دانشگاه‌های غیرانتفاعی زیر ذره‌بین کیفیت

ستاره اقبالشان هم انگار مدتی است که رو به خاموشی گذاشته؛ آن قدر که سال به سال از تعداد دانشجویان درحال تحصیلشان کم می‌شود و به تعداد صندلی‌های خالی‌شان اضافه. اتفاقی که در نهایت به اولتیماتوم وزارت علوم به تعدادی از این دانشگاه‌ها منجر شده است.

بر این اساس 12 دانشگاه غیرانتفاعی فرصت دارند تا شش ماه آینده شاخص‌های استاندارد مورد نظر وزارت علوم را به دست آورند و در غیر‌این صورت تعطیل خواهند شد؛ اولتیماتومی که به یکی از نگرانی‌های دست‌اندرکاران این دانشگاه‌ها تبدیل شده است. اجرای طرح تجمیع دانشگاه‌های غیرانتفاعی اقدام پیشگیرانه اتحادیه موسسات غیرانتفاعی برای ادامه حیات است.

علی آهون‌منش، رئیس اتحادیه دانشگاه‌های غیرانتفاعی با اعلام نگرانی‌اش از ظرفیت خالی این دانشگاه‌ها، از مسئولان وزارت علوم می‌خواهد فکری در این خصوص بکنند تا ضریب ریزش دانشجویان تا اندازه‌ای جبران شود.

سنگینی سکوتی که مدت‌هاست زیر سقف این دانشگاه‌ها پرسه می‌زند حالا به یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان موسسات غیرانتفاعی تبدیل شده. ‌دغدغه‌ای که نتیجه‌اش انجام اقداماتی برای پرکردن این ظرفیت‌های خالی است؛ ترفندهایی که قرار است ضریب ریزش دانشجوها را تا اندازه‌ای جبران کنند.

تجمیع تعدادی از این موسسات یکی از راه‌حل‌هایی است که قرار است دست دانشگاه‌های غیرانتفاعی را بگیرد و رویای کلاس‌هایی پر از دانشجو را در تمام شعبه‌های این دانشگاه در گوشه و کنار کشورمان تحقق ببخشد؛ اتفاقی که آهون‌منش درباره‌اش به جام‌جم می‌گوید: برای اصلاح ضریب ریزش دانشجویان قرا‌ر شده تهران و کرج یک منطقه باشد، مراکز استان‌ها یک منطقه، شهرستان‌هایی که خارج از استان است یک منطقه جداگانه و مناطق محروم و دورافتاده هم یک منطقه جدا باشد.

راهکاری که به نظر می‌رسد اگر به نتیجه برسد تا اندازه‌ای حجم انتقاداتی را که به این مراکز وارد می‌شود، کم می‌کند.

سطح کیفیت خوب یا بد؟

کیفیت آموزش‌های ارائه شده در این دانشگاه‌ها مدت‌هاست که از سوی کارشناسان مختلف مورد بحث قرار می‌گیرد تا جایی که برخی افزایش صندلی‌های خالی این مراکز را با سطح آموزش‌های ارائه شده مرتبط می‌دانند و به بحث پایین بودن کیفیت به عنوان یکی از دلایل کاهش جمعیت دانشجوهای این دانشگاه اشاره می‌کنند؛ موضوعی که آهون‌منش قویا رد می‌کند و درباره اولتیماتوم وزارت علوم می‌گوید: از مجموع 358 موسسه و دانشگاه غیرانتفاعی که در پنج سطح رتبه‌بندی شده‌اند، ‌وزارت علوم فقط به 12 دانشگاه که در رتبه 5 قرار گرفته، اخطار داده است و ملاک، پایین بودن استاندارد در کل مراکز غیرانتفاعی نیست.

وی ادامه می‌دهد: چه کسی گفته کیفیت و استاندارد آموزش در دانشگاه‌های غیرانتفاعی پایین است؟ این ادعا به هیچ‌وجه درست نیست و براساس گزارش‌های رسمی وزارت علوم، دانشگاه‌های غیرانتفاعی بعد از دانشگاه‌های دولتی از نظر کیفیت در بالاترین رتبه قرار گرفته ‌است، آمار موثقش هم موجود است و می‌توانید از خود وزارت علوم پیگیری کنید.

پیگیری‌ای که البته در وزارت علوم به نتیجه نمی‌رسد و هیچ‌یک از مسئولان ذی‌ربط در این وزارتخانه جوابی به تماس‌های ما نمی‌دهند.

تجمیع برای کاهش صندلی‌های خالی

طبق آمارها از مجموع 767 هزار و 257 نفر ظرفیت اعلام شده دانشگاه‌ها در آزمون سراسری امسال، سهم دانشگاه‌های غیرانتفاعی 23.8 درصد است؛ در حالی که این عدد از مجموع 695 هزار و 697 نفر ظرفیت سال گذشته، 24.8 درصد بوده و این یعنی سهم اندک این مراکز.

آهون‌منش در باره تعداد صندلی‌های خالی و سهم اندک دانشگاه‌های غیرانتفاعی از پذیرش دانشجو‌ها می‌گوید: بحث وجود صندلی‌های خالی فقط مختص دانشگاه‌های غیرانتفاعی نیست. در حال حاضر نزدیک به 700 هزار صندلی خالی داریم که بخش اعظمش مربوط به دانشگاه آزاد و پیام‌نور است؛ اما چون دیوار دانشگاه‌های غیرانتفاعی از بقیه کوتاه‌تر است، همه روی آن متمرکز می‌شوند. من قبول دارم که بخشی از ظرفیت آموزشی این دانشگاه‌ها خالی مانده است، اما باید به راه‌حل فکر کرد نه بحث تعطیلی دانشگاه‌ها.»

از این نظر تجمیع، راه‌حلی است که قصد دارد سرنوشت دانشگاه‌های غیرانتفاعی را تا اندازه‌ای عوض کند.

رئیس اتحادیه موسسات غیرانتفاعی در این باره می‌گوید: تجمیع می‌تواند یکی از راه‌حل‌ها باشد، اما زمانی مفید است که وزارت علوم به این تجمیع و یکی شدن چند واحد دانشگاهی توجه کند و بها بدهد. برای مثال هزینه‌های جبرانی این دانشگاه‌ها را افزایش بدهد یا مثلا بگوید ما به شما وام می‌دهیم برای توسعه ساختمان و فضای آموزشی، یا ساختمان آزمایشگاه‌ها یا خرید لوازم کمک آموزشی و... مثل اغلب صنایعی که از کمک‌های دولت ا ستفاده می‌کنند، اینجا هم اگر وزارت علوم بتواند تبصره‌هایی در قانون بودجه بگنجاند که به این مبحث کمک کند، کمک بزرگی به این موسسات کرده است.»

ادغام،‌ تجمیع و حتی حذف

با تمام این تفاسیر رعایت شدن حداقل استانداردها در مراکز غیرانتفاعی موضوعی است که حجت‌الله درویش‌پور یکی از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی درباره‌اش به جام‌جم می‌گوید: یک نابسامانی‌ای از قبل در نظام آموزش عالی ما بوجود آمد و آن گسترش بدون حساب و کتاب انواع و اقسام مراکزی بود که به اسم دانشگاه قرار بود دانشجو تربیت کنند.

به این ترتیب رقابت بزرگی برای کسب درآمد از طریق آموزش و تربیت دانشجو بوجود آمد و این رقابت باعث شد خیلی‌ها به این عرصه به چشم یک نظام پولساز نگاه کنند. اما هیچ‌وقت به این نکته دقت نشد که این همه دانشگاه قرار است با تکیه بر کدام دانشجو‌ها پر شود؟

یعنی نه نیازهای سیستم آموزشی کشورمان مورد توجه قرار گرفت و نه به کیفیت این آموزش‌ها پرداخته شد و دقیقا به همین دلیل در این دانشگاه‌ها کیفیت فدای کمیت شد.

درویش‌پور می‌گوید: در یک دوره راهکاری که به فکر برخی رسید این بود که رشته‌های جدید را عَلَم کردند؛ یعنی عطش کسب اجازه برای ایجاد رشته‌های جدید هم در این مراکز بوجود آمد بدون توجه به این‌که این رشته‌ها چقدر کارایی دارد و تا چه اندازه موردنیاز است.

کیفیت سنجی، بحث اول

از نظر عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، ادغام و تجمیع و حتی در مرحله بالاتر حذف این نوع دانشگاه‌ها اقدام عاقلانه‌ای است که می‌تواند جلوی اسراف امکانات و هزینه‌ها را در این سیستم بگیرد.

راهکاری که درویش‌پور درباره‌اش می‌گوید: بالاخره یک تدبیری باید اندیشیده شود، این دانشگاه‌ها محدود یا ادغام شده و روی کیفیت و کمیت با هم دقت شود. روی نیاز کشور برنامه‌ریزی صورت بگیرد تا سروسامانی به این وضعیت آشفته داده شود. اگر اصراری هم به سرپا نگه داشتن این واحد‌های موجود است، بحث کیفیت سنجی آنها مدنظر قرار بگیرد.

رکود به‌خاطر گسترش بی‌رویه

358 مرکز و دانشگاه غیرانتفاعی اکنون در گوشه و کنار کشورمان در حال فعالیت است، رشد بی‌رویه این مراکز به گفته رئیس اتحادیه دانشگاه‌های غیر انتفاعی،‌ریشه در سیاست‌های دولت نهم و دهم دارد؛ اتفاقی که باعث رکود غیرانتفاعی‌ها شده است تا جایی که وی می‌گوید: این که الان عده‌ای می‌آیند بحث شکست خورده بودن پروژه این دانشگاه را مطرح می‌کنند، به دلیل فراوانی بیش از حدی است که دولت‌های قبلی به توسعه و تاسیس دانشگاه‌های غیرانتفاعی دادند، نه بحث کیفیت یا استاندارد آموزشی یا هر دلیل دیگری.

مینا مولایی - جامعه