق جنوبی که بیشتر به منابع آب دریا و اقیانوس دسترسی داشتند، پوشش 80 درصدی استفاده از دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن را به اجرا گذاشت. به علاوه دولت با درنظر گرفتن تجارب دیگر کشورها به منظور استفاده مجدد از پساب‌ها توانسته اکنون نزدیک به 70 درصد از پساب‌های خود چه در بخش صنعتی و چه در بخش خانگی را مجدد احیاء کند و مورد استفاده قرار دهد.

عماد عزتی

اقتصاد