زایمان طبیعی باعث شیردهی بهتر می‌شود

کمی درباره اهمیت تغذیه با شیر مادر بگویید.

شیر مادر بهترین ماده غذایی است که برای تغذیه نوزاد در تمام دنیا توصیه می‌شود. در اولین لحظات بعد از تولد باید تغذیه با شیر مادر آغاز شود. یعنی توصیه می‌شود که در روی تخت زایمان، نوزاد در یک پارچه پیچیده شود تا دچار سرما نشده و گرمای بدن خود را از دست ندهد. سپس در آغوش مادر قرار گیرد تا تغذیه با شیر مادر از همان لحظه آغاز شود. چراکه این عمل در یک ساعت اول بعد از تولد از اهمیت زیادی برخوردار است. معمولا در یک یا دو روز اول، شیر مادر کمی غلیظ است که اصطلاحا به آن آغوز گفته می‌شود. این شیر چربی زیادی دارد و مملو از مواد ایمنی است که در بدن مادر وجود دارد. یعنی علاوه‌بر تغذیه نوزاد، تمام مواد ضد میکروبی و ضدویروسی که مادر طی دوران زندگی خود در مواجهه با بیماری‌ها کسب کرده، به عبارتی قدرت مقابله با تمام ویروس‌ها و باکتری‌ها، از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود.

آیا می‌توان غیر از شیر مادر، ماده غذایی دیگری هم به نوزاد خوراند؟

توصیه می‌شود که در 6 ماه نخست زندگی شیرخوار، تغذیه منحصر به شیر مادر باشد و هیچ‌گونه مواد دیگر از قبیل آبمیوه، آب قند و مواد این چنینی برای نوزاد تجویز نشود. البته مادر باید از مواد تغذیه مقوی استفاده کند و هر دو تا سه ساعت یک‌بار نوزاد را روی سینه گذاشته و از شیر خود او را تغذیه کند. در زمان شیردهی مادر باید آرامش کامل داشته، تمام حواس و توجه خود را صرف نوزاد کرده و حتی‌الامکان تماس پوست با پوست با نوزاد برقرار کند. مثلا بازوهای مادر پوشیده نباشد تا نوزاد مستقیما با پوست مادر در تماس باشد و در مدت شیردهی، تماس چشم با چشم مادر با نوزاد خود حفظ شود. مادر باید نوزاد خود را ببیند تا بتواند توجه کامل به او داشته باشد. عجله‌ای برای قطع شیردهی نداشته و در آرامش کامل اجازه دهد که هرچه نوزاد تمایل دارد، از شیر استفاده کند. مادر باید بداند که اگر از یک سینه به نوزاد خود شیر داد و نوزاد همچنان تمایل به خوردن شیر داشت، از طرف مقابل باید شیردهی را ادامه دهد.

اگر میزان شیر مادر کم بود، چه باید کرد؟

معمولا از روز سوم و چهارم بعد از زایمان مقدار شیر مادر افزایش قابل ملاحظه خواهد داشت و به طور کامل نوزاد را سیر می‌کند. بهتر است مادر سعی کند که از مواد غذایی متنوع، تازه و سالم، سبزیجات، میوه‌جات و لبنیات به مقدار کافی استفاده کند و این مواد را از طریق شیر خود به نوزاد منتقل کند. مادر نباید بدون مشاوره با پزشک اطفال از شیرخشک استفاده کند. مصرف شیرخشک باید محدود به زمانی باشد که ضرورت دارد و پزشک متخصص اطفال آن را صلاح بداند.

شیردهی تا چه زمانی باید ادامه داشته باشد؟

معمولا شیردهی تا حدود دو سالگی باید ادامه پیدا کند. البته از شش ماهگی نوزاد به بعد، غذاهای کمکی مثل آبمیوه و سوپ بتدریج با نظر پزشک اطفال شروع می‌شود. اما همه مادران باید تمام تلاش خود را انجام دهند تا بتوانند 2 سال کامل کودک شیرخوار خود را از شیر خود تغذیه کنند.

زایمان طبیعی یا سزارین تاثیری روی نحوه شیردهی دارد؟

خانم‌هایی که زایمان طبیعی می‌کنند، راحت‌تر و بهتر به نوزاد خود شیر می‌دهند. چون بیهوشی نداشته‌اند و برش روی شکم که ایجاد درد می‌کند، در زایمان طبیعی وجود ندارد. معمولا موفقیت در شیردهی در زایمان طبیعی بیشتر است و نوزاد زودتر می‌تواند تغذیه را شروع کند.

آیا ترویج استفاده نوزاد از شیر مادر قابلیت سیاستگذاری در سطح کلان وزارت بهداشت را دارد یا صرفا از طریق فرهنگ‌سازی قابل دستیابی است؟

این قضیه از سال‌های قبل جزو سیاست‌های وزارت بهداشت بوده و مدت‌ها گروهی از پزشکان با تجربه اطفال، تغذیه و زنان، در کمیته‌هایی فعالیتی پیگیر در سطح کشور داشتند که هم شرایط را در بیمارستان‌هایی که زایمان انجام می‌شود فراهم کنند و هم پزشکان، پرستاران و ماماها را آموزش دهند تا مادران را به شیردهی بعد از زایمان تشویق کنند. سال‌های قبل تمام نوزادان در بخش نوزادان از شیرخشک تغذیه می‌شدند و اکنون سال‌هاست که این کار ممنوع شده و نوزادانی که سالم هستند و می‌توانند از شیر مادر تغذیه کنند، در اولین ساعات بعد از تولد در آغوش مادر گذاشته می‌شوند و هرچه سریع‌تر تغذیه با شیر مادر شروع می‌شود.

به نظرتان وزارت بهداشت در این زمینه موفق بوده است؟

البته آمار و ارقام جدید در اختیار ندارم. اما آنچه از نحوه فعالیت مراکز مشخص است، این است که این کار با موفقیت انجام شده و تاثیر مثبتی داشته است.

شیر مادر تاثیری روی یادگیری و میزان هوش نوزاد هم دارد؟ یا روی نیروی بدنی و استخوان‌بندی نوزاد؟

بله. تحقیقات نشان داده نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، در آینده از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند. این نوزادان در ادامه زندگی افراد سالم‌تری هستند، کمتر به فشارخون مبتلا می‌شوند و بیماری‌های قلبی، دیابت و بیماری‌های روده کمتر به سراغ آنها می‌آید. مقاومت کودکانی که در دوسال اول از شیر مادر استفاده کردند، نسبت به بیماری‌ها بهتر است و در فصل زمستان سرماخوردگی کمتر، در تابستان عفونت‌های روده‌ای و اسهال کمتری دارند و اصولا افراد سالم‌تری هستند. وقتی فردی سالم باشد، استخوان‌بندی خوبی داشته باشد و کمتر به بیماری‌ها مبتلا می‌شود، قطعا از سلامت بیشتری برخوردار است.

با نوزادانی که تمایلی به استفاده از شیر مادر نشان نمی‌دهند، چه رفتاری می‌توان کرد؟

این مساله معمولا از بیمارستان یا به خاطر وضعیت شیردهی مادر شروع می‌شود. بعضی از نوزادان بعد از این‌که یک یا چند وعده از شیرخشک تغذیه شدند، دیگر تمایلی به استفاده از شیر مادر نشان نمی‌دهند. این قضیه باید پیشگیری شود. یعنی توصیه، نظارت و پیگیری مراکز بهداشتی و پزشکان باید منتج به این شود که مادر در اولین ساعات بعد از تولد نوزاد، تغذیه با شیر خود را شروع کند و حمایت روحی و روانی، مصرف مایعات و تغذیه مناسب به اندازه کافی داشته باشد تا نوزاد به شیرخوردن خود ادامه دهد. گاهی مواقع ممکن است شیر مادر در روزهای اول کم باشد و اطرافیان او را به مصرف شیرخشک توصیه کنند اما باید توجه داشت که بعضی از نوزادن بعد از مصرف شیرخشک با شیشه به دلیل تفاوت طعم، ممکن است دیگر شیر مادر را نگیرند.

نظریه دیگری بین مادران وجود دارد مبنی بر این‌که اگر شیردهی توسط مادر انجام شود، اندام او را به هم می‌ریزد. آیا این چنین است؟

واقعیت این است که وقتی مادر شیر می‌دهد، تا اندازه‌ای سینه‌های او دچار افتادگی می‌شود و این غیرقابل اجتناب است. اما مادری که همه تلاش او در زندگی سلامت، رفاه و بهبود فرزند خود است، قطعا وقتی بداند تغذیه با شیر مادر تا چه اندازه در سلامتی شیرخوار او موثر است، سلامت و رفاه نوزاد خود را به اندام خود ترجیح می‌دهد.

فرحناز احمدی