وقتی بدن عطش می‌گیرد

گرمازدگی که در حالت شدید به آن حمله گرمایی می‌گویند، به دلیل گرم شدن بیش از حد بدن و بالا رفتن درجه حرارت آن بر اثر فعالیت یا قرار گرفتن طولانی در معرض نور مستقیم خورشید و در دمای بالای هوا اتفاق می‌افتد.

حمله گرمایی خطرناک‌ترین درجه گرمازدگی است که در نتیجه آن، درجه حرارت بدن تا 40 درجه سانتی‌گراد بالا می‌رود و در صورتی که اقدامات اورژانسی به موقع انجام نشود، ممکن است در اثر تبخیر و از دست دادن بیش از حد آب بدن، مغز، قلب، کلیه‌ها و ماهیچه‌ها آسیب شدیدی ببینند و در صورت تداوم این حالت، فرد جان خود را از دست بدهد.

چگونه حمله گرمایی را بشناسیم؟

معمولا وقتی بدن آب زیادی از دست می‌دهد، اعضای مختلف آن در وضعیت هشدار قرار می‌گیرند و هر چه سریع‌تر باید اقدامات لازم برای حل مشکل انجام شود. فردی که در هوای گرم دچار حمله گرمایی شده باشد معمولا دچار این نشانه‌ها می‌شود که آگاهی اطرافیان از آنها می‌تواند به نجات جان‌ او کمک کند.

ـ شایع‌ترین نشانه‌ای که در حمله گرمایی به چشم می‌خورد، بالا رفتن درجه حرارت بدن تا دمای
‌40 درجه سانتی‌گراد است که نوعی علامت خطر است.

ـ برهم‌خوردن شرایط روحی و رفتاری از قبیل احساس گیجی، بی‌قراری، کلام نامفهوم، کج‌خلقی، آشفتگی، صرع و کما ازجمله نشانه‌های بروز حمله گرمایی است.

ـ تغییر در میزان تعریق اتفاق می‌افتد به این معنی که در حمله گرمایی که با قرار گرفتن در هوای گرم اتفاق می‌افتد، پوست بدن موقع لمس داغ و خشک است. البته در حمله گرمایی که به دنبال فعالیت بدنی شدید رخ می‌دهد، پوست فرد ممکن است مرطوب باشد.

ـ فرد گرمازده دچار حالت تهوع و استفراغ می‌شود.

ـ پوست سرخ و قرمز به دلیل بالا رفتن درجه حرارت بدن از دیگر نشانه‌های حمله گرمایی و گرمازدگی محسوب می‌شود.

ـ تنفس فرد مبتلا به گرمازدگی سریع و سطحی است.

ـ ضربان قلب فرد هم بر اثر بالا رفتن درجه حرارت بدن بالا می‌رود و قلب را وادار می‌کند تا دمای بدن را کاهش دهد.

ـ سردرد هم از دیگر نشانه‌هاست.

افراد پرخطر

همه افراد در روزهای گرم تابستان می‌توانند در معرض گرمازدگی و حمله گرمایی قرار گیرند ولی این احتمال در بعضی بیشتر است. سن و سال افراد از عوامل مهم محسوب می‌شود. توانایی بدن برای مقابله با گرمای شدید به مقاومت سیستم عصبی مرکزی بستگی دارد. در سنین پایین، سیستم عصبی مرکزی رشد زیادی نکرده و در سنین بالای 65 سال هم این سیستم رو به ضعف می‌رود و از این رو بدن در مقابله با تغییرات دمایی ناتوان می‌شود. در هر دو گروه سنی، حفظ آب بدن دشوار است و خطر گرمازدگی را بالا می‌برد.

ورزشکاران و افرادی که در گرمای زیاد ورزش یا کار سنگین و پرفشار انجام می‌دهند، بیشتر در معرض حمله گرمایی قرار دارند. بعضی افراد با قرار گرفتن در معرض حرارت بالا، مبتلا به بیماری‌هایی می‌شوند که در هنگام بروز موج گرمایی یا مسافرت به مناطق گرم آب و هوایی شیوع بیشتری پیدا می‌کند. محدود کردن فعالیت بدنی در زمان قرار گرفتن در چنین محیط‌هایی به بدن اجازه می‌دهد به مرور با آب و هوای گرم سازگار شود.

نبود وسایل خنک‌کننده مثل پنکه و کولر در کاهش درجه حرارت بدن و خنک شدن محیط اهمیت بالایی دارد.

موقع قرار گرفتن در محیط‌هایی با درجه حرارت بالا، استفاده از بعضی داروها می‌تواند توانایی بدن را در برابر حفظ آب بدن و واکنش مناسب نسبت به حرارت، بالا ببرد. از این رو، افراد در چنین شرایطی باید نسبت به مصرف داروهای تنگ‌کننده عروق خونی که تنظیم‌کننده فشار خون هستند، هوشیار باشند.‌ این قبیل داروها با مسدود کردن ترشح آدرنالین، سدیم و آب را از بدن دفع می‌کند و در آب و هوای گرم باعث کم‌آبی بدن و در مواردی آماده کردن شرایط برای بروز حمله گرمایی می‌شود. علاوه بر این برخی محرک‌ها در کودکان مبتلا به اختلال تمرکزی و بیش فعالی و محرک‌های غیرقانونی از قبیل آمفتامین‌ها افراد را بیشتر در معرض ابتلا به حمله گرمایی قرار می‌دهد. در این میان، بعضی بیماری‌ها مثل بیماری‌های قلبی و ریوی خطر حمله گرمایی را بالا می‌برند. چاقی و نداشتن تحرک لازم و سابقه سکته قلبی، فرد را مستعد حمله گرمایی می‌کند.

راهکارهای درمانی

درمان‌هایی که در مراکز درمانی و اورژانس روی مصدومان حمله گرمایی و گرمازده انجام می‌‌شود، برای خنک کردن بدن و رساندن درجه حرارت بدن به حد متعادل است تا از این طریق از بروز هر گونه آسیب به اندام‌های حیاتی بدن از جمله مغز جلوگیری شود. ‌در مواردی که حمله گرمایی شدید باشد، بیمار را داخل وان آب سرد یا یخ غوطه‌ور می‌کنند تا دمای بدن در کمترین زمان ممکن پایین بیاید.

استفاده از روش خنک‌سازی تبخیری، شیوه دیگری است که بعضی پزشکان آن را جایگزین غوطه‌وری در آب سرد می‌کنند تا از این طریق دمای بدن شخص را پایین بیاورند. در این روش، آب سرد روی پوست، مه‌پاش می‌شود و همزمان، به وسیله یک فن هوای گرم به بدن فرد می‌وزد و باعث تبخیر شدن آب روی پوست و خنک شدن بدن می‌شود.

قرار دادن مصدوم گرمازده داخل پتو یا بسته‌های یخ روش دیگری برای خنک کردن بدن است. در این شیوه شخص داخل پتوهای مخصوص یخ قرار می‌گیرد و بسته‌های یخ روی کشاله ران، گردن، کمر و زیربغل قرار داده می‌شود تا دمای بدن پایین بیاید.

در مواردی که فرد دچار حمله گرمایی شده باشد، روش‌های معمول خانگی پاسخگو نیست و فقط با اقدامات ساده می‌توان درجه حرارت بدن شخص را پایین آورد و کار اصلی به عهده نیروهای اورژانس و درمانگاه‌هاست. ولی در مواردی که فرد دچار درجه خفیف‌تر گرمازدگی شده باشد شما می‌توانید از برخی روش‌های ساده‌تر برای کاهش دمای بدن فرد مصدوم
‌استفاده کنید.

اگر در محیط بیرون با فردی مواجه شدید که دچار گرمازدگی شده بود، او را به فضایی مانند کتابخانه، تالار یا فضاهایی از این نوع منتقل کنید که دارای کولر یا خنک‌کننده باشد تا از این طریق بتوانید بدن او را خنک کنید. در گام بعدی، لباس‌های عرق کرده را از بدنش خارج کرده و به بدن او آب اسپری کنید و او را در معرض جریان باد مستقیم کولر یا پنکه قرار دهید.‌ اگر در فضای باز هستید، فرد را در یک جوی آب روان غوطه‌ور کنید یا در فضای خانه، او را زیر دوش آب سرد ببرید تا دمای بدن کم شود. بعد از این کارها، به او مایعات خنک در حجم زیاد بخورانید تا آب از دست رفته بدن جبران شود.

در این میان به دلیل از دست رفتن مقدار زیادی نمک از بدن به‌علت تعریق، مایع ORS گزینه مناسب‌تری است چراکه علاوه بر تأمین آب از دست رفته بدن، نمک و مواد معدنی بدن را هم تامین می‌کند. نوشیدنی‌های شیرین در این مورد توصیه نمی‌شود، چراکه ممکن است در توانایی بدن برای کنترل دما مشکل ایجاد کند. همچنین مایعات بسیار خنک هم می‌تواند باعث دردهای شکمی شود.

چه کنیم گرمازده نشویم؟

برای پیشگیری از گرمازدگی راهکارهای زیادی وجود دارد که رعایت آنها، از ما در برابر آسیب‌های احتمالی محافظت می‌کند. پزشکان توصیه می‌کنند افراد در فصول گرم سال بویژه در روزهایی که درجه حرارت محیط خیلی بالاست، لباس‌های گشاد، سبک و روشن بپوشند، چراکه لباس‌های تنگ اجازه تبادل جریان هوا را بین پوست و محیط نمی‌دهد.

آفتاب‌سوختگی توانایی خنک کردن بدن را کاهش می‌دهد بنابراین توصیه می‌شود برای جلوگیری از ابتلا به گرمازدگی بویژه در ساعات اوج گرما از کلاه‌های لبه‌داری که مانع از رسیدن نور به صورت می‌شوند و عینک‌های آفتابی استاندارد استفاده کنید و مصرف ضدآفتاب‌های مناسب را هم فراموش نکنید. به خاطر داشته باشید که ضدآفتاب‌ها برای کارآیی بهتر باید هر دو ساعت تجدید شوند.

‌نوشیدن آّب و مایعات فراوان با تأمین آب بدن به حفظ دمای معمول و تعریق بدن کمک می‌کند. هرگز کودک یا کسی را داخل اتومبیل پارک شده تنها نگذارید. این مساله در بسیاری از موارد مرگ کودکان را به دنبال داشته است.

زمانی که اتومبیل زیر نور خورشید پارک می‌شود، دمای داخل خودرو در مدت 10 دقیقه حدود ‌7 درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد. رعایت همین نکات به ظاهر ساده تأثیر زیادی در جلوگیری از ابتلا به گرمازدگی و حمله گرمایی دارد.

منبع: mayoclinic.org

سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)