فناوری‌های نوین به کمک محیط‌ زیست می‌آید

به همین منظور سال گذشته در تفاهم‌نامه‌ای که به امضای حسین دهقان، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست رسید، مقرر شد وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به‌منظور بهره‌گیری از تجهیزات و فناوری‌های نوین در راستای تشخیص و کنترل مخاطرات و بحران‌های زیست‌محیطی، با سازمان حفاظت محیط‌زیست همکاری و تعامل کند.

در همین راستا اخیرا استفاده از پهپادها در دستور کار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته است و این سازمان این وسیله نظارتی هوایی بدون سرنشین را در چند استان کشور به‌صورت آزمایشی مورداستفاده قرار داده است.

کمک به محیط زیست

در همین زمینه، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی با یادآوری کمبود نیروی محیط بان در استان بویژه در منطقه هفتاد قله به جام جم می‌گوید: گرچه فناوری‌های نوین همچون پهپادها نمی‌تواند جایگزین محیط‌بان شود، اما می‌تواند تا حدی به محیط‌زیست استان کمک کند.

حسینعلی ابراهیمی کارنامی با بیان این‌که استان مرکزی فقط 30 محیط‌بان دارد که از این تعداد 12 نفر در منطقه هفتاد قله اراک فعالیت دارند، می‌افزاید: این افراد به صورت شیفتی فعالیت دارند و در هر نوبت شیفت، شش نفر مسئولیت حفاظت از صد هزار هکتار از اراضی منطقه را برعهده دارند که این امر بسیار سخت است، زیرا براساس شرایط این منطقه هر پنج تا 10 هکتار نیازمند یک محیط بان است.

وی با اشاره به سفر هفته گذشته مسئولان کشوری حفاظت محیط‌زیست به استان مرکزی برای بازدید از منطقه هفتاد‌قله، می‌گوید: طی این بازدید، گزارشی تصویری از کارایی پهپاد در امر حفاظت از محیط‌زیست به نمایش گذاشته و قرار شد درصورت درخواست و سفارش ما اقدامات لازم برای استفاده از پهپاد برای حفاظت از منطقه هفتاد قله صورت گیرد.

جلوگیری از تخریب مناطق حفاظت‌ شده

ابراهیم کارنامی، آتش‌سوزی در مراتع و مناطق جنگلی، تخریب و تجاوز به اراضی طبیعی و ورود غیرمجاز افراد و شکارچیان به مناطق حفاظت شده را ازجمله مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی استان مرکزی عنوان می‌کند و می‌گوید: پهپاد می‌تواند در راستای کاهش این مشکلات و مواردی همچون تعیین سطح آب رودخانه‌ها و تالاب‌های استان و سرشماری حیات وحش و تشخیص زودهنگام بیماری در بین آنان از طریق کشف لاشه آنها مثمرثمر واقع شود، از همین‌رو آمادگی خود را در زمینه بهره‌گیری از این فناوری اعلام کرده‌ایم، اما معتقدیم که ابتدا باید کارایی پهپاد در هفتاد قله که منطقه‌ای صعب‌العبور و دارای شرایط خاص جغرافیایی است، مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد و در صورت کارا بودن برای منطقه، آن را سفارش خواهیم داد.

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان نیز درخصوص استفاده از پهپاد در بحث نظارت در مناطق حفاظت شده و تحت نظارت محیط‌ زیست این استان به جام‌جم می‌گوید: اخیرا یکی دو بار و به‌صورت آزمایشی در برخی مناطق حفاظت شده استان از پهپاد استفاده شده، اما استفاده رسمی و مداوم آن هنوز صورت نگرفته و مسئولان حفاظت محیط‌زیست کشور و استان هر دو پیگیر اجرایی شدن این طرح در استان‌هایی نظیر اصفهان و فارس هستند.

سعید یوسف‌پور، استفاده از پهپاد را برای پایش مناطقی همچون تالاب بین‌المللی گاوخونی و مناطق چهارگانه محیط‌زیست اصفهان ضروری می‌داند.

محدودیت‌های استفاده از پهپاد

استفاده از پهپادها در حوزه غیرنظامی گرچه هم‌اکنون در دنیا در حال افزایش است و از این فناوری در زمینه مراقبت از جنگل‌ها، خطوط انتقال نفت و گاز، شناسایی آلودگی‌های سطح دریا و نجات شناورهای سرگردان در دریا و اقیانوس‌ها استفاده می‌شود، اما استفاده از آن در کشور ما به‌دلیل فراهم نبودن برخی زیرساخت‌های مورد نیاز و بستر فعالیت آن، با محدودیت‌هایی نیز همراه است که شاید تا این محدودیت‌ها رفع نشود، نتوان خیلی به کارایی این فناوری برای ارتقای سطح حفاظتی محیط‌زیست دل‌خوش کرد.

در همین زمینه، معاون توسعه مدیریت و منابع محیط‌زیست استان فارس به جام‌جم می‌گوید: گرچه چندی پیش افرادی از وزارت دفاع با هماهنگی مسئولان حفاظت محیط‌زیست کشور برای آزمایش فعالیت پهپاد به استان فارس آمدند، اما ما در شرایط فعلی و به دلیل محدودیت‌هایی که این فناوری دارد، چندان از آن استقبال نمی‌کنیم.

افزایش هزینه‌ها

نبی‌الله مرادی، گران بودن پهپاد و تجهیزات جانبی آن همچون دوربین‌های قابل نصب روی آن، نبود زیرساخت‌های مورد نیاز از جمله ایستگاه کنترل، زمانبر و دشوار بودن هماهنگی پرواز با برج مراقبت و در نهایت محدودیت شعاع دید (کنترل پهپاد فقط تا شعاع قابل دید امکان‌پذیر است) را از جمله مشکلات و محدودیت‌های استفاده از آن برشمرده و می‌افزاید: استفاده از پهپاد در صورتی در دستور کار حفاظت محیط‌زیست این استان قرار خواهد گرفت و البته مفید خواهد بود، که این محدودیت‌ها و نواقص رفع و برای آن تامین اعتبار شود.

وی با اشاره به وجود 200 نیروی محیط‌بان در استان فارس و کمبود شدید این نیرو با توجه به گستره عرصه‌های طبیعی این استان، تصریح می‌کند: در هرحال پهپاد و فناوری‌هایی از این دست همچون بالن و پرنده‌های کوچک، گرچه جبران کمبود نیروی انسانی را نمی‌کند و توانمندی نیروی انسانی را هم ندارد، اما می‌تواند یاری رسان خوبی به نیروهای محیط‌بان و حفاظت‌محیط‌زیست باشد. ضمن این‌که هر کدام کارایی خاص خود را دارد و پهپادها می‌تواند با حضور در منطقه و شناسایی دقیق و تصویربرداری، تا حد زیادی از ریسک متخلفان محیط‌زیست برای انجام تخلف بکاهد، زیرا باوجود آنها و نگرانی از شناسایی دقیق، متخلفان کمتر جرات انجام تخلف را به خود خواهند داد.

در هر صورت گرچه استفاده از این فناوری در کشورهای پیشرفته در حال گسترش و توسعه است، اما نباید فراموش کرد که آنها با کمبود نیروی محیط بان مواجه نیستند و از این فناوری به‌عنوان مکمل نیروهای حفاظتی و حراستی خود بهره می‌گیرند؛ موضوعی که باید مورد توجه مسئولان کشوری ما نیز قرار گرفته و در سایه استفاده از این فناوری‌ها، جذب و استخدام نیروی محیط بان را مورد غفلت قرار ندهند.

کاربرد پهباد

پهپاد، پرنده هدایت پذیر از دور یا هواپیمای بدون سرنشین است که علاوه بر کاربرد نظامی در برنامه‌های غیرنظامی مانند خاموش کردن آتش سوزی‌ها یا جایی که پرواز برای خلبان خطر دارد و شناسایی بیشتر حوادث غیرمترقبه طبیعی استفاده می‌شود. این وسیله اکنون در کشورهای پیشرفته و برای حراست از محیط‌زیست مورد توجه قرار گرفته و استفاده از آن روبه گسترش است.

پهپاد از طریق دوربین‌هایی که روی آن نصب است، از مناطق مورد نظر همزمان عکس و تصویر گرفته و در همان زمان آن را به ایستگاه کنترل مخابره کرده و مسئولان محیط‌زیست را در جریان تازه‌ترین رویدادهای رخ داده در عرصه‌های طبیعی قرار می‌دهد.

فاطمه مراد‌زاده - ایران