«غزال» با بزرگان جهان رقابت می‌کند

با وجود انواع طرح‌هایی که برای تأمین انرژی در خودروهای آینده در نظر گرفته شده است، چه شد که در دانشکده مکانیک سراغ طراحی و ساخت خودروی خورشیدی رفتید؟

پروژه غزال حدود 11 سال است که در دانشکده فنی دانشگاه تهران آغاز شده است. البته ما از حدود 16 سال پیش به‌دنبال ایجاد فعالیتی در دانشگاه بودیم که دانشجویان بتوانند علاوه‌بر کسب دانش تئوری در کلاس‌ها، فعالیت علمی عملی هم داشته باشند. برای حصول این امر نیاز به انگیزه‌ای بود تا دانشجویان را به فعالیت در حوزه‌های عملی تشویق کند. مسابقات بین‌المللی خودروهای خورشیدی نزدیک نیم قرن است که هر دو سال یک بار با حضور تیم‌های عمدتا دانشجویی در استرالیا برگزار می‌شود. ما در ابتدای کار مشکلات زیادی به لحاظ تأمین بودجه این پروژه داشتیم. سرانجام سال 83 ما یک تیم هفت نفره را در دانشکده مهندسی مکانیک گرد هم جمع کردیم و کار طراحی را پیش از پیدا شدن حامی مالی آغاز کردیم. بعدها دکتر منطقی که در آن زمان مدیر ایران خودرو بود، کار ما را دید و حمایت‌هایی کردند تا غزال 1 به‌عنوان نخستین خودروی خورشیدی در خاورمیانه ساخته شود. به این ترتیب گام اول برای دیدن دورنمای تجاری‌سازی این نوع خودروها در آینده برداشته شد. آن خودرو در جشنواره خوارزمی هم برگزیده شد و جوایزی نصیب خود کرد.

و بعد سراغ طراحی غزال 2 رفتید؟

بله. البته این خودرو نیز مانند غزال 1 خودرویی سه چرخ و تک‌نفره بود. اما شاسی و بدنه یک تکه و سبک‌تری داشت و از لحاظ آیرودینامیک وضعش بهتر بود. سلول‌های خورشیدی به کار رفته در آن نیز بازدهی بالاتری داشتند. خودروی خورشیدی غزال 1 در مسابقات تایوان و غزال 2 در سال 2011 در مسابقات استرالیا شرکت کردند.

چه ساز و کاری برای قرار دادن خودروهای خورشیدی در مسیر پیشرفت در این مسابقات در نظر گرفته شده است؟

نکته جالب توجه همین‌جاست. معمولا در هر دوره از این مسابقات کمی قوانین آن را تغییر می‌دهند تا انگیزه‌ای در طراحان این خودروها برای ارائه نسل‌های قوی‌تر و تجاری‌تر خودروهای خورشیدی ایجاد کند. برای مثال قبلا این خودروها طوری ساخته می‌شد که راننده در آن حالت خوابیده داشت. بعدها این قاعده را گذاشتند که صندلی راننده شبیه خودروهای معمولی باشد. بعد سال 2013 گفتند خودروها باید به‌صورت چهارچرخ و تک‌نفره طراحی شوند و همین‌طور کلاس جدید خودروهای دو‌نفره به بالا را تعیین کردند که خودروی غزال 3 ما نیز امسال در همین رده شرکت کرد.

اگر هوا ابری شود یا هنگام تاریکی شب یا در زمستان که طول روزها کوتاه است‌ انرژی این خودروها چطور تأمین می‌شود؟

از آنجا که خودروهای خورشیدی اساسا نوعی از خودروهای برقی است و روی آنها باتری وجود دارد، هنگام روز ـ حتی در هوای ابری ـ این باتری‌ها شارژ می‌شود و در شب نیز باتری شارژ شده قابل استفاده خواهد بود. جالب اینجاست که این باتری‌ها حتی با منابع نور مصنوعی نیز شارژ می‌شوند. البته ما اکنون طرح‌های مختلفی برای توسعه استفاده از انرژی خورشیدی در خودروها در دست کار داریم. مثلا طرحی داریم که برای تأمین بخشی از برق خودروهای معمولی، سلول‌های خورشیدی را روی سقف آنها نصب کنیم. ما البته تست‌هایی هم روی پژو پارس انجام داده‌ایم و بر اساس نتایج به‌دست آمده آلایندگی این خودرو در صورت استفاده از انرژی خورشیدی تا 17 درصد و مصرف سوخت آن بین 7 تا 10 درصد کاهش خواهد یافت.

این یعنی می‌توان خودروی پژو پارس را با انرژی خورشیدی به پیش راند؟

خیر، نیروی محرکه مورد نیاز برای راندن خودروی پژو پارس را نمی‌توانیم با انرژی خورشیدی تأمین کنیم. بلکه ما برق مورد نیاز دستگاه‌های مختلف خودرو مانند لامپ‌ها، بخاری‌، کولر و ضبط صوت را که در حالت عادی از طریق دینام خودرو تأمین می‌شود، به‌وسیله انرژی خورشیدی تأمین می‌کنیم. به این ترتیب دینام از مدار خودرو خارج و در سوختی که باید صرف کار کردن این دینام می‌شد صرفه‌جویی می‌شود، یا این که دینام خیلی کمتر کار خواهد کرد.

طرح دیگر ما این است که خودروی جدیدی را طراحی کنیم که سبک وزن بوده و مصرف سوخت پایینی داشته باشد. در حقیقت می‌خواهیم شاسی خودرویی را طراحی کنیم که سه تیپ خودرو را می‌توان روی آن سوار کرد؛ اولی خودروی بنزینی معمولی است که موتور کوچکی دارد و مصرف سوخت پایینی خواهد داشت. دومی خودروی هیبریدی است که از برق و بنزین استفاده می‌کند و دیگری خودرویی تماما برقی است. روی این خودروها نیز می‌توان این سلول‌های خورشیدی را نصب و استفاده کرد. طرح تجاری این خودروها آماده شده و سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیری هم هستند که حاضر شده‌اند روی این طرح‌ها سرمایه‌گذاری کنند.

اگر مایلید به استرالیا برویم. مسابقات امسال خودروهای خورشیدی چطور برگزار شد؟

امسال 45 تیم از 25 کشور جهان در این مسابقات حضور داشتند. از بعضی کشورها چند تیم شرکت کرده بود. مثلا از هلند و آمریکا هفت تیم شرکت کرده بود. ما از دانشگاه تهران با خودروی غزال 3 در این مسابقات حاضر شده بودیم. مسابقات در سه رده برگزار شد. رده اول همان خودروهای سه چرخ قدیمی بود که به خودروهای ادونچر معروف هستند. رده دوم خودروهای چهار‌چرخ تک‌نفره بود که به خودروهای چلنجر معروف هستند و رده سوم که رده جدیدی به نام کروزر است و ما در آن شرکت کردیم، رده خودروهای دو‌نفره چهار چرخ بود. در این رده هلند بسیار قدرتمند ظاهر شده بود. آنها می‌گفتند 20 میلیون دلار (حدود 70 میلیارد تومان) صرف هزینه‌های طراحی، آزمایش و ساخت خودروی خورشیدی‌شان کرده‌اند. در حالی که طراحی و ساخت خودروی غزال 3 حدود یک میلیارد تومان هزینه برده است.

تیم ما از شرکت در این مسابقه چه درس‌هایی برای آینده گرفته است؟

ما باید روی طراحی غزال بیشتر کار کنیم تا هم بتواند سرنشینان بیشتری داشته باشد و هم سبک باشد و بازده بالاتری داشته باشد. البته سطح فناوری ما نسبت به دیگر خودروهای رقیب چندان عقب نبود. اما مشکلی که ما داریم این است که باوجود حمایت نسبتا قابل توجهی که از پروژه غزال در مقایسه با دیگر پروژه‌ها در کشور شد، این بودجه خیلی دیر به دست ما رسید. ما این خودرو را توانستیم فقط یک ماه قبل از مسابقات آماده و راهی مسابقات کنیم و عملا فرصتی نداشتیم تست خاصی را روی آن انجام دهیم. این اصلی‌ترین نقطه ضعف ما بود. با این حال به مدد پشتکار و استعداد اعضای تیم شرکت‌کننده در استرالیا، همان‌جا تست‌هایی را انجام دادیم و دیدیم این خودرو از تست‌ها سربلند بیرون می‌آید و می‌توانیم از آن در جاده استفاده کنیم. مثلا در مسابقات سرعت اولیه که همان روز اول انجام شد ما در بین 12 تیم که در رده کروزر شرکت کرده بودند تیم ما رتبه سوم را از آن خود کرد. این برای ما خیلی امیدوارکننده بود و نشان داد اگر یکسری اشکالات در برنامه‌ریزی‌ها را بتوانیم رفع کنیم، دستیابی به موفقیت دور از ذهن نیست. ما در کل و در مسابقه مسافت به رتبه هفتم دست پیدا کردیم و تیم هلند اول شد.

ویژگی خودروی هلندی‌ها چه بود که اول شد؟

ببینید، شیوه انتخاب خودروی برنده با واحد نفر کیلومتر انجام می‌شود. یعنی مثلا هلندی‌ها که خودروی چهارنفره داشتند در صورت طی مسافت یکسان در رقابت با غزال دو نفره ما، دوبرابر امتیاز بیشتری کسب می‌کردند. بعلاوه برای ما جالب بود که خودروی هلندی‌ها با وجود چهار نفره بودن در مقایسه با خودروی ما از لحاظ وزن و مصرف انرژی وضع بهتری داشت و شایسته بود که برنده این مسابقات باشد.

اصلی‌ترین مانعی که برای توسعه پروژه غزال وجود دارد چیست؟

حمایت مالی مهم‌ترین مشکل ماست. در نظر بگیرید تا دو سال دیگر که قرار است دور بعدی مسابقات برگزار شود، ما باید تمام وقتمان را صرف پیدا کردن حامی مالی کنیم تا در ماه‌های آخر منتهی به برگزاری مسابقات بتوانیم کار را به نتیجه برسانیم. ما امسال از شرکت‌های مختلفی مثل بنیاد فرهنگی مصلی‌نژاد و بانک پاسارگاد و چند شرکت خصوصی دیگر توانستیم حمایت‌هایی را دریافت کنیم. این در شرایطی است که ما هنوز نتوانسته‌ایم حمایتی از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دریافت کنیم. در حالی که آمدند و از طرح ما بازدید هم کردند. شاید سیاست حمایتی آنها این باشد که از پروژه‌هایی که در کوتاه مدت زودتر به نتیجه می‌رسد و تجاری‌سازی می‌شود حمایت کنند.

اگر فرض کنیم از همین فردا مشکل حمایت مالی برطرف شود، چه برنامه‌ای برای نسل بعدی غزال دارید؟

ما در پی ارائه طرحی جدید برای خودروی غزال هستیم تا زمینه تجاری‌سازی این ایده را زودتر بتوانیم فراهم کنیم. مثلا در طرح فعلی اتاقکی وجود دارد که دو سرنشین پشت سر هم می‌نشینند و خیلی شبیه اتاقک هواپیماست. در طرح جدیدی می‌خواهیم طراحی را به شکل خودروهای معمولی بیشتر نزدیک کنیم تا در آن از کنار باز شود و سرنشینانش راحت‌تر سوار و پیاده شوند. شکل کلی آن به خودروهای معمولی نزدیک‌تر باشد، با وزن سبک‌تر و با تعداد سرنشینان بین دو تا چهار نفر. بزرگ‌ترین هدف ما این است که این خودرو را زودتر بتوانیم آماده کنیم تا پیش از اعزام به مسابقات بتوانیم تست‌های لازم را روی آن انجام دهیم و در میدان رقابت نتایج بهتری برای کشورمان کسب کنیم.

ویژگی‌های خودروی خورشیدی «غزال 3»

این خودرو چهارچرخ دارد و دارای دو موتور روی چرخ‌های عقب است. در حالی که در نسل‌های قبل یک موتور روی یک چرخ در عقب وجود داشت. به‌علاوه غزال 3 خودرویی دو‌نفره است. البته رقبای غزال 3 در مسابقات استرالیا خودروهای چهارنفره هم ساخته بودند که ایده‌های مناسبی را برای تجاری‌سازی مطرح می‌کردند. خودروهای خورشیدی در حقیقت همان خودروهای برقی است با این تفاوت که انرژی برق آنها با نور خورشید تأمین می‌شود.

کاظم کوکرم

دانش