امید به توافق در‌ ساعت صفر

با این حال مقامات کشورهای حاضر در مذاکرات تاکید کرده‌اند زمان، محدودیت مهمی برای ممانعت از دستیابی به توافق نخواهد بود. بر همین اساس وزیر خارجه روسیه گفته است: رسیدن به توافق هسته‌ای از زمان رسیدن به آن مهم‌تر است و نباید به گمانه‌زنی در مورد احتمال حصول توافق تا ضرب‌الاجل پرداخت.

به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، سرگئی لاوروف در پاسخ به این پرسش که به نظرش آیا امکان توافق تا ضرب‌الاجل 30 ژوئن وجود دارد یا نه،‌ گفته نیازی به گمانه‌زنی در این زمینه وجود ندارد و همه طرف‌ها در حال تلاش برای رسیدن به توافق هستند.

همزمان محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان هم درباره برخی گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال تمدید زمان مذاکرات در گفت‌وگویی بیان کرده است: «در مورد تمدید؛ ما اعتقاد داریم که باید توافق خوبی حاصل شود؛ یعنی احساس فشار زمانی هم نمی‌کنیم، چون آمریکایی‌ها براساس مصوبه کنگره فرصت محدودی دارند، ولی ما این احساس را نمی‌کنیم. اگر به توافق قابل قبول رسیدیم که همه چیز درست می‌شود، وگرنه می‌توانیم ادامه بدهیم. البته فکر نمی‌کنم تمدیدی در کار باشد، اما ممکن است مقداری بیشتر برای رسیدن به توافق زمان بخواهیم.»

ولادیمیر پوتین ، رئیس‌جمهور روسیه هم در مجمع بین‌المللی اقتصاد سن‌پترزبورگ ابراز امیدواری کرد؛ ایران و گروه 1+5 بزودی به یک توافق نهایی دست ‌یابند. او در پاسخ به طرح موضوعات تازه در روند مذاکرات، گفته «ما خواهان پایان بن‌بست درخصوص برنامه هسته‌ای ایران هستیم و امیدواریم که در تاریخ تعیین شده یعنی پایان ژوئن به توافق برسیم. بنابراین در حال حاضر بهترین چیز این است که از تهران خواسته‌های انجام‌نشدنی نداشته باشیم.» پوتین در ادامه با اشاره به دیدارش با یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حاشیه این اجلاس بیان کرد: از نظر من توافق در آینده نزدیک حاصل خواهد شد، اما در دیدار با مدیرکل آژانس به این مساله اشاره شد که روند اجرای این توافقات بعد از امضای توافق آغاز خواهد شد که شش ماه زمان می‌برد.

پی.ام.دی؛ اختلاف بین «کری» و تندروها

یکی از دلایلی که باعث شده برخی رسانه‌ها درباره احتمال تمدید گفت‌وگوها سخن بگویند، اظهاراتی است که مقامات آمریکایی درباره شروط تازه در توافق جامع مطرح می‌کنند. همان زیاده‌خواهی‌هایی که پوتین نیز به آن اشاره کرده است. مثلا دیروز وزیر انرژی آمریکا در مصاحبه‌ای با شبکه خبری آمریکایی پی.بی.اس بار دیگر بر ضرورت دسترسی به اماکن و اشخاص برای دستیابی به توافق هسته‌ای نهایی با ایران تاکید کرد. ارنست مونیز البته این را هم گفته است که «ما مطمئنا می‌خواهیم در ۳۰ ژوئن به توافق برسیم. دلایل متعددی برای این موضوع داریم، اعم از تعاملاتی که باید بعد از آن با کنگره داشته باشیم و گزارشی که باید به آنها بدهیم. بنابراین داریم سخت تلاش می‌کنیم.» او با این حال با بیان برخی اظهارات بی‌تناسب با تفاهم لوزان افزوده است: «ما نیاز داریم اقدامات راستی‌آزمایی را که توصیف کردم، داشته باشیم. درباره دانشمندان باید بگویم که بخشی از ابعاد هسته‌ای توافق باید حل مسائل مربوط به پی.ام.دی یا ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران باشد و دسترسی به آنها و مصاحبه با آنها برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (نه ما) ضروری خواهد بود. برای آژانس، هم دسترسی به اشخاص و هم اماکن ضروری خواهد بود.»

این فقط مونیز نیست که از شروط تازه برای دستیابی به توافق جامع میان تهران و 1+5 سخن به میان می‌آورد. باب منندز، سناتور ارشد دموکرات کنگره هم ضمن انتقاد از اظهارات اخیر وزیر خارجه آمریکا درباره ابعاد احتمالی برنامه هسته‌ای ایران گفت که واگذاری امتیاز واشنگتن به ایران در زمینه ابعاد احتمالی را نمی‌پذیرد. این در حالی است که جان کری گفته بود: « قرار نیست درخصوص کارهایی که ایران در گذشته انجام داده، بیش از اندازه وسواس به خرج دهیم و بیشتر روی فعالیت‌های کنونی برنامه هسته‌ای ایران متمرکز هستیم.»

همچنین رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا هم در بیانیه‌ای بار دیگر بر لزوم پابرجاماندن تحریم‌های ضدایرانی تا زمان حل «ابعاد نظامی احتمالی» برنامه هسته‌ای ایران تاکید کرده است. در بیانیه سناتور باک کورکر آمده است: واشنگتن باید در هر حالتی غیر از «افشای» جنبه‌های نظامی در برنامه هسته‌ای ایران یا عدم توانمندی برای انجام بازرسی‌های «هر زمان و هر مکان» مذاکرات هسته‌‌ای را ترک کند.

در عقب‌نشینی آشکار دستگاه دیپلماسی دولت اوباما نسبت به موضعگیری جان کری، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم بار دیگر تاکید کرد آنچه حل نگرانی‌های آژانس درباره‌ ابعاد نظامی احتمالی در برنامه هسته‌ای ایران مطرح می‌شود باید بخشی از یک توافق نهایی و حتی پیش از حصول توافق باشد. جان کربی در پاسخ به این پرسش که آیا آمریکا خواهان پاسخگویی ایران به پرسش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ابعاد نظامی احتمالی است یا نه، گفت: همان‌طور که در نوامبر سپس در اوایل ماه آوریل در لوزان به تفاهم رسیدیم، دسترسی آژانس برای حل نگرانی‌هایش درباره ابعاد نظامی احتمالی در برنامه هسته‌ای گذشته و کنونی ایران باید بخشی از یک توافق نهایی باشد.

او حتی در اظهاراتی که احتمالا در پاسخ به مخالفان داخلی دولت اوباما بیان شده، مدعی شده است: ایران باید «قبل از» توافق نهایی PMD را حل کند.

بهانه‌های قدیمی به قوت خود باقی است

همزمان با این اظهارنظر، هماهنگ‌کننده ضدتروریسم وزارت خارجه آمریکا هم تأکید کرد هیچ‌یک از تحریم‌های مربوط به آنچه حمایت ایران از تروریسم خواند، بعد از توافق هسته‌ای احتمالی ایران و 1+5 لغو نمی‌شود.

تینا کیداناو همچنین مدعی شد: در صورت توافق جامع هسته‌ای ایران و 1+5 «سپاه» از فهرست تحریم‌های آمریکا خارج نمی‌شود. این اظهارات در شرایطی است که وزارت امور خارجه آمریکا در گزارش سالانه خود ادعا کرده «ایران همچون سال گذشته میلادی به حمایت از تروریسم بین‌المللی ادامه می‌دهد و نگرانی‌های واشنگتن درباره فعالیت‌های نظامی ایران در منطقه خاورمیانه همچنان به قوت خود باقی است.»

همزمان، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز گفته است: گروه 1+5 هنوز به توافقی بر سر لغو محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران دست نیافته است.

رایزنی‌ ظریف با مقامات اروپایی، فردا در وکزامبورگ

روشن است که مجموعه این اظهارنظرها، کار برای دستیابی به یک توافق قریب‌الوقوع میان ایران و 1+5 را مشکل می‌کند. با وجود این، دیپلمات‌های ایران و 1+5 همچنان با امیدواری، گفت‌وگوها را برای رسیدن به یک مجموعه راه‌حل قابل اجماع میان طرفین، ادامه می‌دهند.

بر همین اساس نشست سیدعباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی، معاونان وزیر خارجه ایران با هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در هتل کوبورگ در جریان است. این نشست، پس از دیدارهای دوجانبه با نمایندگان کشورهای روسیه، چین و سه کشور اروپایی حاضر در مذاکرات انجام شد. به نظر می‌رسد این مذاکرات مقدمه‌ای است برای گفت‌وگوهای محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران که فردا در لوکزامبورگ برگزار می‌شود؛ گفت‌وگوهایی که وزیر امور خارجه کشورمان طی آن با فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزرای خارجه سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس دیدار می‌کند.گفته می‌شود وزیر خارجه کشورمان بعد از لوکزامبورگ به تهران بازگشته و به احتمال قوی اواخر این هفته به هیات مذاکره‌کننده کشورمان در وین می‌پیوندد.

منابع رسانه‌ای غربی اعلام کرده‌اند وزیران خارجه 1+5 قبل از 30 ژوئن به وین می‌روند. در عین حال این احتمال وجود دارد که وزیران خارجه ایران و آمریکا اواخر هفته جاری به وین بروند.

لحظه توافق فرارسیده است؟

با وجود این تحرکات دیپلماتیک معلوم نیست سنگ‌اندازی‌ها در پیش‌ پای گفت‌وگوهای هسته‌ای، فرجام این مذاکرات را چگونه رقم خواهد زد. هر چند دیپلمات‌ها ابراز خوش‌بینی می‌کنند که ایران و شش کشور قدرتمند جهان به‌طور فزاینده‌ای به یک «توافق» هسته‌ای نزدیک شده و حتی دویچه‌وله آلمان به نقل از منابع دیپلماتیک که نام آنها افشا نشده است، نوشته است: توافق نهایی ممکن است در مذاکرات هفته آینده در وین به دست بیاید، اما روزنامه صهیونیستی جروزالم پست مدعی شده است: رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند در فرصت باقی‌مانده از ضرب‌الاجل توافق هسته‌ای بر محتوای تعدادی از بندهای این توافق اعمال نفوذ کند و لحن توافق را تغییر دهد. با وجود این، به نقل از دیپلماتی غربی گفته شده است: «شانس موفقیت اسرائیلی‌ها خیلی کم است.»

در برابر تلاش لابی صهیونیست برای تحمیل برخی زیاده‌خواهی‌ها به تیم مذاکره‌کننده ایرانی، در داخل کشورمان گام‌هایی برای مراقبت از گفت‌وگوهای هسته‌ای برداشته شده است. به این ترتیب با نگاهی به فشارهای تندروهای غربی بر مذاکرات و هوشمندی داخلی در برابر این فشارها، باید دید دو طرف می‌توانند تا ضرب‌الاجل دهم به یک توافق نهایی دست پیدا کنند یا این‌که همچنان باید منتظر فراز و نشیب‌های گفت‌وگوهای هسته‌ای بود؛ همان فراز و نشیب‌هایی که عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در گفت‌وگو با هفته‌نامه فرانسوی لوپوئن از آن به «شگفتی» یاد کرده و گفته است: ممکن است در آخرین لحظات شگفتی‌هایی رخ دهد، اما ما معتقدیم لحظه توافق فرارسیده است.