جای خالی نظارت بر مصرف سموم و کود شیمیایی

آمارها حاکی است که درصد ابتلا به این بیماری در استان‌های شمالی به نسبت دیگر استان‌ها بالاست و دلیل آن نیز استفاده بی‌رویه سموم و کود شیمیایی در اراضی کشاورزی مطرح شده است، به طوری که گفته می‌شود یک‌سوم سموم دفع آفات کشور در این استان‌ها مصرف می‌شود که همین امر باعث افزایش سه برابری سرطان روده در این مناطق شده است. از این‌رو کارشناسان معتقدند از آنجا که کشاورزان و این استان‌ها آگاهی علمی مصرف این نهاده‌ها در اراضی و باغ‌ها را نمی‌دانند، به همین دلیل مصرف آن رو به افزایش است.

برآیند اطلاعات موجود نشان می‌دهد اکنون هیچ نظارتی در استفاده از سموم و کود شیمیایی در اراضی و باغات کشور وجود ندارد و حتی بازدهی بهتر محصولات با این نهاده به عنوان یک باور غلط در بین کشاورزان موجب مصرف بی‌رویه آن شده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور نیز روز گذشته طی نامه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی درخواست کرد، مصرف سم پرخطر و پرمصرف دیازینون که از خطرناک‌ترین سموم برای آبزیان و پرندگان است، متوقف شود.

محمدجواد سروش، مشاور سازمان حفاظت محیط‌زیست در امور سموم و کودهای شیمیایی با اشاره به تشکیل کمیته مدیریت منابع پایه و کاهش آلودگی کود و سم در سازمان حفاظت محیط‌زیست، می‌گوید: مصرف سم پرخطر و پرمصرف «دیازینون» که از خطرناک‌ترین سموم برای آبزیان و پرندگان است و مصرف سالانه آن در ایران بیش از سه میلیون لیتر است، باید هرچه سریع‌تر متوقف شود.

وی بیشترین حجم استفاده از سم پرخطر «دیازینون» را در شالیزارهای استان‌های شمالی کشور عنوان می‌کند و می‌افزاید: هم‌اکنون در تمام کشورهای اروپایی و آمریکایی مصرف این سم خطرناک که عوارض بسیار مخربی برای محیط‌زیست و سلامت مردم دارد، ممنوع شده است.

مصرف 50 درصد سم و کود کشور در 2 استان

میزان استفاده سموم در استان‌های کشور با توجه به شرایط کشت متفاوت است، در برخی استان‌ها مانند زنجان آن طور که معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان می‌گوید، محدود است. وی معتقد است؛ شرایط اقلیمی حاکم بر مناطق مختلف استان زنجان موجب شده تا شیوع آفات و بیماری‌ها در این استان کمتر بوده و به تبع آن استفاده از انواع سموم کشاورزی نیز به حداقل برسد. به گفته اکبر کرامتی، در سال‌های قبل از سال 82 میزان مصرف سموم کشاورزی در استان زنجان 900 تن بوده، در حالی که این میزان هم‌اکنون به 350 تن در کل استان کاهش پیدا کرده است.

قاسم اسدیان، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی استان همدان نیز با بیان این که میزان مصرف سموم کشاورزی در همدان کمتر از نرم کشوری است، می‌گوید: مصرف سموم کشاورزی به ازای هر هکتار در استان همدان 750 تا 850 گرم است. اما در این میان استان مازندران وضع متفاوتی نسبت به دیگر استان‌ها دارد. این استان که بخش اعظم درآمد اقتصادی خود را از بخش کشاورزی تامین می‌کند و برنج و مرکبات دو محصول عمده این استان به‌شمار می‌رود به همین میزان استفاده از نهاده‌های کشاورزی در این استان به مراتب بیشتر از دیگر استان‌هاست به‌طوری‌که به گفته رئیس دانشکده علوم زراعی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی استان حدود 50 درصد کود و سم تولیدی کشور در استان‌های مازندران و گلستان مصرف می‌شود.

بهنام امیری با اشاره به این‌که سم به سه صورت حاد و مزمن و تاثیر بر ژنتیک در انسان ایجاد خسارت می‌کند، می‌گوید: سالانه 2.5 میلیون تن کود اوره در کشور مصرف می‌شود که این آمار بسیار بالا بوده و خطرات زیادی نیز بر سلامت جامعه وارد می‌کند.

بهنام امیری در گفت‌وگو با ایرنا مصرف سرانه سم هر ایرانی را 400 گرم اعلام می‌کند و می‌افزاید: این آمار مبین این واقعیت است که ایران به لحاظ مصرف سرانه سم در دنیا در رتبه اول قرار دارد.

وی به تاثیر سموم بر ژن انسان در دهه اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: برآیند تحقیق روی یک انسان فلج در منطقه مازندران نشان داد که عامل اصلی این نقص به دلیل مصرف بی‌رویه سموم بوده که تغییرات ژنتیک در والدین این بیمار ایجاد کرده است. از سوی دیگر مصرف کود و سم، جذب آهن را در انسان کاهش می‌دهد که ریزش مو و بدخلقی از پیامدهای آن است.

این کارشناس کشاورزی، مبارزه بیولوژیک با آفات را بهترین راهکار می‌داند و می‌افزاید: به باغدار می‌گوییم برای نابودی آفت می‌توانید به جای سم از روغن «ولک» یا روغن ماست استفاده کنید ولی باور ندارند و می‌گویند شما اشتباه می‌کنید.

در همین حال رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران معتقد است: برخی‌ها مصرف سموم شیمیایی را در استان به حدی بزرگ جلوه می‌دهند که سبب می‌شود چوب حراج به محصولات بخش کشاورزی زده شود.

دلاور حیدرپور می‌افزاید: استفاده از سم و کود شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی اجتناب‌ناپذیر است و هیچ جای دنیا مصرف کود و سم را حذف نکرده و مشاهده می‌شود که استفاده از آن به اندازه کم هم در بخش کشاورزی وجود دارد. طبق آمارهای موجود، سرانه مصرف سم در هر هکتار در ایران حتی نسبت به آمریکا و اتحادیه اروپا کمتر است.

وی معتقد است، برخی کشاورزان سم را بدرستی و بموقع مصرف نمی‌کنند در حالی که باید سموم بدرستی انتخاب و با استفاده از سمپاش‌های مناسب بموقع مصرف شود.

این مسئول از کشاورزان خواست برای کاهش آفت و کنترل بیماری، مصرف سم را به عنوان آخرین راه مبارزه در مزارع خود انتخاب کنند و برای مصرف بهینه سموم به کار‌شناسان مراکز جهادکشاورزی مراجعه کنند.

حیدرپور با اعلام این‌که 99 درصد محصولات بخش کشاورزی مازندران سالم و بدون نگرانی است، گفت: از 24 تا 26 هزار تن مصرف کل سموم در ایران، 4000 تن در سال در مازندران مصرف می‌شود که از این مقدار، 1500 تا 2000 تن سم گرانول دیازینون است. به تاکید کار‌شناسان، ما وظیفه داریم دانش خود را درباره خواص و اثرات این ترکیبات بیشتر کرده و با استفاده بهینه از آنها، اثرات جنبی و زیانبار آفت‌کش‌ها را در محیط زندگی خود هر چه بیشتر کاهش دهیم.

مبارزه بیولوژیک با آفات

عزیزالله شهیدفر، معاون جهادکشاورزی استان مازندران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم اوج مصرف استفاده از نهاده‌های کشاورزی در این استان را در دهه 60 تا 70 می‌داند و می‌گوید:از اواخر دهه 70 بحث کاهش مصرف از سموم و کود کشاورزی مورد توجه قرار گرفت و کمیته‌ای برای جلوگیری از استفاده بی‌رویه از این نهاده‌ها تشکیل شد که در این کمیته موضوع جایگزینی سموم به‌طور جدی مطرح و به دنبال آن مبارزه بیولوژیک با آفات در 40 هزار هکتار از اراضی کشاورزی و باغی استان آغاز شد. وی با اشاره به این‌که اکنون حدود 50 درصد مبارزه بیولوژیک کشور در استان مازندران انجام می‌شود، می‌افزاید: در حالی که برنج‌های آلوده را وارد می‌کنیم ولی از برنج تولیدی خودمان که کاملا سالم است، انتقاد می‌کنیم.

شهیدفر از کاهش مصرف سموم در مزارع کشاورزی شمال در سال‌های اخیر خبر می‌دهد و تصریح می‌کند: مصرف سموم به یک سوم کاهش یافته و معتقدیم مصرف هر سمی با هر نوع اسم و برندی باید در اراضی کشاورزی به حداقل برسد.

وی آزادسازی قیمت نهاده‌های کشاورزی را یکی از راهکارهای جلوگیری از افزایش مصرف می‌داند و می‌گوید: با آزادسازی قیمت سموم و کود شیمیایی، خرید آن نیز در میان کشاورزان کاهش یافته است. در مقابل تمایل برای خرید سموم کم‌خطر مانند گرانولا که برای مبارزه با آفت کرم ساقه‌خوار مصرف می‌شود، افزایش یافته است.

این مقام مسول میزان مصرف سموم در این استان را 4000تن می‌داند و می‌افزاید: در کل کشور حدود 25 تا 30 هزار تن سموم کشاورزی مصرف می‌شود.

سها روحانی - گروه ایران